Η ανάπτυξη του Αφγανιστάν βρίσκεται σε λάθος χέρια

Καθώς πλησιάζει η ημερομηνία της απόσυρσης των αμερικανών από το Αφγανιστάν, ούτε η Ουάσιγκτον ούτε η Καμπούλ έχουν δώσει την αρμόζουσα σημασία στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Η έλλειψη στρατηγικής για την επόμενη ημέρα της αποχώρησης των στρατευμάτων θα αφήσει το Αφγανιστάν ανίκανο να συντηρήσει τον εαυτό του - ένα σενάριο που δεν είναι καλό για τον αφγανικό λαό και αλλά ούτε και για εκείνους που δωρίζουν κεφάλαια για την επιβίωσή του.

Η διεθνής κοινότητα, στο βαθμό που έχει εξετάσει το ζήτημα της ανάπτυξης, έχει εναποθέσει σχεδόν όλες τις ελπίδες της στο Εθνικό Πρόγραμμα Αλληλεγγύης (NSP) της Αφγανικής κυβέρνησης, που στηρίζεται στους πολίτες των αγροτικών περιοχών για την πραγματοποίηση αναπτυξιακών έργων. Σύμφωνα με πολλές «δεξαμενές σκέψης», το NSP αποτελεί το καλύτερο εργαλείο για να πάρει η χώρα μία ώθηση, διότι, σύμφωνα με τα λόγια του Κέντρου για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια, «δημιουργεί θεσμούς σε τοπικό επίπεδο που είναι απαραίτητοι για οποιοδήποτε όραμα προς ένα αυτοσυντηρούμενο αφγανικό κράτος».

Ωστόσο, μερικές σημαντικές και αναπόφευκτες αντιφάσεις είναι συνυφασμένες με το NSP και κάνουν δύσκολη την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του προγράμματος. Με το να στηρίζεται σε ανειδίκευτους τοπικούς πληθυσμούς, για παράδειγμα, το ίδιο το πρόγραμμα καθίσταται αναποτελεσματικό. Στο μεταξύ, τα στενά χρονικά περιθώρια που έχουν τεθεί από τα χρονοδιαγράμματα του NSP έχουν ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για να αποκτήσουν δεξιότητες οι ντόπιοι, κάτι που συνεπάγεται πως η οποιαδήποτε πρόοδος που έχει σημειωθεί –αν έχει σημειωθεί- πηγαίνει χαμένη. Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες του προγράμματος, το NSP θα αποδειχθεί μη βιώσιμο και θα μπορούσε να καταλήξει να υπονομεύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη του αφγανικού λαού προς την κυβέρνησή του - το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή από ό, τι προοριζόταν να κάνει.

Το NSP ιδρύθηκε το 2003 από το Aφγανικό Yπουργείο Αγροτικής Αποκατάστασης και Ανάπτυξης, μετά από σχετική πρόταση του τότε υπουργού Οικονομικών της χώρας, Ashraf Ghani, για ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα που θα βασίζεται στις κοινότητες. Ο Ghani είχε παρακολουθήσει ενδελεχώς το έργο του Scott Guggenheim, ενός φίλου του από τα χρόνια των μεταπτυχιακών του σπουδών, ο οποίος είχε εφαρμόσει με επιτυχία στην Ινδονησία στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το μοντέλο της ανάπτυξης μέσω των τοπικών κοινοτήτων. Το NSP σήμερα αποτελείται από 28.884 Κοινοτικά Συμβούλια Ανάπτυξης, τα οποία εκλέγονται για να διαβουλεύονται με τους ντόπιους για την κατάρτιση μίας λίστας με αναπτυξιακές προτεραιότητες. Τα έργα που επιλέγονται από κοινού προορίζονται να δημιουργήσουν όφελος για το δημόσιο συμφέρον και όχι μόνο για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες. Το NSP δίνει έμφαση στη συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης και τοπικών πληθυσμών για την εκτέλεση των έργων, ενσωματώνοντας τις επιθυμίες και τις ιδέες των ντόπιων.

Η δομή του NSP προοριζόταν να έχει ως στόχο την εμφύσηση της ιδέας της «συμμετοχικής ανάπτυξης», μία ιδέα που έχει γίνει κοινό σύνθημα στους κύκλους της αναπτυξιακής κοινότητας. Σήμερα, το πρόγραμμα είναι η «σημαία» όσων ενστερνίζονται την ιδέα. Ο γερουσιαστής Carl Levin (Δημοκρατικός από το Μίτσιγκαν), για παράδειγμα, το διατυμπανίζει ως μια ευκαιρία να δημιουργήσουν οι κοινότητες ένα νέο τρόπο οργάνωσης αστικών υποδομών— ένα βασικό συστατικό για κάθε επιτυχημένη εκστρατεία απέναντι στους αντάρτες. Ορισμένοι πιστεύουν ακόμη ότι το πρόγραμμα ενισχύει το αίσθημα της τοπικής ιδιοκτησίας επί των έργων και εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη διατήρηση των ωφελημάτων. Μετά από μια επίσκεψη σε ένα δημοτικό σχολείο κτισμένο από το NSP κοντά στην Μπαγκράμ, για παράδειγμα, ο Levin σημείωσε ότι οι χωρικοί ήταν «έτοιμοι να υπερασπιστούν (το σχολείο) με τη ζωή τους ενάντια στους Ταλιμπάν».

