Η επανάσταση στην Αίγυπτο βάζει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των γυναικών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επανάσταση στην Αίγυπτο βάζει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των γυναικών

Οι γυναίκες της πλατείας Ταχρίρ έχουν κι άλλη μεγάλη μάχη μπροστά τους
Περίληψη: 

Κατά την τελευταία δεκαετία, οι γυναίκες της Αιγύπτου έχουν σημειώσει πρόοδο, έστω και σταδιακή, σε μια μάχη για τον έλεγχο των παιδιών τους, του γάμου τους και της θέσης τους στην κοινωνία. Αλλά, ενώ η επανάσταση μπορεί να ξαναγράψει την πολιτική τάξη της χώρας, έχει ήδη καταστείλει την πρόοδο των γυναικών.

Η VICKIE LANGOHR είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κολλέγιο Holy Cross.

Η προηγούμενη εβδομάδα ήταν πολύ σημαντική για τον αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών στην Αίγυπτο. Ως απάντηση στις αυξημένες διαμαρτυρίες στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, η αστυνομία και οι δυνάμεις ασφαλείας κτύπησαν και ξεγύμνωσαν αρκετές διαδηλώτριες. Ένα στιγμιότυπο που καταγράφηκε από έναν φωτογράφο εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και φαινομενικά εξίσου γρήγορα σε όλο τον κόσμο: Μια γυναίκα, με τη μαύρη κελεμπία να έχει τραβηχτεί απότομα από πάνω της εκθέτοντας τον γυμνό κορμό της και το μπλε σουτιέν της, σύρθηκε από κρανοφόρους που ανήκουν στις δυνάμεις ασφαλείας στο πεζοδρόμιο. Ένας από αυτούς στάθηκε πάνω της, κλωτσώντας με το πόδι του το γυμνό στομάχι της. Ημέρες αργότερα, περίπου 10.000 γυναίκες συγκεντρώθηκαν σε ένα μαζικό συλλαλητήριο στο κέντρο του Καΐρου διαδηλώνοντας ότι «οι κόρες της Αιγύπτου αποτελούν μια κόκκινη γραμμή» που δεν μπορεί να ξεπεραστεί.

Αλλά η κακοποίηση των γυναικών διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ είναι απλώς η τελευταία από μια σειρά προκλήσεων για τα δικαιώματα των γυναικών μετά την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ. Λίγο μετά την πτώση του καθεστώτος του, πολλές πλευρές της αιγυπτιακής κοινωνίας άρχισαν να αγωνίζονται για να ανακληθούν πολλά από τα δικαιώματα των γυναικών έχουν κερδήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Και, η επιτυχία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των Σαλαφιστών στους δύο πρώτους γύρους των εκλογών δείχνει ότι το νέο κοινοβούλιο μπορεί στην πραγματικότητα να προωθήσει πολιτικές περιορισμού για τις γυναίκες. Η επανάσταση μπορεί να έχει έρθει στην Αίγυπτο αλλά για τις γυναίκες αυτό μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε άλλο εκτός από την πρόοδο.

Φοβούμενες την κατάργηση ορισμένων δικαιωμάτων των γυναικών, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο να υποστηρίξουν την προσπάθεια του αιγυπτιακού στρατού να διατηρήσει τον έλεγχο της χώρας με την ελπίδα ότι οι στρατηγοί θα προστατεύσουν τη θέση των γυναικών. Αλλά με δεδομένο το αποτρόπαιο ιστορικό του στρατού σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών – όπως η μεταχείριση των διαδηλωτριών καθιστά σαφές – η Ουάσιγκτον πρέπει να αποφύγει αυτό τον πειρασμό με κάθε κόστος.

Οι γυναίκες άρχισαν να διαμαρτύρονται για την έλλειψη εκπροσώπησης σε πολιτικές θέσεις λίγες μέρες μετά την πτώση του Μουμπάρακ, όταν η SCAF (η Ανώτατη Επιτροπή των Ενόπλων Δυνάμεων της Αιγύπτου) διόρισε μια εξολοκλήρου απαρτιζόμενη από άνδρες επιτροπή για να γράψει τις συνταγματικές αρχές για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος τον Μάρτιο. Τα πράγματα χειροτέρεψαν μετά από αυτό. Στις 9 Μαρτίου, οι στρατιώτες υπέβαλλαν τουλάχιστον 20 διαδηλώτριες σε ηλεκτροσόκ και ξυλοδαρμό και προέβησαν στους λεγόμενους «ελέγχους παρθενίας» σε επτά από αυτές. Ένας Αιγύπτιος αξιωματικός δικαιολόγησε την κακοποίηση αυτή με τον ισχυρισμό ότι «τα κορίτσια που κρατούνταν δεν ήταν όπως το δικό μου ή η κόρη σας. Αυτά ήταν τα κορίτσια που είχαν στρατοπεδεύσει σε τέντες με άνδρες διαδηλωτές στην πλατεία Ταχρίρ». Οι έλεγχοι παρθενίας ήταν απαραίτητοι, όπως είπε, γιατί «δεν θέλαμε να μπορούν να πουν ότι είχαν υποστεί σεξουαλικές επιθέσεις ή βιάστηκαν, γι 'αυτό θέλαμε να αποδείξουμε ότι δεν ήταν παρθένες εξαρχής. Καμιά από αυτές δεν ήταν (παρθένα)».

