Πώς μπορεί να αποφευχθεί η κατάρρευση της Συρίας

Εδώ και ένα χρόνο, ο Πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ έχει αντιμετωπίσει μαζικές διαδηλώσεις που ζητούν το τέλος του καθεστώτος του. Αν και οι άνθρωποί του έχουν σκοτώσει πάνω από 8.000 συμπατριώτες τους και συνέλαβαν και βασάνισαν πολύ περισσότερους, οι Σύριοι παραμένουν απτόητοι. Κάθε μέρα αντεπιτίθενται, παίρνοντας τα όπλα για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους και να ανατρέψουν τον τύραννο. Το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας είναι με το μέρος τους: η Ευρώπη συντάχθηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες και μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου στην επιβολή αυστηρών κυρώσεων από τον ΟΗΕ. Μέσα και έξω από τη χώρα, αντηχούν εκκλήσεις για μια στρατιωτική επέμβαση που θα βοηθήσει τους εξεγερμένους.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να κρατήσουν μια λεπτή ισορροπία στη Συρία. Από τη μια πλευρά, αν πέσει ο Άσαντ και το καθεστώς του, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της θα χαρούν. Η Συρία είναι ο παλαιότερος και πιο κοντινός σύμμαχος του Ιράν στον αραβικό κόσμο, έχει προ πολλού αντιταχθεί στο Ισραήλ, υποστήριξε τις παλαιστινιακές τρομοκρατικές ομάδες, και, κατά καιρούς, βοήθησε τις αντιαμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ. Από την άλλη πλευρά, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να γνωρίζει ότι η κατάρρευση ενός ολόκληρου κράτος, θα εγκαινιάσει μια τρομακτική ανθρωπιστική κρίση που θα μπορούσε να φέρει μαζί της την τρομοκρατία, ακόμα και περιφερειακό πόλεμο.

Οι προσπάθειες για την ανατροπή του Άσαντ μπορεί να διαλύσουν τη Συρία. Ο Άσαντ, όπως πολλοί δικτάτορες πριν από αυτόν, έχει μετατρέψει σε καθεστώς τις συριακές κρατικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Ο στρατός, η αστυνομία, τα δικαστήρια, η οικονομία - τα πάντα - είναι δομημένα έτσι ώστε να διατηρήσουν την εξουσία των στελεχών του. Είναι δύσκολο να χαλαρώσει η λαβή του Άσαντ στη Συρία χωρίς η χώρα να διαλυθεί.

Η μεγαλύτερη πίεση στη Συρία μέχρι στιγμής – δηλαδή, οι κυρώσεις - αποκαλύπτει την οικονομική αστάθεια του συριακού κράτους. Όπως αναμενόταν, οι κυρώσεις έχουν καταστρέψει την οικονομία και δημιούργησαν αυξημένη πίεση στο καθεστώς. Το νόμισμα έχει καταρρεύσει και κεφάλαια εγκατέλειψαν τη χώρα. Ο Faisal al-Qudsi, γιος ενός πρώην προέδρου της Συρίας ο οποίος είναι τώρα ένας επιχειρηματίας του Λονδίνου, υποστηρίζει [1] ότι το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί κατά σχεδόν 50% λόγω της απώλειας του τουρισμού και των εξαγωγών πετρελαίου. Τα κάποτε σημαντικά συναλλαγματικά αποθέματα της Συρίας είναι σχεδόν μηδενικά. Η σουνιτική αραβική μεσαία τάξη, την οποία είχε υποστηρίξει ο Άσαντ, αμφισβητεί πλέον την υποταγή της.

