Τα ημίμετρα του Ριάντ προς την ισότητα των φύλων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα ημίμετρα του Ριάντ προς την ισότητα των φύλων

Γιατί η παροχή ψήφου στις γυναίκες της Σ. Αραβίας είναι μια κίνηση χωρίς περιεχόμενο

Η ξαφνική ανακοίνωση του βασιλιά Αμπντάλα, στα τέλη του περασμένου μήνα, ότι το Ριάντ θα χορηγήσει στις γυναίκες λίγα από τα πολιτικά δικαιώματα που απολαμβάνουν οι άνδρες, υπήρξε ένα πρώτο δείγμα του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνησή του προτίθεται να ανταποκριθεί στις διαμαρτυρίες και στα αιτήματα για πολιτική μεταρρύθμιση, που δονούν τον αραβικό κόσμο. Ο τρόπος, λοιπόν, είναι να υπόσχεται δυνητικά ιστορικές αλλαγές που θα συμβούν κάποια στιγμή σε ένα μακρινό μέλλον και να αποφεύγει τις άμεσες, χειροπιαστές αλλαγές.

Στην ανακοίνωσή του, ο Αμπντάλα γνωστοποίησε πώς προτίθεται να περιλάβει και γυναίκες στα 150 μέλη του Majlis al-Shura, ενός διορισμένου συμβουλευτικού οργάνου, και ότι αυτό θα συμβεί από την επόμενη θητεία, δηλαδή σε ενάμισι χρόνο από σήμερα. Ο βασιλιάς υποσχέθηκε, επίσης, ότι οι γυναίκες θα μπορούν να θέτουν υποψηφιότητα και να ψηφίζουν στις εκλογές για ανάδειξη δημοτικών συμβουλίων, από τις επόμενες -μάλιστα- εκλογές, το 2015. Θεωρητικά -τουλάχιστον- τα δύο προαναφερθέντα μέτρα παρέχουν στις γυναίκες ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες, αν και συνολικά περιορισμένες. Το Majlis δεν έχει νομοθετική εξουσία ούτε λαμβάνει αποφάσεις επί του προϋπολογισμού. Τα δημοτικά συμβούλια, επίσης, έχουν ελάχιστη δύναμη, ενώ μόλις τα μισά μέλη τους είναι εκλεγμένα. Τα υπόλοιπα διορίζονται από την κυβέρνηση. Αυτή η αδυναμία τους ερμηνεύει -ίσως- το γιατί ήταν χαμηλή η προσέλευση σε πολλές περιφέρειες στις πρόσφατες εκλογές, που διεξήχθησαν αυτόν τον μήνα.

Η κίνηση του Αμπντάλα αποσκοπεί στην επίτευξη δύο στόχων. Πρώτον, κατευνάζει το μικρό αλλά αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού που ζητά από την κυβερνώσα βασιλική οικογένεια να μοιραστεί την εξουσία και να πάψει η μεταχείριση των γυναικών ως οντοτήτων δεύτερης κατηγορίας. Η απαγόρευση της οδήγησης στις γυναίκες, αποτέλεσε θρυαλλίδα για τη σαουδαραβική κοινωνία. Δεύτερον, με την κίνησή του ο βασιλιάς θέλησε να αποφύγει την αντίδραση των συντηρητικών κύκλων της θρησκείας, οι οποίοι -λόγω της επιρροής που ασκούν στα 21 εκατομμύρια του πληθυσμού της χώρας- είναι σε θέση να προκαλέσουν δυσφορία κατά της κυβέρνησης και να ορθώσουν γραφειοκρατικά εμπόδια στα μεταρρυθμιστικά βασιλικά διατάγματα. Το μεγάλο χρονικό περιθώριο που δίνεται πριν από την εφαρμογή και των δύο μεταρρυθμιστικών μέτρων, αποσκοπεί στο να δώσει στους πολέμιούς τους τον χρόνο που χρειάζονται για να συνηθίσουν στην ιδέα. Για να βεβαιωθούμε ότι τα διατάγματα του Αμπντάλα θα μείνουν στην ιστορία ως ορόσημα, θα πρέπει να περιμένουμε πρώτα τον τρόπο εφαρμογής τους, όταν έρθει η ώρα. Η βασιλική ανακοίνωση άφησε ασαφές το αν οι γυναίκες θα διορίζονται στο Majlis σε ίσες αριθμητικά θέσεις με εκείνες των ανδρών, ακόμη και το αν θα παρακάθονται στην ίδια αίθουσα, αψηφώντας το αυστηρό έθιμο που επικρατεί στη χώρα για διαχωρισμό των φύλων. Ανοιχτό παραμένει, επίσης, το αν θα επιτρέπεται στις γυναίκες να γίνονται πρόεδροι επιτροπών και ποιες θα είναι αυτές οι γυναίκες, των οποίων ο διορισμός θα προωθείται από την κυβέρνηση. Θα είναι συντηρητικές ή προοδευτικές, ακτιβίστριες, γυναίκες από τις ανώτερες τάξεις ή εκείνες που διατηρούν δεσμούς με τη βασιλική οικογένεια ;

