Η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Βουλή της Αιγύπτου

Το ερώτημα για το τι θέλουν οι ισλαμιστές έχει γίνει ένα πιο επείγον ζήτημα, χάρη στις εκλογές της Αιγύπτου - που φαίνεται έτοιμη να παραδώσει στο πολιτικό κόμμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, το Κόμμα της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης (FJP), πάνω από το 40% των εδρών στο κοινοβούλιο. Όμως, παρά το ότι η Αδελφότητα θεωρείται άκαμπτη και σκληρής γραμμής, το γεγονός είναι ότι ακόμη και οι ίδιοι οι ισλαμιστές δεν είναι εντελώς σίγουροι για το τι θέλουν.

Οι δυτικοί παρατηρητές έχουν δώσει αδικαιολόγητη έμφαση στην ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ωστόσο, τα περισσότερα Αιγυπτιακά πολιτικά κόμματα, του FJP περιλαμβανομένου, οι πεποιθήσεις σπάνια προδιαγράφουν με ακρίβεια και τη συμπεριφορά τους. Όπως υποστήριξα στο φετινό τεύχος Μαίου / Ιουνίου του Foreign Affairs («Η άνοδοςτων ισλαμιστών»), η Αδελφότητα – μακράν του να είναι ιδεολογικά άκαμπτη - είναι σοβαρός πολιτικός παράγοντας, που είναι συνηθισμένος να κάνει ιδεολογικούς συμβιβασμούς προκειμένου να εξυπηρετήσει οργανωτικά συμφέροντα. Αυτό την καθιστά πολύ πιο ευέλικτη και έτοιμη για αλλαγές από όσο πολλοί υποθέτουν σήμερα.

Στην πραγματικότητα, η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή μέσω των πολιτικών της δηλώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες (δηλώσεις) στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με τον ισλαμικό νόμο. Οι ημέρες της δεκαετίας του 1980, όταν η Αδελφότητα μετέτρεψε την «σαρία» σε προσκλητήριο στα όπλα, έχουν περάσει προ πολλού. Ο ισλαμισμός ταιριάζει καλύτερα ως το κίνητρο των ενεργειών της Αδελφότητας και όχι ως το προϊόν τους. Επειδή η Αδελφότητα είναι ένα θρησκευτικό κίνημα με ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα σπουδών και διαθέτει μια πολύπλοκη, πολλών εσωτερικών διασυνδέσεων, διάρθρωση μελών, ο κάθε Αδελφός, εξ ορισμού, είναι θρησκευτικά συντηρητικός. Τα μέλη της Αδελφότητας δεν αισθάνονται ότι πρέπει να αποδείξουν τις θρησκευτικές τους περγαμηνές.

Φυσικά, υπάρχει μια πιο αδιάλλακτη παράταξη που κερδίζει έδαφος στο Κάιρο. Όπως προκύπτει από τις εκλογές, η Αδελφότητα δεν έχει πλέον το μονοπώλιο στις ψήφους των συντηρητικών Αιγυπτίων – οι σκληροπυρηνικοί σαλαφιστές, οι οποίοι υποστηρίζουν μια πραγματιστική ανάγνωση του ισλαμικού νόμου, θα αποτελούν το δεύτερο μεγαλύτερο συνασπισμό στο κοινοβούλιο, με περίπου το 20% των εδρών. Έχοντας από καιρό αποφύγει την πολιτική για θεολογικούς και πρακτικούς λόγους, είναι πολιτικό αρχάριοι. Εκεί βασίζεται η λαϊκή απήχησή τους: Προς το παρόν, φαίνεται να αγνοούν τους συμβιβασμούς που είναι εγγενείς στην πολιτική ζωή.

Παρότι οι σαλαφιστές φαίνονται ιδιαιτέρως ανυπόμονοι, η Αδελφότητα παίζει το μακροπρόθεσμο παιχνίδι. Τα μέλη της έχουν την τάση να αναδίδουν έναν αέρα χαλαρότητας, κάτι που, κατά τα χρόνια της καταπίεσης υπό τον πρώην Πρόεδρο της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ, συχνά συγχεόταν με την συναίνεση ή την παραίτηση από διεκδικήσεις. Όταν πιστεύεις ότι η ιστορία είναι με το μέρος σου, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή. Και τώρα, κατά πάσα πιθανότητα, αυτή η στιγμή έχει έρθει για την Αδελφότητα. Το ερώτημα είναι τι θα κάνει με βάση το γεγονός αυτό.

