Η παγίδα των ΑΟΖ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η παγίδα των ΑΟΖ

Γιατί το «κλειδί» είναι η υφαλοκρηπίδα

Τα τρία τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε στην περιοχή της νότιο-ανατολικής Μεσογείου μια προσπάθεια οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα αρχικά στην Αίγυπτο και την Κύπρο [17], στη συνέχεια την Κύπρο και το Λίβανο και τελευταία την Κύπρο και το Ισραήλ. Η αντίδραση της Τουρκίας υπήρξε άμεση και εν πολλοίς απειλητική κυρίως για την Κύπρο. Και τούτο διότι, εκκρεμούσης της επίλυσης του Κυπριακού Ζητήματος, η Τουρκία αρνείται, επίσης, την οποιαδήποτε ρύθμιση στην περιοχή που θεωρητικά θα έβλαπτε τα εθνικά της συμφέροντα, με γνώμονα την όποια αυθαίρετη χάραξη οριοθετικών γραμμών που θα της επέτρεπε να ξεπεράσει τη θέση του γεωγραφικώς μειονεκτούντος στην περιοχή κράτους, υπέρ μιας μαξιμαλιστικής ρύθμισης σε βάρος της Κύπρου, αλλά και κυρίως σε βάρος της Ελλάδας. Έτσι, προωθώντας μια αυθαίρετη όσο και contra legem οριοθέτηση, η οποία αγνοεί εντελώς τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου επί της υφαλοκρηπίδας της από την πλευρά των δυτικών ακτών της και αντιστοίχως της Ελλάδας από την πλευρά των ανατολικών ακτών της Δωδεκανήσου, αλλά και της Καρπάθου και της Κάσου, διεκδικεί πλήρη κατοχύρωση του μέγιστου στην περιοχή θαλάσσιου και υποθαλάσσιου χώρου. Ενώ, συμπληρωματικά, δεν δέχεται και την πλήρη επήρεια του Καστελόριζου και της Στρογγύλης σε επίπεδο υφαλοκρηπίδας έξω από το περιορισμένο σημερινό όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης των 6 νμ. Θέση η οποία παρασύρει και την περίπτωση της ΑΟΖ στο πλαίσιο ενδεχόμενης οριοθέτησής της με βάση την πολιτική βούληση, όπως αυτή έχει εκφραστεί, των άλλων απέναντι στην περιοχή κρατών και κυρίως της Αιγύπτου.

file04-09042012.jpg

Σε αντίθετη περίπτωση, η σωστή εφαρμογή των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας θα μπορούσε εκ του ασφαλούς να οδηγήσει σε μια δίκαιη οριοθέτηση η οποία, σεβόμενη πλήρως τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της περιοχής (γεωγραφικώς μειονεκτούσα θέση της Τουρκίας, άρθρο 70 της Σύμβασης του 1982) και κυρίως τη δυνατότητα των νησιωτικών εδαφών σε πλήρη απολαβή όλων των θαλάσσιων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας (άρθρο 121, παρ. 2 της Σύμβασης του 1982) [19], θα εξασφάλιζε την ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Οι μέχρι σήμερα πρόσφατες, όπως αναφέρθηκε, συμφωνίες ανάμεσα στα άλλα ενδιαφερόμενα στην περιοχή κράτη (Αίγυπτο, Κύπρο, Λίβανο και Ισραήλ) εφαρμόζοντας πλήρως τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης του 1982 καταδεικνύουν τη βούληση για προώθηση μιας παρόμοιας πολιτικής διαρκούς συνεργασίας ευρύτερου περιφερειακού χαρακτήρα.

Τέλος, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η μη ανακήρυξη ΑΟΖ από πλευράς Ελλάδας δεν περιορίζει ούτε στο ελάχιστον τα πλήρη κυριαρχικά δικαιώματά της στον υποθαλάσσιο χώρο (βυθό και υπέδαφος), τα οποία κατοχυρώνονται πλήρως από το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Με δεδομένο ότι η ΑΟΖ αποτελεί, σε περίπτωση που το παράκτιο κράτος το επιθυμεί (βλ. προϋπόθεση ανακήρυξής της), την ενδεχόμενη επέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του και στην υπερκείμενη του βυθού κολλώνα νερού, με στόχο τον πλήρη έλεγχο κυρίως της αλιείας, αλλά και της παραγωγής ενέργειας (βλ. άρθρο 56 της Σύμβασης του 1982), τα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας υφίστανται για το παράκτιο κράτος εξ υπαρχής (ab initio) και αυτοδίκαια (ipso facto) ανεξάρτητα από την όποια ρητή διακήρυξη (βλ. άρθρο 77 της Σύμβασης του 1982) [20], ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επεκταθούν και πέραν του ορίου των 200 ναυτικών μιλίων της ΑΟΖ. Με απλά λόγια, όλα τα παράκτια κράτη διαθέτουν υφαλοκρηπίδα τόσο για τα ηπειρωτικά τους εδάφη όσο και για τα νησιωτικά, ενώ ΑΟΖ διαθέτουν μόνον εκείνα που το επιθυμούν. Άλλωστε, όπως σαφέστατα διαπίστωσε το Διεθνές Δικαστήριο το 1985 στην υπόθεση οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας Λιβύης – Μάλτας, «…τα δικαιώματα στον υποθαλάσσιο χώρο (βυθό και υπέδαφος) της ΑΟΖ ορίζονται σε πλήρη αναφορά με το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας». Και πιο ξεκάθαρα ακόμη, όπως το ίδιο πάντα Δικαστήριο υπογραμμίζει συμπληρωματικά «…αν και είναι δυνατή η ύπαρξη υφαλοκρηπίδας χωρίς ΑΟΖ δεν είναι δυνατό να υπάρξει ΑΟΖ χωρίς αντίστοιχη υφαλοκρηπίδα».

Συμπερασματικά, η Ελλάδα, ανεξάρτητα από την ανακήρυξη ΑΟΖ, η υιοθέτηση της οποίας ασφαλώς και θα ήταν υπέρ της στην περίπτωση επίτευξης σχετικών διακρατικών συμφωνιών ιδιάιτερα στην περιοχή της νότιο-ανατολικής Μεσογείου, αναφορικά με την κατοχύρωση των πλήρων κυριαρχικών δικαιωμάτων της στον υποθαλάσσιο χώρο, με στόχο την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των εκεί ευρισκόμενων φυσικών πόρων, καλύπτεται απόλυτα από το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Έτσι, η μη ανακήρυξη ΑΟΖ δεν θα πρέπει να αποτελεί σήμερα εθνικό συγχωροχάρτι για τη μη διεκδίκηση και κατοχύρωση των αδιαμφισβήτητων κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, παραπέμποντας σε καθόλα περίεργες πολιτικές και περαιτέρω αναβολής δραστικής επίλυσης των όποιων σχετικών προβλημάτων.

Η δε Τουρκία θα πρέπει να αποδεχτεί τη γεωγραφική της θέση σε σχέση και με την ύπαρξη άλλων γειτονικών στην περιοχή κρατών και να εγκαταλείψει το συντομότερο δυνατόν την όποια εμμονή της σε πολιτικές ξεπερασμένες. Στόχος της θα πρέπει να είναι η πλήρης συμμετοχή της σε μια σφαιρικότερη περιφερειακή στρατηγική που θα αποσκοπεί στη διατήρηση της ειρήνης, μέσα από την οικοδόμηση μέτρων συνεργασίας σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν στην από κοινού ανάδειξη και εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων της νότιο-ανατολικής Μεσογείου.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