Από την πλευρά τους, οι συντηρητικοί θρησκευτικοί κύκλοι θα εργαστούν σκληρά στο παρασκήνιο, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την απήχηση από τη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά πράγματα. Ορισμένοι συντηρητικοί πρότειναν να επιτρέπεται στις γυναίκες να απευθύνονται στην αρσενική ολομέλεια μόνο μέσω κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης. Ο ανώτατος θρησκευτικός αξιωματούχος του βασιλείου, ο Μεγάλος Μουφτής Σεΐχ Αμπντούλ Αάλ αλ-Σεΐχ, επαίνεσε χλιαρά το μέτρο, λέγοντας ότι «έχει πολλά πλεονεκτήματα». Ωστόσο, αμφιβάλλει κανείς αν θα έφθανε μόνος του σε αυτό το συμπέρασμα, χωρίς την άσκηση πειθούς από τον μονάρχη. Μόλις πριν από πέντε χρόνια ο Αάλ αλ-Σεΐχ είχε καταγγείλει την ιδέα της συμμετοχής των γυναικών στο Majlis, ως «συνομωσία των εχθρών» του Ισλάμ. Εντούτοις, η οπισθοχώρηση από την εξαγγελία του βασιλιά ξεκίνησε σχεδόν αμέσως: δύο ημέρες μετά την εκφώνηση του λόγου του, ένας δικαστής στη Τζέντα καταδίκασε σε δέκα μαστιγώσεις μια γυναίκα που συνελήφθη να οδηγεί. Εξαιτίας της χρονικής σύμπτωσης και της μεγάλης επιρροής των συντηρητικών θρησκευτικών κύκλων στο δικαστικό σώμα, η καταδίκη αυτή ερμηνεύθηκε ως ένδειξη αποδοκιμασίας προς την πρωτοβουλία του Αμπντάλα. Από την πλευρά του, ο βασιλιάς ακύρωσε την καταδίκη μία ημέρα μετά, θέλοντας να αποφύγει το διεθνές σκάνδαλο και να προβάλει κάποια εξουσία επί των συντηρητικών.

Η απόφαση του Αμπντάλα σχετίζεται ασφαλώς με τα γεγονότα που σημάδεψαν την άνοιξη στον αραβικό κόσμο. Ενώ οι εξεγέρσεις συγκλόνιζαν την Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη, χιλιάδες Σαουδάραβες υπέγραφαν αιτήματα για πολιτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες -σε κάποιες περιπτώσεις- έκαναν λόγο ακόμη και για συνταγματική μοναρχία. Ίσως ο μεγαλύτερος αντίκτυπος από την Αραβική Άνοιξη στη Σαουδική Αραβία να αφορά τις γυναίκες, οι οποίες αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να εκφράσουν την οργή και τη διαφωνία τους απέναντι στους πάμπολλους περιορισμούς της προσωπικής αυτονομίας τους. «Εκπλαγήκαμε που [οι Αιγύπτιες και οι Τυνήσιες] μίλησαν άφοβα», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή της μια μπλόγκερ από το Ριάντ, η Ιμάν αλ-Ναφγάν. «Μας έκανε, όμως, να συνειδητοποιήσουμε ότι κι εμείς μπορούμε να το κάνουμε». Μια ομάδα εστίασε σε μια πρωτοβουλία υπό την ονομασία Μπαλαντί, η οποία δραστηριοποιείται γύρω από την εξασφάλιση του δικαιώματος ψήφου για τις γυναίκες. Οι φιλελεύθεροι ιθύνοντες του Μπαλαντί δηλώνουν ικανοποιημένοι, ύστερα από τα βασιλικά διατάγματα της 25ης Σεπτεμβρίου. «Οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία ηγούνται της Σαουδαραβικής Άνοιξης», δήλωσε στο Bloomberg News, ο Χατούν αλ-Φασί, ένας από τους διοργανωτές του Μπαλαντί.

