Δύσκολη ειρήνη στη Σομαλία

Το ερώτημα, λοιπόν, γίνεται αν οι ριζοσπάστες της αλ Σαμπάαμπ θα είναι σε θέση να ξαναφυτευτούν μεταξύ των σκληροπυρηνικών και των νέων που στερούνται πολιτικής έκφρασης στην Κένυα ή των πολλών απογοητευμένων αντιπολιτευτικών κινημάτων στην Ανατολική Αφρική - για παράδειγμα, οι μαχητικές Ενωμένες Δημοκρατικές Δυνάμεις (ADF) στην Ουγκάντα. Η Αντίς Αμπέμπα, η Καμπάλα και το Ναϊρόμπι αντιπροσωπεύουν ελκυστικούς στόχους, αλλά και ολόκληρη η ανατολική ακτή της Αφρικής, ακόμη και το Γιοχάνεσμπουργκ, θα ήταν θεωρητικά ευάλωτο σε επιθέσεις. Θα ήταν ένα παράξενο παιχνίδι της μοίρας στην ιστορία της αντιτρομοκρατίας: η επιτυχής μάχη εναντίον ισλαμιστών μαχητών να λειτουργήσει ως καταλύτης της εξέλιξης της αλ Σαμπάαμπ σε περιφερειακή τρομοκρατική οργάνωση.

Παρά τις περιοχές που ελέγχει, η πλειοψηφία του πληθυσμού της Σομαλίας περιφρονεί πραγματικά την αλ Σαμπάαμπ. Αυτό γίνεται για έναν απλό λόγο: η αλ Σαμπάαμπ είναι διεφθαρμένη. Από το 2007 οπότε απέκτησε τον έλεγχο μεγάλου μέρους της σομαλικής υπαίθρου, η αλ Σαμπάαμπ έχει επενδύσει τεράστιο χρόνο και ενέργεια στη δημιουργία αυτού που είναι ουσιαστικά μια επιχείρηση «φορολόγησης» εταιρειών - συμπεριλαμβανομένων των εσόδων των πειρατικών ενεργειών, οι οποίες αποτελούν ένα από τα πιο εμβληματικά, αν και δεν είναι κατ' ανάγκην οι πιο προσοδοφόρες επιχειρήσεις της Σομαλίας - στους τομείς που ελέγχει. Αλλά ενώ οι μαχητές γεμίζουν τα ταμεία τους, ο πληθυσμός λιμοκτονεί. Και παρότι η αλ Σαμπάαμπ ελέγχει την κατάσταση από πλευράς ασφάλειας στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, δεν έχει ποτέ αναλάβει την πραγματική ευθύνη της διακυβέρνησης, προτιμώντας να αφήσει την καθημερινή λήψη αποφάσεων στα χέρια των τοπικών φυλών.

Το κεντρικό δόγμα της στρατηγικής της αντιεξέγερσης είναι ότι η τελική ήττα της εξέγερσης απαιτεί μια αξιόπιστη εναλλακτική πολιτική πρόταση για το κενό εξουσίας που θα δημιουργηθεί. Στη Σομαλία, το πρόβλημα είναι ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Η διαφθορά είναι αχαλίνωτη και στην ΜΟΚ επίσης: ένας εμπιστευτικός έλεγχος που διεξήχθη από χρηματοδότη τής ΜΟΚ έδειξε ότι το 96% των διμερών ενισχύσεων που χορηγήθηκαν μεταξύ 2009-2010 απλά εξαφανίστηκε. Χωρίς στρατιωτική προστασία από την AMISOM, η οποία έχει δημιουργήσει ένα είδος «πράσινης ζώνης» γύρω από το προεδρικό μέγαρο, τα ξενοδοχεία και τα γραφεία της μεταβατικής κυβέρνησης, η ΜΟΚ θα είχε ανατραπεί. Το συμπέρασμα είναι ότι η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι, στην καλύτερη μέρα της, κάτι περισσότερο από ένα βαρέλι χωρίς πάτο όπου εξαφανίζονται οι διεθνείς χρηματοδοτήσεις.

