Τι σημαίνει η επέμβαση του Κατάρ στη Λιβύη

Το Κατάρ υπήρξε ένας ιδιαίτερα θερμός συνεργάτης στην ομάδα των πολυάριθμων χωρών που υποστήριξαν τους επαναστάτες της Λιβύης στη μάχη για την ανατροπή του Μουαμάρ αλ-Καντάφι [1]. Το αραβικό εμιράτο των μόλις 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων, πλούσιο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο [2], ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την επαναστατική κυβέρνηση, το Μεταβατικό Εθνικό Συμβούλιο. Το Κατάρ πούλησε λιβυκό πετρέλαιο εκ μέρους των επαναστατών, προκειμένου να αποφύγουν τις κυρώσεις, και τους προμήθευσε με αέριο, καύσιμα και οικονομική βοήθεια εκατομμυρίων δολαρίων. Και το Al Jazeera, το δορυφορικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο που εδρεύει στη Ντόχα [3], κάλυψε τον αγώνα των Λίβυων επαναστατών με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες και βάθος σε σύγκριση με τα άλλα επαναστατικά κινήματα του αραβικού κόσμου.
Εκ πρώτης όψεως, οι ενέργειες αυτές φαίνεται να ευθυγραμμίζονται με την πρόσφατη συμπεριφορά του Κατάρ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, το Κατάρ ακολούθησε μια δραστήρια εξωτερική πολιτική, χρησιμοποιώντας τον πλούτο του, την ευοίωνη στρατιωτική του θέση και την επιδεξιότητά του ως μεσολαβητή, ώστε να παρεμβαίνει σε συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν.
Εντούτοις, οι ενέργειες του Κατάρ στη Λιβύη εξέπληξαν τους περισσότερους αναλυτές, όταν τον Μάρτιο έστειλε έξι μαχητικά αεροπλάνα Mirage (που μάλλον αποτελούν το σύνολο σχεδόν της επιχειρησιακής δύναμης μαχητικών αεροσκαφών της χώρας) για να συνδράμουν στις αεροπορικές επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ. Αυτή η ενέργεια σήμανε μια ποιοτική διαφοροποίηση στην εξωτερική πολιτική του Κατάρ. Όλα αυτά τα χρόνια, η χώρα αναμίχθηκε (άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι) σε μια σειρά διεθνών διενέξεων : Το 2008, μεσολάβησε για την επιτυχή λύση του 18μηνου πολιτικού αδιεξόδου στον Λίβανο, και πιο πρόσφατα διευκόλυνε τη σύναψη μεταβατικών συμφωνιών μεταξύ της κυβέρνησης της Υεμένης και των ανταρτών Χούτι. Ωστόσο, ποτέ μέχρι τώρα το Κατάρ δεν είχε υποστηρίξει τόσο απροκάλυπτα μία πλευρά και ποτέ δεν είχε προχωρήσει σε τόσο ενεργό παρέμβαση.
Τα μαχητικά αεροσκάφη δεν ήταν το μόνο πολεμικό υλικό που το εμιράτο έστειλε στους επαναστάτες. Τον Απρίλιο, μεταγωγικά αεροσκάφη του Κατάρ αναχωρούσαν τακτικά από τη Ντόχα με εξοπλισμό για τους επαναστάτες, γαλλικής κατασκευής αντιαρματικούς πυραύλους Milan και βελγικά όπλα FN. Ο πρωθυπουργός του Κατάρ σεΐχης Χαμάντ μπιν Γιασίμ αλ-Θανί δήλωσε ότι το Κατάρ έστελνε «αμυντικό» οπλισμό στους επαναστάτες, αλλά οι ειδήσεις από την Τρίπολη αποκάλυπταν ότι η υποστήριξη ήταν πολύ ευρύτερη. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ειδικές δυνάμεις του Κατάρ παρείχαν τη βασική εκπαίδευση πεζικού στους Λίβυους αντάρτες μαχητές στα βουνά Ναφούζα, δυτικά της Τρίπολης, στην ανατολική Λιβύη. Μάλιστα, στρατιωτικοί του Κατάρ έφεραν στη Ντόχα λιβυκά μαχητικά για τη διεξαγωγή ειδικών ασκήσεων. Κατά την τελική επίθεση που διεξήχθη στις 24 Αυγούστου κατά του στρατοπέδου του Καντάφι, Μπαμπ αλ-Αζιζίγια, οι ειδικές δυνάμεις του Κατάρ ήταν στην πρώτη γραμμή της μάχης.
