Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία ετοιμάζονται για μάχη

Στο πολιτικό μέτωπο πάντως, η Τεχεράνη υπερκέρασε το Ριάντ. Αυτή η επιτυχία έγινε πιο φανερή στο Ιράκ, του οποίου η μεταστροφή από χώρα που ελεγχόταν από τους σουνίτες σε χώρα που ελέγχεται από σιίτες την έβγαλε από τη σφαίρα επιρροής του Ριάντ και την έφερε στην επιρροή της Τεχεράνης. Αυτό αντιπροσωπεύει μια μνημειώδη οπισθοδρόμηση για τη Σαουδική Αραβία και ένα αθέλητο στρατηγικό δώρο προς το Ιράν το οποίο είδε το Ιράκ να μετατρέπεται από εχθρό σε σύμμαχο. Το Ιράν επένδυσε στο καινούργιο Ιράκ προκειμένου να αυξήσει σημαντικά την επιρροή του: Οι δύο χώρες αναπτύσσουν από κοινού πετρελαϊκά πεδία και, σύμφωνα με το American Enterprise Institute, το μεταξύ τους εμπόριο αξίζει πλέον τα περίπου 8 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Παρότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ιράν στηρίζουν τη νεοσύστατη ιρακινή κυβέρνηση, η Σαουδική Αραβία εναντιώνεται ξεκάθαρα επειδή το Ιράκ βρίσκεται πολύ κοντά πολιτικά με το Ιράν. Το Ιράν υποστήριξε εξτρεμιστικές σιιτικές δυνάμεις στο Ιράκ, δυνάμεις οι οποίες επιτέθηκαν στις ιρακινές σουνιτικές κοινότητες αλλά και στους αμερικανούς στρατιώτες. Για να εξασθενήσει την ιρακινή κυβέρνηση, η Σαουδική Αραβία αρνήθηκε να στείλει πρεσβευτή στη Βαγδάτη όπως επίσης αρνήθηκε να διαγράψει ή να μειώσει το τεράστιο δάνειο που έδωσε στον Σαντάμ Χουσεΐν για να διεξάγει τον πόλεμο κατά του Ιράν τη δεκαετία του ’80, το οποίο σήμερα υπολογίζεται ότι έχει φτάσει στα περίπου 30 δις. δολάρια. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με έγγραφα που δημοσιοποίησε το WikiLeaks, ο ιρακινός πρωθυπουργός Nouri al-Maliki κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία για «υπόθαλψη θρησκευτικών συγκρούσεων» και «χρηματοδότηση σουνιτικού στρατού». Ο ανταγωνισμός μεταξύ Ιράν και Σ. Αραβίας επί του Ιράκ προφανώς μόνο θα αυξηθεί μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων περί το τέλος του έτους, απειλώντας με περαιτέρω αποσταθεροποίηση μια ήδη ταραγμένη πολιτική κατάσταση στην περιοχή.

Η αντιπαλότητα Ιράν – Σαουδικής Αραβίας επεκτάθηκε και πέραν του Ιράκ στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ειδικά στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης. Το Ιράν αρχικά εξήρε τις επαναστάσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο σαν ισλαμική αφύπνιση, ενώ η Σαουδική Αραβία υπερασπίστηκε τα παλιά καθεστώτα και άσκησε κριτική στις ΗΠΑ για την υποστήριξή της στις εξεγέρσεις και την πίεση που άσκησε στον πρώην πρόεδρο της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ να παραιτηθεί. Πράγματι, το Ιράν δεν θα μπορούσε να είναι πιο χαρούμενο από την πτώση του Μουμπάρακ, ο οποίος ηγήθηκε του αντι-ιρανικού μετώπου στις αραβικές χώρες. Το Ιράν βιάστηκε να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με την Αίγυπτο μετά από χρόνια διαμάχης, πιστεύοντας ότι μια ενισχυμένη Μουσουλμανική Αδελφότητα και μια νέα κυβέρνηση που απηχεί τις ελπίδες του αιγυπτιακού λαού μπορεί να κάνουν την Αίγυπτο έναν δυνητικό σύμμαχο λόγω του ισλαμικού προσανατολισμού της. Έχοντας υποσχεθεί βοήθεια ύψους 4 δις. δολαρίων τους στρατιωτικούς που κυβερνούν την Αίγυπτο, η Σαουδική Αραβία είναι αποφασισμένη να αποτρέψει την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Καϊρου και Τεχεράνης.

