Το ναυτικό του Ιράν νέα απειλή στον Περσικό Κόλπο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το ναυτικό του Ιράν νέα απειλή στον Περσικό Κόλπο

Το σχέδιο της Τεχεράνης για κυριαρχία στη περιοχή και πέρα από αυτήν
Περίληψη: 

Το ενδεχόμενο η Τεχεράνη να αναπτύξει πυρηνικά όπλα κάποια στιγμή αποτελεί μία δυνητική μελλοντική απειλή για τη διεθνή τάξη. Μία πραγματική απειλή, ωστόσο, έχει ήδη ανακύψει: η ταχύτατα αναπτυσσόμενη ναυτική δύναμη του Ιράν.

Ο W. JONATHAN RUE είναι βασικός Αναλυτής-Ερευνητής στο «Institute for the Study of War». Ως πρώην ενεργός αξιωματικός Πεζοναυτών, υπηρέτησε στο Ιράκ από το 2009 μέχρι το 2010.

Ενώ η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν [1], η Τεχεράνη έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια σε ένα άλλο μέτωπο που αφορά την άμυνά της - τη σταθερή αύξηση της αποτελεσματικότητας και του βεληνεκούς των ναυτικών δυνάμεων της. Ο στόχος του Ιράν είναι μέχρι το 2025, αν όλα πάνε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει καθοριστεί, οι ναυτικές δυνάμεις του να μπορούν να παραταχθούν σε οποιοδήποτε σημείο εντός του στρατηγικού τριγώνου που διαγράφεται από τα στενά του Ορμούζ στην Ερυθρά Θάλασσα και μέχρι τα Στενά της Μάλακα.

Σε περίπτωση που υλοποιηθούν τα παραπάνω σχέδια - καθώς το Ιράν σημειώνει σταθερή πρόοδο - η Τεχεράνη θα έχει χαράξει εκ νέου τις στρατηγικές ισορροπίες σε μία ήδη ασταθή περιοχή [2]. Μερικές από τις πολυτιμότερες γραμμές ανεφοδιασμού στο κόσμο περνάνε από το Περσικό Κόλπο, διαδρομές ζωτικής σημασίας για το παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό. Τα τελευταία χρόνια, το Ιράν έχει επενδύσει σημαντικά ποσά σε μια εγχώρια αμυντική βιομηχανία που έχει πλέον τη δυνατότητα να παράγει μεγάλα πολεμικά πλοία, υποβρύχια και πυραύλους.

Από το τέλος του πολέμου του Ιράν με το Ιράκ το 1988 [3], το Ιράν έχει επιδιώξει σε μεγάλο βαθμό μία στρατηγική αναχαίτισης συγκρούσεων. Οι δυνάμεις ξηράς, που ανέρχονται στις περίπου 450.000 άτομα, είναι εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες για να αντιμετωπίσουν μία παρατεταμένη, ασύμμετρη αμυντική μάχη σε εγχώριο έδαφος. Ομοίως, η ιρανική Πολεμική Αεροπορία μπορεί να προστατεύσει υψηλής σημασίας εγχώριους στόχους, όπως το εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου Νατάνζ, καθώς και μία πλειάδα πολιτικών και στρατιωτικών κέντρων διοίκησης εντός της Τεχεράνης. Δεν είναι σε θέση, όμως, να διενεργήσει μεγάλης εμβέλειας χτυπήματα στο εξωτερικό. Το Ιράν απλά δεν διαθέτει την ικανότητα να προβάλει ισχυρή δύναμη στα γειτονικά κράτη.

Ωστόσο, το ναυτικό του Ιράν είναι μία άλλη περίπτωση. Πρόκειται για την αρτιότερα οργανωμένη, εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη υπηρεσία της συμβατικής άμυνας της χώρας. Ο στόλος που διαθέτει είναι μία σημαντική παράμετρος στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής της χώρας περισσότερο και από το πρόγραμμα απόκτησης πυρηνικών όπλων, το οποίο πιθανότατα θα λειτουργήσει ως μέτρο παθητικής αποτροπής. Η ηγεσία του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι οι ναυτικές της δυνάμεις είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και ευημερία της χώρας.

