Η Συνεργασία Δύσης – Ασίας και η Άνοδος της Κίνας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Συνεργασία Δύσης – Ασίας και η Άνοδος της Κίνας

Τι Σημαίνει η Συμμετοχή της Ιαπωνίας στο Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ετοιμάζονται για έναν ασιατικό αιώνα, και η εμπορική πολιτική τους προσαρμόζεται ανάλογα. Αμερικανοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι το Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership), συμφωνία ελεύθερου εμπορίου η οποία σύντομα θα περιλαμβάνει την Ιαπωνία, θα συμβάλλει στην σταθεροποίηση του οικονομικού ρόλου των ΗΠΑ στην Ασία.

Ο BERNARD GORDON είναι επίτιμος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του New Hampshire, και, πρόσφατα, ο συγγραφέας του βιβλίου America’s Trade Follies.

Στις 14 Οκτωβρίου, σε ομιλία της στο Economic Club της Νέας Υόρκης, η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον προανήγγειλε τον λεγόμενο άξονα των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Ασία, ανακοινώνοντας ότι «το στρατηγικό και οικονομικό κέντρο βάρους του κόσμου μετατοπίζεται ανατολικά». Οι παρατηρήσεις της αποτελούν τμήμα μιας πρόσφατης προσπάθειας των ΗΠΑ να επαναβεβαιώσουν το ρόλο τους ως μια δύναμη στην περιοχή του Ειρηνικού ωκεανού, ως μια απάντηση στις ανησυχίες των κρατών της Ασίας και του Ειρηνικού σχετικά με την άνοδο της Κίνας και την μακροπρόθεσμη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα θα ενισχύσει το μήνυμα αυτό αργότερα μέσα σε αυτό το μήνα, όταν θα επισκεφθεί διάφορες ασιατικές πρωτεύουσες και θα φιλοξενήσει ως οικοδεσπότης τη συνεδρίαση του Φόρουμ Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού (APEC) στη Χαβάη. Κεντρικό ρόλο σε αυτή την περιφερειακή πολιτική παίζει το εμπόριο: έχοντας ήδη πετύχει την έγκριση από το Κογκρέσο της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών μεταξύ ΗΠΑ και Κορέας, ο Ομπάμα επιδιώκει να πακτώσει τον οικονομικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία με την οριστικοποίηση του Συμφώνου Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership agreement ή αλλιώς ΤΡΡ), ένα σύμφωνο ελεύθερου εμπορίου το οποίο επί του παρόντος είναι αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ Αυστραλίας, Μπρουνέι, Χιλής, Μαλαισίας, Νέας Ζηλανδίας, Περού, Σιγκαπούρης, Ηνωμένων Πολιτειών και Βιετνάμ.

Όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, η συμφωνία TPP θα φέρει τους εισαγωγικούς δασμούς για τις συναλλαγές ανάμεσα στις χώρες του Συμφώνου κοντά στο μηδέν εντός μιας δεκαετούς περιόδου. Εκτός από τα παραδοσιακά εμπορεύματα που περιλαμβάνονται σε προηγούμενες τέτοιες συμφωνίες, το TPP θα καλύψει τις υπηρεσίες, την πνευματική ιδιοκτησία, τις επενδύσεις και τις κρατικές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων τομέων. Δεδομένης της επεκτατικότητάς του, ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ, Ron Kirk, την χαρακτήρισε ως ένα Σύμφωνο του «εικοστού πρώτου αιώνα» που θα οδηγήσει στην άνθηση του περιφερειακού εμπορίου.