Πάντως, η Σαουδική Αραβία πανικοβλήθηκε κυριολεκτικά όταν η Αραβική Άνοιξη έφτασε στη γειτονιά της, το Μπαχρέιν, το οποίο είναι συνδεδεμένο με ένα δρόμο μήκους 16 μιλίων με την πλούσια σε πετρέλαιο ανατολική περιφέρεια της Σαουδικής Αραβίας, όπου το 15% του πληθυσμού είναι σιίτες. Η Σ. Αραβία δεν θα μπορούσε να ανεχθεί μια εξέγερση τόσο κοντά στα σύνορά της. Το Μπαχρέιν, όμως, με τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού της να είναι σιίτες αλλά την εξουσία να ασκείται από σουνίτες, φάνηκε έτοιμο για δραματικές αλλαγές όταν οι διαδηλωτές, συμπεριλαμβανομένων των καταπιεσμένων σιιτών, μαζεύτηκαν στην πλατεία του Μαργαριταριού για να ζητήσουν μεταρρυθμίσεις. Φοβούμενη μια διογκούμενη Ιρανική επιρροή, η Σαουδική Αραβία έπεισε τους κυβερνώντες το Μπαχρέιν να απόσχουν από οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με τους διαδηλωτές και να στείλουν στρατεύματα για να τους τσακίσουν. Αν η εξέγερση στην πλατεία Ταχρίρ του Καϊρου είναι η εικόνα μιας νέας Μέσης Ανατολής, η διάλυση της πλατείας Μαργαριταριού είναι το σύμβολο της παλαιάς τάξης που επιβεβαιώνει τον εαυτό του.

Για να δικαιολογήσουν την παρέμβαση, η κυβέρνηση της Σ. Αραβίας και οι σύμμαχοί της στο Μπαχρέιν κατηγόρησαν την σιιτική κοινότητα ότι ενεργούσε για λογαριασμό του Ιράν και ότι προσπάθησε να μετατρέψει το Μπαχρέιν σε δορυφόρο των ιρανών. Όντως, το Ιράν είχε υποστηρίξει την εξέγερση και κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία για «γενοκτονία» εξαιτίας της παρέμβασής του στο Μπαχρέιν. Αλά είναι μάλλον απίθανο ότι το Ιράν πρόκειται να προσπαθήσει μια στρατιωτική παρέμβαση στην Σαουδική Αραβία, κυρίως εξαιτίας της παρουσίας του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ αλλά και επειδή ένας μακροχρόνιος αγώνας των σιιτών στο Μπαχρέιν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ισλαμικής Δημοκρατίας περισσότερο από μια στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Σ. Αραβία, καθώς δίνει στο Ιράν την ευκαιρία να κερδίσει περισσότερη επιρροή στους σιίτες στους οποίους προηγουμένως δεν είχε μεγάλη επίδραση.

Για την ώρα, με τους συμμάχους της να ελέγχουν το Μπαχρέιν, η Σαουδική Αραβία φαίνεται να έχει το πάνω χέρι. Αλλά ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την πλειοψηφία του πληθυσμού (που είναι σιίτες) είναι απαραίτητες για μια μακροπρόθεσμη σταθερότητα. Πορευόμενες ανάμεσα στην αντιπαλότητα του Ιράν με τη Σ. Αραβία, οι ΗΠΑ πρέπει να πιέσουν την κυβέρνηση του Μπαχρέιν να ανοιχτεί απέναντι στους σιίτες, αλλιώς θα ρισκάρουν να δουν τους σιιτικούς πληθυσμούς να πέφτουν στις ανοιχτές αγκάλες των ιρανών.