Στη πραγματικότητα, το Ιράν διαθέτει δύο στόλους— το Ναυτικό της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιραν ή ΝΙΔΙ (Islamic Republic of Iran Navy ή IRIN) και το περίφημο Ναυτικό της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς ή ΝΙΕΦ (Iran Revolutionary Guard Corps Navy ή ΙRGCN). Οι αρμοδιότητες και των δύο Στόλων έχουν διευρυνθεί από το 2007. Η ΙΔΙΝ δραστηριοποιείται σε συμβατικές επιχειρήσεις στην επιφάνεια ή υπό της θαλάσσης, και διεκπεραιώνει έναν πιο παραδοσιακό ναυτικό ρόλο. Είναι υπεύθυνη για τη Κασπία Θάλασσα, τον Κόλπο του Ομάν και τα νερά ανοιχτά του Περσικού Κόλπου. Το ΝΙΕΦ, που εκτελεί ασύμμετρες επιχειρήσεις διαθέτοντας σμήνη μικρών πλοίων που μπορούν να υπερνικήσουν μεγαλύτερα πλοία, έχει επιφορτιστεί με το βαρύ φορτίο της προάσπισης του Περσικού Κόλπου και των Στενών του Ορμούζ. Αυτή η αναδιοργάνωση του ναυτικού του Ιράν αντανακλά την επιθυμία της Τεχεράνης να αποτελέσει μια ναυτική δύναμη ικανή να αναπτύξει και να λειτουργήσει δυνάμεις μακριά από τον Περσικό (μέσω του ΝΙΔΙ), την ίδια στιγμή που θα διατηρεί μία ισχυρή παράκτια γραμμή υπεράσπισης στον Περσικό Κόλπο (μέσω του ΝΙΕΦ).

Η αυξανόμενη ναυτική αυτοπεποίθηση του Ιράν είναι ευδιάκριτη. Τον Δεκέμβριο του 2010, το Ιράν συμμετείχε σε ναυτική άσκηση με το Τζιμπουτί. Οι δυνάμεις της Τεχεράνης απέπλευσαν από εκεί έχοντας στα χέρια της μία συμφωνία που επιτρέπει στο Ιράν να χρησιμοποιεί το Τζιμπουτί ως υλικοτεχνική βάση, η οποία θα λειτουργεί υποβοηθητικά στη προγραμματισμένη μεγαλύτερη και πιο επίμονη ιρανική παρουσία στον Κόλπο του Άντεν και την Ερυθρά Θάλασσα. Δύο μήνες αργότερα, για πρώτη φορά από το 1979, το Ιράν έστειλε δύο πλοία, μέσω της διώρυγας του Σουέζ, προς την Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας την οργή τόσο του Ισραήλ όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών. Καμία από τις δύο χώρες δεν ανταπέδωσε την πρόκληση, αλλά το Ισραήλ παρακολούθησε στενά τα πλοία καθώς ταξίδευαν κατά μήκος των ισραηλινών ακτών. Το περασμένο καλοκαίρι, το Ιράν έστειλε ένα υποβρύχιο κατηγορίας Kilo στην Ερυθρά Θάλασσα στα πλαίσια μίας επιχείρησης εναντίων πειρατικών δυνάμεων. Τέλος, το Ιράν ισχυρίστηκε πρόσφατα [4] ότι σχεδιάζει να στείλει ναυτικές περιπολίες στην δυτική περιοχή του Ατλαντικού. Πέραν του ότι το Ιράν κατά πάσα πιθανότητα δεν διαθέτει την ικανότητα να διεκπεραιώσει μία αποστολή τέτοιας κλίμακας, το είδος της ρητορικής που χρησιμοποιεί η Τεχεράνη μαρτυρά τις μεγάλες φιλοδοξίες της και δώσει έμφαση στην άποψή της ότι η παρουσία του ναυτικού των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο στερείται νομιμοποίησης.

Αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, μικρά σκάφη του ΝΙΕΦ έχουν έρθει επικίνδυνα κοντά σε αμερικανικά και δυτικά πολεμικά πλοία που επιχειρούν στον Περσικό Κόλπο. Σε κάθε περίπτωση, αυτό δεν αποτελεί μία αφύσικη εξέλιξη και συνήθως καταλήγει με την απομάκρυνση των μικρών πολεμικών πλοίων. Μία πρόσφατη αλλαγή, όμως, έχει αυξήσει το κίνδυνο της κλιμάκωσης. Από το 2005, το Ιράν έχει αποκεντρώσει τη διοίκηση και τον έλεγχο των δυνάμεων της, αφού, πλέον, δεν απαιτεί από τους χαμηλόβαθμους διοικητές να πάρουν έγκριση για όλες τις ενέργειες που πραγματοποιούν από τους ανώτερούς τους στην Τεχεράνη. Έτσι, το 2007, ένας διοικητής σκάφους του ΝΙΕΦ ανέλαβε τη πρωτοβουλία και συνέλαβε ένα ολιγάριθμο πλήρωμα από Βρετανούς ναύτες, σε μια επιχείρηση τακτικής που είχε στρατηγικές επιπτώσεις. Σε περίπτωση που το ΝΙΕΦ γίνει πιο δυναμικό, τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να βγουν εκτός ελέγχου.