Αλλά αν το TPP ήταν να παραμείνει ως έχει από πλευράς συμμετεχόντων – χωρίς την ένταξη της Ιαπωνίας - η συμφωνία δεν θα πετύχει το οικονομικό όφελος που πολλοί ελπίζουν ότι θα φέρει. Τα κράτη που μετέχουν στο TPP αναλογούν μόνο στο 6% του αμερικανικού εμπορικού όγκου, περίπου όσο και το εμπόριο των ΗΠΑ μόνο με την Ιαπωνία. Η Ιαπωνία αποτελεί σημαντικό εισαγωγέα αμερικανικών προϊόντων και υπηρεσιών, ιδίως δε ακριβών προηγμένης τεχνολογίας προϊόντων, όπως κινητήρες τζετ, ψηφιακά ελεγχόμενες εργαλειομηχανές και προϊόντα βιοτεχνολογίας. Και σε αντίθεση με το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα, το οποίο αυξάνεται απότομα, το εμπορικό έλλειμμα με την Ιαπωνία μειώνεται σταθερά. Η Ουάσιγκτον τα καταλαβαίνει όλα αυτά, και έχει ζητήσει τη διεύρυνση του TPP ώστε να συμπεριλάβει την Ιαπωνία. Ο Clayton Yeutter, πρώην εκπρόσωπος εμπορίου των ΗΠΑ, και ο δικηγόρο με ειδικότητα το διεθνές εμπόριο, Jonathan Stoel, έγραψαν πρόσφατα στην εφημερίδα Wall Street Journal ότι με την συμμετοχή της Ιαπωνίας, «το εμπόριο στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού θα εκτοξευθεί. Θα μπορούσε εύκολα να τριπλασιαστεί ή να τετραπλασιαστεί».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν πάντα τόσο ένθερμες σχετικά με τις αμερικανο-ιαπωνικές εμπορικές σχέσεις. Η ιδέα μιας αμερικανο-ιαπωνικής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών προτάθηκε για πρώτη φορά από τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Ιαπωνία Mike Mansfield στα τέλη της δεκαετίας του 1980, αλλά, λόγω φόβων περί ιαπωνικής οικονομικής υπεροχής, λίγοι στις Ηνωμένες Πολιτείες εξέτασαν την ιδέα στα σοβαρά. Το Τόκιο την απέρριψε επίσης, κυρίως λόγω του ότι οι οικονομικές προοπτικές της την εποχή εκείνη επικεντρώνονταν στο διεθνές πολυμερές εμπόριο και όχι στις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες.

Όλα αυτά έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ουίλιαμ Μπερνς, δήλωσε στο Τόκιο τον Οκτώβριο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα «χαιρέτιζαν το ενδιαφέρον της Ιαπωνίας στο Σύμφωνο ΤΡΡ, αναγνωρίζοντας, βέβαια, ότι η απόφαση της Ιαπωνίας να επιδιώξει ένταξη στο Σύμφωνο αυτό θα ληφθεί με βάση τις δικές της προσεκτικές εκτιμήσεις των προτεραιοτήτων της και των συμφερόντων της». Από την πλευρά του, το Τόκιο φαίνεται ότι είναι έτοιμο να συμμετάσχει στις συνομιλίες. Η Ιαπωνική συμμετοχή στο Σύμφωνο είναι στο τραπέζι των συνομιλιών από τον Οκτώβριο του 2010, όταν ο τότε πρωθυπουργός Naoto Kan και ο υπουργός Εξωτερικών, Seiji Maehara, το επικύρωσαν. Φυσικά, όλα τα εμπορικά ζητήματα «πάγωσαν» το Μάρτιο του 2011 λόγω της τριπλής καταστροφής από τον σεισμό, το τσουνάμι και την πυρηνική κρίση. Αλλά το Τόκιο πέρασε τους τελευταίους μήνες δοκιμάζοντας το κλίμα, και ο πρωθυπουργός Yoshihiko Noda αναμένεται να ανακοινώσει αυτή την εβδομάδα ότι η Ιαπωνία θα συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις.

Το ανανεωμένο ενδιαφέρον της Ιαπωνίας για το Σύμφωνο TPP πηγάζει από τρεις παράγοντες. Πρώτα είναι ο φόβος που δημιουργεί η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών των ΗΠΑ με τη Νότια Κορέα. Η εξαγωγική βιομηχανία της Ιαπωνίας έχει από καιρό ανησυχήσει για τα σχεδόν πανομοιότυπα με τα δικά της κορεατικά προϊόντα στις διεθνείς αγορές. Η πρόσβαση της Σεούλ στους αμερικανούς καταναλωτές πρόκειται μόνο να αυξηθεί μόλις το Σύμφωνο ΤΡΡ μπει σε εφαρμογή.