Η συμμετοχή σε επιχειρησιακή δράση αποτελεί κραυγαλέα αντίθεση με την παλαιότερη επιφυλακτική πολιτική του Κατάρ: Εκτός από μια-δυο περιορισμένες μεθοριακές αψιμαχίες και έναν ρόλο στην επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου, είναι ζήτημα αν οι στρατιωτικές δυνάμεις του Κατάρ έχουν ρίξει μια ντουφεκιά.
Ο βασικός λόγος γι’ αυτήν τη ριζική διαφοροποίηση στην παραδοσιακή εξωτερική πολιτική του Κατάρ, δεν πηγάζει από τους θαλάμους της εξουσίας στην ίδια τη χώρα, αλλά μάλλον από τα χαρακτηριστικά της κατάστασης στη Λιβύη. Το Κατάρ μπορεί να διαθέτει την εμπειρία και τα εργαλεία για να παρεμβαίνει, αλλά επειδή είναι μια χώρα μικρή, τόσο γεωγραφικά όσο και στρατιωτικά, σε μια περιοχή που κατά παράδοση ηγεμονεύεται από κράτη-θηρία, το Κατάρ δεν έχει αφ’ εαυτού το σθένος να επέμβει μονομερώς σε οποιαδήποτε σύγκρουση.
Κατά κάποιον τρόπο, το Κατάρ θα πρέπει να έχει την υποστήριξη και την έγκριση της διεθνούς κοινότητας, όπως συνέβη στην περίπτωση της Λιβύης. Τον Μάρτιο, ο Αραβικός Σύνδεσμος, κυρίως εξαιτίας της επαναστατικής έξαψης που είχε σαρώσει την περιοχή, αναγνώρισε τις επαναστατικές δυνάμεις και έλαβε μια χωρίς προηγούμενο απόφαση, να προσφέρει την υποστήριξή του στην καθοδηγούμενη από το ΝΑΤΟ επιβολή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, εναντίον ενός μέλους του.
Αυτή η ασυνήθης σύμπτωση των διεθνών συμφερόντων ήταν αρκετή ώστε το Κατάρ να νιώσει άνετα με την ιδέα της άμεσης επέμβασης. Η κυρίαρχη γεωπολιτική πραγματικότητα καθιστά αδύνατη τη μεγαλύτερη δράση του Κατάρ οπουδήποτε αλλού στην περιοχή, παρά την περί του αντιθέτου επιθυμία της Ντόχα.
Για παράδειγμα, η σύγκριση της Λιβύης με τη Συρία μάς διδάσκει πολλά. Εάν η ελίτ του Κατάρ είχε την ικανότητα και την ευκαιρία, θα επέλεγε να παρέμβει και να εμποδίσει την κτηνώδη καταστολή των αντιφρονούντων από το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, ακόμη και μόνο για ανθρωπιστικούς λόγους. Επιπλέον, το Κατάρ, ως σουνιτική χώρα, επιφυλακτική απέναντι στην επέκταση της σιϊτικής ισχύος στην περιοχή, θα άρπαζε την ευκαιρία ώστε να μεταβάλει τον σημερινό προσανατολισμό της Συρίας που στρέφεται προς το Ιράν.
Ωστόσο, προς το παρόν είναι περισσότερο από αδιανόητη μια πιθανότητα επέμβασης του Κατάρ στη Συρία. Δεν υπάρχει διεθνής συναίνεση για άμεση δράση. Εξάλλου, οι δυνάμεις ασφαλείας της Συρίας είναι πολύ καλύτερα οργανωμένες και εκπαιδευμένες σε σύγκριση με τις λιβυκές, πράγμα που ενέχει μεγαλύτερη απειλή. Σε αντίθεση με τη Λιβύη, η μορφολογία του εδάφους στη Συρία δεν προσφέρει χιλιάδες μίλια κενού χώρου και δεν υπάρχει τμήμα της χώρας που να βρίσκεται ήδη σε χέρια ανταρτών. Επιπλέον, η Συρία είναι και πιο πολύπλοκη και πιο ισχυρή χώρα σε σύγκριση με τη Λιβύη, γεγονός που καθιστά πολύ επικίνδυνη, αν όχι αδύνατη, μια στρατιωτική επέμβαση.