Τα προηγούμενα χρόνια, η Αδελφότητα αποστασιοποιήθηκε από τους Τούρκους ισλαμιστές υπό τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον οποίο θεωρούν άπιστο ως προς το ισλαμικό γράμμα, και μεταμορφώθηκε σε κάτι λίγο πιο βαρύ από όσο το στιλ των ευρωπαίων συντηρητικών δημοκρατών. Αλλά, έχοντας αναδυθεί από την καταπίεση του Μουμπάρακ με μια πραγματική ευκαιρία να ασκήσει εξουσία, η Αδελφότητα τείνει όλο και περισσότερο προς το τουρκικό μοντέλο. Αυτό που η Αδελφότητα έχει μάθει από το Κόμμα Δικαιοσύνη ς και Ανάπτυξης του Ερντογάν είναι ότι η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη κάνει όλα τα υπόλοιπα πιο εύκολα. Αν αυξήσεις το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, είναι πιο πιθανό να ακούσουν τη γνώμη σου για μη οικονομικά θέματα. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η Αδελφότητα πιστεύει πως οι Αιγύπτιοι θα συνδέσουν οποιαδήποτε τέτοια οικονομική επιτυχία με το «ισλαμικό σχέδιο» - ένα είδος Αραβικού καλβινιστικού οράματος.

Για να συμβεί αυτό, η Αδελφότητα πρέπει πρώτα να είναι σε θέση να διευθύνει τις οικονομικές υποθέσεις της Αιγύπτου. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη προτεραιότητα της Αδελφότητας είναι η αναθεώρηση της σάπιας πολιτικής δομής της χώρας. Στο πλαίσιο των υφιστάμενων νομικών και συνταγματικών πλαισίων, η Αίγυπτος παραμένει ένα εμποροσθοβαρές προεδρικό σύστημα με μια αδύναμη νομοθετική εξουσία. Καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο αντιπροσωπευτικό μπλοκ, η Αδελφότητα ελπίζει να πιέσει για ένα αμιγώς κοινοβουλευτικό σύστημα με πρόεδρο σε μεγάλο βαθμό διακοσητικό. Μερικές από αυτές τις επιδιώξεις, σίγουρα, αποτελούν κραυγαλέα ιδιοτέλεια. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία - ένα σύστημα που ανταμείβει την κομματική πειθαρχία, την παρασκηνιακή διαπραγμάτευση και την ευελιξία στη δημιουργία συνασπισμών - είναι σχεδόν κομμένο και ραμμένο για τέτοιες οργανώσεις, όπως η Αδελφότητα, η οποία φαίνεται να απολαμβάνει τους ωμούς πολιτικούς ελιγμούς. Μια ισχυρότερη Βουλή θα προσδώσει στην Αδελφότητα μια ισχυρή πλατφόρμα για την αμφισβήτηση του κυβερνώντος στρατιωτικού συμβουλίου, το οποίο εμφανίζεται ολοένα και πιο απρόθυμο να αφήσει την εξουσία. Μερικές άλλες επιδιώξεις, όμως, στοχεύουν πέρα από βραχυπρόθεσμους στόχους. Λόγω δεκαετιών καταπίεσης κάτω από τρείς διαδοχικούς προέδρους, η Αδελφότητα είναι επιφυλακτική ότι ένα ισχυρός άνδρας θα μπορούσε να προκύψει για άλλη μια φορά.

Πράγματι, καθώς είναι μια σε μεγάλο βαθμό θεσμοποιημένη, ιεραρχική οργάνωση, η Αδελφότητα πάντα θέτει ως προτεραιότητα τις δομές πάνω από τα άτομα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η Αδελφότητα δεν ανέδειξε κανένα χαρισματικό ηγέτη σε εθνικό επίπεδο. Έτσι, όταν πρόκειται για την αιγυπτιακή πολιτική, οι Αδελφοί είναι επίσης θεσμικοί.