Η αφορμή του οικονομικού πολέμου στην Ευρώπη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αφορμή του οικονομικού πολέμου στην Ευρώπη

Οι γερμανικές επιδιώξεις και ο ρόλος των μελών της Ε.Ε

Κάτω από το φάσμα στην εισβολής στην Τσεχοσλοβακία και της βίαιης προσάρτησής της, στις 15 Σεπτεμβρίου συναντώνται επί γερμανικού εδάφους ο Χίτλερ και ο Τσάμπερλεν και τότε ο βρετανός πρωθυπουργός συμφωνεί με το διαμελισμό της χώρας με βάση εθνολογικά κριτήρια. Ο γάλλος πρωθυπουργός, στη συνέχεια, αποδέχεται το διαμελισμό αλλά διατυπώνει αντιρρήσεις για την διαδικασία υλοποίησής του. Και, τότε, ο Μουσολίνι προτείνει μία συνάντηση των τεσσάρων ευρωπαϊκών υπερδυνάμεων προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα. Οι τέσσερεις συναντήθηκαν στο Μόναχο και αποφάσισαν τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας σε χρόνο ρεκόρ. Κείμενα της εποχής εμφανίζουν τους αντιπρόσωπους της Τσεχοσλοβακίας να είναι εκτός της αιθούσης, περιμένοντας άπραγοι «στον προθάλαμο ενώ η πατρίδα τους διαμελιζόταν». Ακολουθεί, μερικούς μήνες αργότερα η Πολωνία και μετά ήλθε η σειρά της Γαλλίας.

Πλέον, η Γερμανία είχε ανατρέψει έναν προς έναν τους περιορισμούς των Βερσαλλιών: Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης είχε απαλλάξει την Γερμανία από τις αποζημιώσεις, τη Διασυμμαχική Επιτροπή Στρατιωτικού Ελέγχου και τη συμμαχική κατοχή επί της Ρηνανίας, Ο Χίτλερ είχε αποκηρύξει τους γερμανικούς περιορισμούς, την απαγόρευση της στρατολόγησης και τους όρους αποστρατικοποίησης του Λοκάρνο, ενώ, ακόμα και στην δεκαετία του ΄20, η Γερμανία δεν είχε δεχτεί τα ανατολικά σύνορα και οι σύμμαχοι δεν είχαν επιμείνει σε αυτό το θέμα. Για τους περισσότερους, η Συνθήκη του Μονάχου είναι συνώνυμη του συμβιβασμού αλλά, στην πραγματικότητα ήταν το τέλος της ανοχής και το πέρασμα σε μία νέα αιματοβαμμένη σελίδα που έκλεισε το 1945 με την Γερμανία κατεστραμμένη.

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ (Οκτώβριος 2011).

Εβδομήντα τρία χρόνια αργότερα, η Γερμανία έχει ανατρέψει όλους τους «ταπεινωτικούς όρους» της παράδοσης του 1945. Έλυσε το πρόβλημα των αποζημιώσεων και του επανεξοπλισμού ενώ το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έκανε πραγματικότητα την επανένωση των δύο Γερμανιών, της Δυτικής και της Ανατολικής. Ως ενιαίο κράτος και ως οικονομικός κολοσσός της Ευρώπης ακολουθεί πλέον την πεπατημένη συνταγή: Θέλει να αναδειχθεί σε ηγεμόνα της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, τα θεμέλια αυτών των επιδιώξεων είχαν μπει από την Συνθήκη της Ρώμης, τον πρόγονο της ΕΕ, που εξασφάλιζε την πολιτική κυριαρχία στην Ευρώπη μέσω του οικονομικού ελέγχου. Τα δεδομένα της ευρωπαϊκής ισορροπίας δυνάμενων έχουν πλέον ανατραπεί καθώς η Γαλλία απομακρύνεται από την Βρετανία και την Ρωσία και γίνεται ο κεντρικός πολιτικός σύμμαχος της Γερμανίας.

Φυσικά, οι ίδιοι πρωταγωνιστές του 1938 είναι και πάλι παρόντες αλλά με διαφορετικούς όρους. Η Γαλλία υποδύεται την ευρωπαϊκή υπερδύναμη λόγω της συμμαχίας της με την Γερμανία. Η Μ. Βρετανία, είναι εκουσίως απούσα από τα προβλήματα του ευρώ (καθώς η πρόσδεση της στο άρμα των ΗΠΑ περιορίζει το ενδιαφέρον της για το ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον) . Η Ιταλία κινδυνεύει να επαναλάβει το ρόλο που έπαιξε η Γαλλία, τόσο την περίοδο του Μονάχου όσο και την περίοδο της εισβολής του 1939.