Εν τω μεταξύ, ένας ευρύτερος κύκλος νεαρών γυναικών της Σαουδικής Αραβίας εξήγγειλε μια πιο επιθετική εκστρατεία, γνωστή ως Women2Drive, η οποία αποσκοπεί στην αναστολή της απαγόρευσης της οδήγησης των γυναικών. Τον Ιούνιο, περίπου εξήντα γυναίκες αψήφησαν την απαγόρευση και πραγματοποίησαν μικρές μετακινήσεις οδηγώντας αυτοκίνητο. Αρκετές ανήρτησαν τα βίντεο της πολιτικής ανυπακοής τους στο Facebook και φλυάρησαν στο tweeter σχετικά με την πράξη τους. Η εκστρατεία αυτή, που γνωρίζει μεγάλη υποστήριξη στο βασίλειο (ακόμη και από γυναίκες παραδοσιακών οικογενειών, οι οποίες εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην κατάργηση της απαγόρευσης) και τράβηξε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης, αναμφίβολα εξώθησε τον βασιλιά να κάνει την πρόσφατη εξαγγελία του.

Μέχρι στιγμής ο Αμπντάλα δεν έχει άρει ολοκληρωτικά την απαγόρευση οδήγησης. Ένα τέτοιο μέτρο θα είχε το χαρακτηριστικό μιας άμεσης, απτής αλλαγής, η οποία, όσο και αν είναι ελκυστική για πολλούς Σαουδάραβες νεαρής ηλικίας, πιθανότατα θα ξεσήκωνε κύμα διαμαρτυριών από πλευράς των συντηρητικών, οι οποίοι θεωρούν τη γυναικεία οδήγηση ως τον Ρουβίκωνα που καταλήγει στην κοινωνική αναταραχή.

Η Σαουδική Αραβία είναι μία από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο, όπου ο πληθυσμός είναι σε γενικές γραμμές πιο συντηρητικός από την κυβέρνησή του. Η συντηρητική πλειοψηφία σημαίνει ότι διαμαρτυρίες από την άκρα δεξιά είναι πιο επικίνδυνες για το καθεστώς σε σύγκριση με την ευμεγέθη (αλλά ακόμη μειοψηφούσα) αριστερά. Προς το παρόν, ημίμετρα, όπως η χορήγηση του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, πιθανότατα θα κατευνάσουν τις περισσότερες γυναίκες στη χώρα, που εμφανίζονται πρόθυμες να δεχθούν μια σταδιακή χειραφέτηση.

Το Ριάντ έχει επίγνωση ότι η απαγόρευση της οδήγησης κάνει το βασίλειο να φαίνεται ανόητο στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, και ασφαλώς γνωρίζει ότι αυτό θα πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει. Γι’ αυτό, έχει αρχίσει να προετοιμάζει την κοινή γνώμη. Καταρχάς, οι περισσότερες από τις γυναίκες που συνελήφθησαν να οδηγούν, στο πλαίσιο της εκστρατείας υπέρ της κατάργησης της απαγόρευσης, αντιμετωπίστηκαν με επιείκεια. Συχνά τις άφηναν να φύγουν μόνο με προφορική επίπληξη. Η δικαστική απόφαση για τη μαστίγωση ήταν αναπάντεχη, περισσότερο -θα έλεγε κανείς- ήταν μια διαμαρτυρία κατά της εξαγγελίας του Αμπντάλα, παρά κατά της γυναικείας οδήγησης. Δεύτερον, οι κρατικοδίαιτοι κληρικοί έχουν κατ’ επανάληψη εκφράσει την άποψη ότι η απαγόρευση βασίζεται στην παράδοση και το έθιμο, και όχι στο Ισλάμ. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Majlis al-Shura δήλωσε στη Saudi Gazette ότι το ζήτημα της γυναικείας οδήγησης πρόκειται να συζητηθεί στη βουλή.

Η χορήγηση δικαιωμάτων στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην οδήγηση, είναι κάτι που θα συμβεί στη Σαουδική Αραβία. Ακόμη και μια σταδιακή αλλαγή δεν παύει να είναι αλλαγή και οι νέες γυναίκες ολοένα και περισσότερο μιλούν ανοιχτά για τις δοκιμασίες τους. Ωστόσο, παραμένει ασαφές το πότε θα συμβούν όλα αυτά. Στο ενδιάμεσο διάστημα, οι γυναίκες της Σαουδικής Αραβίας έχουν απομείνει με αυτό που η μπλόγκερ Ιμάν αλ-Ναφγάν περιέγραψε στον The Guardian ως «άλλη μια παράλογη καμπή στη σαουδαραβική ιστορία». Αυτός ο παραλογισμός αποτυπώνεται ίσως καλύτερα σε μια γελοιογραφία που έχει κάνει τον γύρο του Ίντερνετ. Υπό τον τίτλο «Σαουδική Αραβία: 2015», παρουσιάζει δύο γυναίκες με πλήρως καλυμμένα τα πρόσωπά τους, να μιλούν μεταξύ τους.
- Ψήφισες; ρωτάει η μια.
- Όχι, δεν με πήγε ο άντρας μου, απαντά η φίλη της.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136474/caryle-murphy/why-granting...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://www.amazon.com/Passion-Islam-Shaping-Egyptian-Experience/dp/B0000...