Παρά τις καλές προθέσεις του, το NSP φάνηκε κατώτερο των προσδοκιών. Για να το θέσουμε πιο απλά, δεν είναι πολύ αποτελεσματικό: με το να δίνεται βάρος στην ικανοποίηση των επιθυμιών των κοινοτήτων, μειώνει την ικανότητα του να προσφέρει ό, τι πραγματικά είναι αναγκαίο. Το NSP δοξάζει τις διαδικασίες εις βάρος της παροχής ουσιαστικών αποτελεσμάτων.

Κατ 'αρχάς, οι Αφγανοί στις αγροτικές περιοχές δεν είναι ανεκτικοί στο κοινωνικό ρίσκο. Η τοπική συναίνεση συνήθως ευνοεί τα μη αμφιλεγόμενα προγράμματα, κάτι το οποίο συνεπάγεται πλήρη απόρριψη των σημαντικών εγχειρημάτων. Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα αφορά στην εκπαίδευση των κοριτσιών: από το 2003 ένα χαμηλό 4,34% του συνολικού προϋπολογισμού του NSP έχει κατευθυνθεί για την εκπαίδευση, και οι πόροι αυτοί δαπανώνται στην κατασκευή και την ανακαίνιση σχολείων. Μόλις το 30% των σχολείων που κτίστηκαν από το NSP προορίζονται για κορίτσια.

Εν τω μεταξύ, το NSP μαστίζεται από την έλλειψη πείρας του τοπικού προσωπικού του. Ο αφγανικός εμφύλιος πόλεμος της δεκαετίας του 1990 και τα χρόνια της κυριαρχίας των Ταλιμπάν που ακολούθησαν, έφεραν σχεδόν στο μηδέν το επίπεδο των υποδομών και του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. ΟΙ χωρικοί του Αφγανιστάν απλά στερούνται τις δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική εκτέλεση των έργων. Για παράδειγμα, το 2010 οι χωρικοί στο Tatar Khil δαπάνησαν περίπου 55.000 δολάρια σε ένα σχολείο που το NSP αργότερα δήλωσε πως «απέτυχε» λόγω ανεπαρκούς ποιότητας. Ακόμη ένα παράδειγμα αποτελεί ένα σχολείο που έκτισε το NSP στην επαρχία Kapisa, το οποίο δεν πληροί τις προδιαγραφές ποιότητας που θέτει ο επαρχιακός Τομέας Εκπαίδευσης. Στην επαρχία Baghlan, οι ντόπιοι έλαβαν κεφάλαια από το NSP για την κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, δικτύων ύδρευσης και άρδευσης, καθώς και εγκαταστάσεων υγιεινής. Δεν υπήρχε, ωστόσο, ο απαραίτητος εξοπλισμός και οι δεξιότητες για να ολοκληρωθούν τέτοια φιλόδοξα έργα και πολλά από αυτά σταμάτησαν πριν ολοκληρωθούν - ή δεν λειτουργούσαν αφότου ολοκληρώθηκαν.

Πέρα από τη συνηθισμένη διάρκεια των προγραμμάτων του NSP, που κρατούν από δύο έως τρία χρόνια, κάποιες κοινότητες επιλέχθηκαν για το πρόγραμμα που ονομάζεται «στάδιο Cycle III», παλιότερα γνωστό ως «Cycle II+», το οποίο παρέχει για 12 μήνες επιπλέον αναγκαίο υποστηρικτικό έργο. Τα έξτρα κονδύλια προορίζονται για να βοηθήσουν τις κοινότητες να ολοκληρώσουν με επιτυχία το έργο που έχουν ήδη αρχίσει. Αλλά αυτή η επιπλέον βοήθεια δεν είναι εξασφαλισμένη για κάθε χωριό ή πόλη. Χωρίς αυτό, τα έργα του NSP είναι απλά πολύ γρήγορα και πολύ βραχύβια. Αυτό που χρειάζεται περισσότερο το Αφγανιστάν είναι ένας πληθυσμός με τεχνική κατάρτιση. Και κάτι τέτοιο για να επιτευχθεί χρειάζεται περισσότερο από δύο ή τρία χρόνια.