Οι οικονομικές πιέσεις, μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν είναι αρκετές για να ανατρέψουν το καθεστώς, αλλά μπορούν να εξασθενίσουν το κράτος. Με την πάροδο του χρόνου, οι λαθρέμποροι θα κάνουν μεγαλύτερη χρήση των μακρών και διάτρητων συνόρων της Συρίας με το Ιράκ και το Λίβανο, δημιουργώντας μαύρες αγορές που θα αντικαταστήσουν τις νόμιμες επιχειρήσεις. Εν τω μεταξύ, το καθεστώς θα βασιστεί στο Ιράν για χρήματα προκειμένου να παραμείνει στη ζωή. Οι έμποροι που έχουν πρόσβαση στην κυβέρνηση, θα ωφεληθούν, ενώ εκείνοι που δεν έχουν τέτοιες συνδέσεις θα αποδυναμωθούν. Τελικά, η σκιώδης οικονομία που κυριαρχείται από την παρέα του Άσαντ θα είναι η μόνη που θα έχει απομείνει. Σε περίπτωση που πέσει, το ίδιο θα κάνει και ολόκληρο το οικονομικό σύστημα.

Η έλλειψη νομιμότητας του καθεστώτος θέτει περαιτέρω κινδύνους. Αν και ο Άσαντ είναι η καρδιά του προβλήματος, χωρίς μια σαφή διάδοχη κατάσταση η απομάκρυνσή του θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω διάλυση μέσα στη Συρία. Αν ο Άσαντ σκοτωθεί, συγγενείς και συνεργάτες του, οι οποίοι έχουν ισχυρή στρατιωτική και οικονομική παρουσία, θα προσπαθήσουν να τον αντικαταστήσουν. Δεν είναι σαφές, ωστόσο, το ποιος θα πάρει τη θέση του. Οι πιστοί του θα ανταγωνίζονται για επιρροή και έλεγχο, μαχόμενοι ο ένας τον άλλο όπως και τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Περαιτέρω, οποιοσδήποτε διάδοχός του από την ίδια κλίκα δεν πρόκειται να διαθέτει περισσότερη νομιμοποίηση από όση είχε εκείνος. Ο νέος κυβερνήτης θα περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του ανησυχώντας για τους αντιπάλους του και την εδραίωση της εξουσίας του, και η χώρα θα μπορούσε να καταλήξει διασπασμένη.

Αυτό αφήνει την αντιπολίτευση ως τη μεγάλη ελπίδα για τη διατήρηση της Συρίας ενωμένης, είτε με την ανάληψη της εξουσίας, όταν το καθεστώς καταρρεύσει κάτω από το βάρος του είτε παίρνοντας την εξουσία απ' ευθείας από τον Άσαντ. Και εδώ τα νέα είναι θλιβερά. Το μόνο πράγμα που συγκρίνεται με την ανδρεία των Σύρων της αντιπολίτευσης είναι η έλλειψη ενότητας. Οι δυνάμεις κατά του Άσαντ είναι διαιρεμένες μεταξύ εθνοτικών, θρησκευτικών, πολιτικών και γεωγραφικών γραμμών. Το Εθνικό Συμβούλιο της Συρίας (SNC), η πιο αναγνωρισμένη ομάδα της αντιπολίτευσης, ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί όλους τους Σύρους, αλλά υπάρχουν ομάδες που διαφέρουν από αυτό σε βασικά ζητήματα όπως τα εθνικά δικαιώματα για την κουρδική μειονότητα της χώρας. Ούτε το SNC αναγκαστικά εκπροσωπεί τους Σύρους στο εσωτερικό της χώρας οι οποίοι βρίσκουν τον θάνατο στις διαδηλώσεις ενάντια στο καθεστώς. Και, αν και πολλοί από τους χιλιάδες ένοπλους αντάρτες ζήτησαν να ανήκουν στον Ελεύθερο Στρατό της Συρίας (FSA), δεν υπάρχει πραγματική δομή διοίκησης και ελέγχου, και ένα μεγάλο μέρος της μάχης γίνεται τοπικά από ομάδες με ελάχιστη ή καμία εμπιστοσύνη στην ηγεσία του εξόριστου FSA.