Οι μυριάδες αποτυχίες της ΜΟΚ είναι αυτές που κατέστησαν δυνατή -ή, όπως στην Αντίς Αμπέμπα και το Ναϊρόμπι το αντιλαμβάνονται, απαραίτητη – την εισβολή των αιθιοπικών και κενυάτικων στρατευμάτων. Και οι δύο χώρες έχουν υποστηρίξει πολιτικά και στρατιωτικά φιλικές οργανώσεις στη Σομαλία για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Οι οργανώσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένης της Σούφι πολιτοφυλακής Ahlu SunnahWal Jama και άλλες περιφερειακές διοικήσεις, όπως αυτές στην Azania και την Jubbaland, σκοπεύουν να ανταγωνισθούν αντί να συνεργαστούν με τη ΜΟΚ για διεθνείς πόρους και επιρροή.

Κάποιοι προσπάθησαν να απεικονίσουν την αλ Σαμπάαμπ ως μια διακρατική τρομοκρατική οργάνωση, αλλά αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό μια παρανόηση. Πρόσφατα, μια ομάδα από ανώτερα στελέχη της εθνικιστικής πτέρυγας ανακοίνωσε ανεξάρτητα την πρόθεσή της να αλλάξει το όνομα της αλ Σαμπάαμπ σε «Ισλαμικό Εμιράτο της Σομαλίας» και πλέον να επικεντρωθεί στην τοπική διακυβέρνηση - μια άμεση πρόκληση για εκείνους που θα δουν την ομάδα να πλησιάζει την Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο και σε άλλα κοντινά τρομοκρατικά δίκτυα. Πράγματι, στην επτάχρονη ιστορία της, οι δράσεις της αλ Σαμπάαμπ ήταν σε μεγάλο βαθμό προσανατολισμένες στο εσωτερικό της χώρας, επενδύοντας περισσότερο στον εθνικιστικό στόχο να διώξει την AMISOM και τη Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση από το Μογκαντίσου αντί για έναν πόλεμο με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ωστόσο, καθώς η αλ Σαμπάαμπ διασπάται, ο ριζοσπαστικός πυρήνας της ομάδας θα αναζητήσει νέους συμμάχους. Αυτοί πιθανότατα θα προέρχονται από την αυξανόμενη ομάδα των δυσαρεστημένων πολιτικά νεολαίων σε όλη την Ανατολική Αφρική. Δεν χρειάζεται να είναι Σομαλοί. Κάποιος μπορεί να δει ήδη τα πρώτα στάδια αυτής της διαδικασίας στη βιασύνη του Μουσουλμανικού Κέντρου Νεότητας που εδρεύει στο Ναϊρόμπι (κοινώς γνωστό ως «μουσουλμανική νεολαία Pumwani ») να γίνει το φερέφωνο της αλ Σαμπάαμπ στην Κένυα. Αλλά κι άλλα βαθύτερα δίκτυα σχηματίζονται εν κρυπτώ και σε μεγαλύτερο εύρος, όπως η Ομάδας Παρακολούθησης του ΟΗΕ για τη Σομαλία και την Ερυθραία τεκμηριώνει στην περσινή έκθεσή της προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, η οποία σημείωσε επίσης ότι μη-Σομαλοί Κενυάτες υπήκοοι αποτελούν ήδη το μεγαλύτερο μη-σομαλικό τμήμα της αλ Σαμπάαμπ. Η αλ Σαμπάαμπ θα μπορούσε να φτάσει στον κόλπο του Άντεν για να επεκτείνει τους δεσμούς που ήδη έχει με την Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο, κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει νέες πηγές χρηματοδότησης και μια ανανεωμένη σχέση με τον πυρήνα της Αλ Κάιντα. Ή θα μπορούσε να επιδιώξει να συνδεθεί με την ΑλΚάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ ή με την όλο και πιο επικίνδυνη σέχτα Boko Haram της Νιγηρίας, με την οποία έχει ήδη κάποιες αλληλεπιδράσεις. Τελικά, οι νέοι ανεξάρτητοι ριζοσπάστες θα μπορούσαν να επιδιώξουν να είναι ο επίσημος συνεργάτης της τοπικής αλ Κάιντα, ή ακόμα χειρότερα - θα μπορούσαν να αποφεύγουν την επίδραση της Μέσης Ανατολής και να συμπεριλάβουν τα περιφερειακά παράπονα στην αφήγηση της δικής τους νέας τζιχάντ.