Τέλος, δεδομένου ότι τα συμμετοχικά αναπτυξιακά έργα είναι σχεδιασμένα να εκτελούνται σε τοπικό επίπεδο, είναι ευάλωτα στο να καπελωθούν από τοπικές ελίτ ή σε καταχρήσεις από τους υπαλλήλους του προγράμματος. Αυτό ισχύει ειδικώς για το NSP, δεδομένης της δυναμικής των φυλών του Αφγανιστάν και της εξέχουσας θέσης που έχουν αποκτήσει οι τοπικοί διοικητές από τον καιρό της αντι-σοβιετικής τζιχάντ. Στην επαρχία Parwan, ένα μέλος του συμβουλίου του NSP που δεν εξελέγη αλλά διορίστηκε από το πρόγραμμα μέσω του ισχυρού πατέρα του, έχει κατηγορηθεί για υπεξαίρεση κεφαλαίων του προγράμματος. Ποτέ δεν θεωρήθηκε υπεύθυνος γιατί ισχυρίστηκε ότι προστατεύεται από την αστυνομία και ένα μέλος του κοινοβουλίου. Εκπρόσωποι των χορηγών πιστεύουν ότι τα μέλη των τοπικών συμβουλίων διορίζουν συνήθως συγγενείς ή φίλους από άλλα χωριά για την εκτέλεση έργων υποδομής. Αυτό δημιουργεί την υποψία ότι δεν αποτελούν αξιόπιστους εταίρους, κάτι που εμποδίζει τα προγράμματα από το να είναι αποτελεσματικά (από την άλλη πλευρά, ορισμένα μέλη μπορεί να εμπιστεύονται μόνο συγγενείς τους ως προς την αξιοπιστία τους).

Το ΝSP δεν θα βάλει το Αφγανιστάν στο δρόμο προς την ευημερία. Αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι ένα νέο πρόγραμμα – που θα ξεπερνά τα προβλήματα του υπάρχοντος. Κατ’ αρχήν, ένα τέτοιο πρόγραμμα θα πρέπει να μειώσει το μέγιστο μερίδιο των ενισχύσεων της πρώτης φάσης από 60.000 δολάρια ανά κοινότητα σε 30.000 δολάρια. Κάτι τέτοιο θα ελαχιστοποιούσε τα κίνητρα των ελίτ να κλέψουν και θα επέτρεπε στις αγροτικές κοινότητες να θέσουν σε εφαρμογή συγκεκριμένα έργα με μικρότερα ποσά. Ένα νέο NSP θα μεριμνούσε για να συνεργαστούν τα συμβούλια με τις κοινότητες για πέντε έως δέκα χρόνια, προκειμένου να μεταλαμπαδευτούν επαγγελματικές δεξιότητες και να δοθεί μια ευκαιρία στα κοινωνικά πρότυπα να αλλάξουν. (Οι δύο τροποποιήσεις θα αλληλοσυμπληρώνονται: μεγαλύτερη χρονική δέσμευση θα ήταν εφικτή με μία περικοπή 50% στη πρώτη φάση της χρηματοδότησης. Το NSP προς το παρόν υπόσχεται 60.000 δολάρια για δύο με τρία χρόνια ενώ το νέο πρόγραμμα θα αύξανε το χρονικό περιθώριο από πέντε έως δέκα χρόνια). Ένα νέο και βελτιωμένο NSP θα απαιτούσε επίσης από τις κοινότητες μεγαλύτερη χρηματοδοτική συνεισφορά για κάθε έργο. Το πρόγραμμα θα ξεκινούσε με την απαίτηση καταβολής από τις κοινότητες του 10% των χρημάτων, όπως η ήδη συμβαίνει με το NSP, αλλά θα ζητούσε αύξηση του ποσού από 10% έως 15% κάθε χρόνο προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τη χρηματοδότηση. Μέχρι τη στιγμή της ολοκλήρωσης ενός έργου, το καθεστώς ιδιοκτησίας και η διαχείριση θα μεταφερόταν αποκλειστικά στους ντόπιους.

Ο εκτελεστικός διευθυντής του NSP, Mohammad Ismati, έχει θέσει ως στόχο του οργανισμού να «επιτευχθεί το ορόσημο της πλήρους εθνικής κάλυψης» στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Αντ' αυτού, οι Αφγανοί πρέπει να αγωνιστούν για ουσιαστικά αποτελέσματα σε κάθε κοινότητα. Η ποιότητα έχει σημασία. Εάν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί σωστά, μια πιο έξυπνη αναπτυξιακή στρατηγική θα μπορούσε να παρέχει μια βιώσιμη μετάβαση πέραν του 2014. Διαφορετικά, το Αφγανιστάν είναι καταδικασμένο να εξαρτάται από άλλους. Και αυτό θα οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο αστάθειας και μειωμένης δέσμευσης των δωρητών. Σε μία τέτοια περίπτωση, οι Αφγανοί και μαζί τους ο υπόλοιπος κόσμος, θα έπρεπε να αρχίσουν πάλι από την αρχή.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/137183/matiullah-amin/leaving-afg...