Η σκηνή του δράματος παίζεται τώρα δυτικά του Μονάχου, στις Βρυξέλλες, στη διοικητική έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πειραματόζωο αυτή την φορά είναι η Ελλάδα, από την οποία ζητείται η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων καθώς, με αντάλλαγμα την οικονομική της «διάσωση», υποχρεώνεται να τεθεί σε καθεστώς επιτροπείας με επικεφαλής γερμανό επίτροπο. Η Γερμανία ουσιαστικά βρίσκεται πάλι σε ρόλο πρωταγωνιστή. Η Γαλλία υποδύεται το ρόλο της Ιταλίας ως μεσολαβητής ενώ η Ιταλία αισθάνεται την γερμανική απειλή, πιθανώς με την ίδια αγωνία που ένοιωθαν οι γάλλοι συνομιλητές του Χίτλερ κατά τις διαπραγματεύσεις για την συμφωνία του Μονάχου. Όπως και το 1938, η Ρωσία είναι απούσα, αλλά κατέχει τον ίδιο ζωτικό ρόλο τόσο στην παγκόσμια όσο και την ευρωπαϊκή σκηνή. Η ευρωπαϊκή περιφέρεια ασφυκτιά καθώς η υπερχρέωση λειτουργεί ως βραχνάς για όλο τον ευρωπαϊκό νότο (Ισπανία, Πορτογαλία, Ισπανία ενώ η Γαλλία αισθάνεται ότι μπορεί να πάρει σύντομα ανάλογη θέση) αλλά και για την Ιρλανδία. Η απειλή ενός παγκόσμιου οικονομικού πολέμου είναι πλέον ορατή καθώς οι άλλοι μεγάλοι παίκτες (ΗΠΑ, BRIC) απλώς προτρέπουν τους Ευρωπαίους να λύσουν το πρόβλημα με διαπραγματεύσεις.

Η Ελλάδα, ως σύγχρονη Τσεχοσλοβακία, γίνεται βορά των ηττημένων του 1945, οι οποίοι αντί των «πάντζερ» χρησιμοποιούν το θησαυροφυλάκιο, το οποίο για να ανοίξει θα πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες θυσίες από τους ομοτράπεζους «συμμάχους».

Κάποιοι αναζητούν στην Γαλλία μία σύγχρονη γαλατική εκδοχή του Τσόρτσιλ και εναποθέτουν τις ελπίδες τους στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές προκειμένου να «αναστηθεί» το ευρωπαϊκό όνειρο, καθώς διαπιστώνουν ότι ο Νικολά Σαρκοζί αρκείται στο δώρο της γερμανίδας ομολόγου του -ένα λούτρινο αρκουδάκι. Όπως λένε αρκετοί αναλυτές, στα 73 χρόνια που μεσολάβησαν, το μόνο που έχει αλλάξει είναι τα ονόματα: Μέρκελ, Σαρκοζί, Κάμερον, Μπερλουσκόνι, Ομπάμα και Πούτιν.

ΚΑΙ;

«Κάποια στιγμή, η Γερμανία θα επιμείνει στην πολιτική επιρροή που της αναλογεί λόγω της στρατιωτικής και της οικονομικής της δύναμης και θα πάψει να εξαρτάται τόσο πολύ συναισθηματικά από την αμερικάνικη στρατιωτική και την γαλλική πολιτική υποστήριξη». Αυτές οι επισημάνσεις που έγιναν το 1994 από τον Henry Kissinger κάνουν πολλούς ευρωπαίους να αναρωτιούνται αν αυτή η στιγμή ήλθε τώρα. Και αν αυτό ισχύει, η Ευρώπη, ή μάλλον, ποιο κομμάτι της Ευρώπης θα θέλει να αντιταχθεί σε αυτή την επιδίωξη; Και με ποια στρατηγική;

Ίσως η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ του 1938 και του 2011. Στην συμφωνία του Μονάχου συγκρούσθηκαν οι δημοκρατίες με τα απολυταρχικά καθεστώτα της Ευρώπης. Σήμερα, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει :
- την δημοκρατική λειτουργία των ευρωπαϊκών κρατών
- το ρόλο της κοινής γνώμης
- τις αντίρροπες δυνάμεις που αναδεικνύονται σε ευρωπαϊκό εθνικό επίπεδο.