Παρά την ευθύνη τους για τη βία κατά των γυναικών, στρατιωτικοί αξιωματούχοι επικαλούνται τακτικά την ανησυχία τους για την ασφάλεια των γυναικών ακτιβιστριών ως λόγο για την εξαίρεσή τους από την κυβέρνηση και την διατήρηση του νόμου έκτακτης ανάγκης. Αφότου ο Υπουργός Τοπικής Ανάπτυξης είπε ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο διορισμού γυναικών ως επικεφαλής μερικών από τις 26 επαρχίες της Αιγύπτου για πρώτη φορά στην αιγυπτιακή ιστορία, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι γυναίκες, τελικά, δεν θα μπορούσαν να καταλάβουν αυτές τις θέσεις, επειδή η έλλειψη ασφάλειας καθιστά πολύ επικίνδυνο για αυτές να βγουν στους δρόμους για να αφουγκραστούν τα προβλήματα των πολιτών. Στις αρχές Οκτωβρίου, ο επικεφαλής της SCAF, Hussein Tantawi, υποστήριξε ότι ο νόμος έκτακτης ανάγκης, η κατάργηση του οποίου αποτέλεσε βασική απαίτηση της επανάστασης, έπρεπε να διατηρηθεί λόγω της τρέχουσας έκνομης κατάστασης, λέγοντας ότι «κανείς δεν θα πίστευε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να δει τη γυναίκα του απάγεται μπροστά του και να βιάζεται». Ο στρατός έχει επίσης δρομολογήσει μια επίθεση κατά των κοινωνικών οργανώσεων και των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων και μιας που έχει συλλέξει τις καταθέσεις των θυμάτων των ελέγχων παρθενίας, κατηγορώντας τις για παράνομη είσπραξη ξένης βοήθειας και «διακεκριμένη προδοσία».

Κατά την τελευταία δεκαετία, η μάχη για τα δικαιώματα των γυναικών στην Αίγυπτο έχει επικεντρωθεί στους νόμους επί της ατομικής κατάστασης, δηλαδή εκείνους τους νόμους που διέπουν το γάμο, το διαζύγιο και τα θέματα επιμέλειας του παιδιού, οι οποίοι βασίζονται στις επικρατούσες ερμηνείες της σαρία (οι νόμοι της Κοπτικής Εκκλησίας καθορίζουν τα ατομικά δικαιώματα και για τους Χριστιανούς). Μια σειρά νόμων που ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο το 2000 έχουν σημειώσει πρόοδο στα χρόνια που μεσολάβησαν. Για παράδειγμα, οι νέες κατευθυντήριες γραμμές δημιουργήσει μια διαδικασία διαζυγίου, «khula» όπως λέγεται το δικαίωμα της γυναίκας να ζητήσει διαζύγιο, η οποία έδωσε στις γυναίκες την εξουσία να ζητούν ένα διαζύγιο χωρίς να χρειάζεται να αποδείξουν ότι έχουν υποστεί κακομεταχείριση. Η νομοθεσία δίνει επίσης στις μητέρες την επιμέλεια των παιδιών τους μέχρι την ηλικία των 15, αντικαθιστώντας προηγούμενους νόμους που τους έδιναν την επιμέλεια για τους γιους μέχρι την ηλικία των 10 και μέχρι τα 12 για τις κόρες. Έδωσε στις γυναίκες τη δυνατότητα να αποκτήσουν πιστοποιητικά γεννήσεως για τα παιδιά τους και επέτρεψε στις μητέρες που είχαν την επιμέλεια των παιδιών τους μετά το διαζύγιο, να παίρνουν εκπαιδευτικές αποφάσεις γι' αυτά. Με διάφορους τρόπους, για πρώτη φορά αυτοί οι νόμοι έδωσαν στις μητέρες παρόμοια γονικά δικαιώματα με τους πατέρες.