Απλά μαθήματα μεταναστευτικής πολιτικής

α. Οι αποφάσεις νομιμοποίησης των μεταναστών πρέπει να λαμβάνονται μόνον κατά ατομική περίπτωση και να μην είναι γενικές, στο πλαίσιο των εθνικών νομοθεσιών,
β. να συναφθούν συμφωνίες επανεισδοχής, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε διμερές επίπεδο, με τις χώρες για τις οποίες κρίνεται απαραίτητο,
γ. να ληφθεί μέριμνα για την πρόληψη των κινδύνων της παράνομης μετανάστευσης, στο πλαίσιο των λεπτομερειών εφαρμογής των πολιτικών εισόδου και διαμονής των υπηκόων τρίτων χωρών,
δ. να αναπτυχθεί η συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών και η ανάπτυξη κοινών μηχανισμών για την απομάκρυνση των παρανόμων μεταναστών,
ε. να ενισχυθεί η συνεργασία με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, στο πλαίσιο της Σφαιρικής Προσέγγισης της Μετανάστευσης, με σκοπό την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, ώστε η εκροή του μεταναστευτικού πληθυσμού να είναι ελεγχόμενη και υποκείμενη στην διεθνή νομιμότητα.

Επιτακτικής σημασίας είναι η αποτελεσματική και εκτεταμένη αξιοποίηση του κοινοτικού προγράμματος «Καλύτερη Διαχείριση των Μεταναστευτικών Ροών» (2007-2013), το οποίο χρηματοδοτείται από τέσσερα ειδικά ταμεία: το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, το Ταμείο Επιστροφής και το Ταμείο Ένταξης. Η διαμόρφωση νέου κοινοτικού προγράμματος αντιστοίχου περιεχομένου και παρόμοιας στόχευσης, με έμφαση στα κράτη της Μεσογείου, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Σε κάθε περίπτωση το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρα μια αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης πρέπει να είναι σφαιρική και να χαρακτηρίζεται από μία σειρά θεσμικών επιλογών, βασική προτεραιότητα των οποίων θα είναι η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής των κρατών-μελών. Η θέσπιση κοινής πολιτικής στον τομέα των θεωρήσεων, η εναρμόνιση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα και των κανόνων για την παροχή ασύλου, η ευθυγράμμιση των προϋποθέσεων νόμιμης μετανάστευσης, η συνεργασία στον τομέα της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, η αναβάθμιση του οργανισμού FRONTEX και η σύσταση ειδικών ταμείων αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών αποτελούν παραμέτρους της κοινής αυτής πολιτικής.

ΤΟ ΝΕΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η Ελληνική Δημοκρατία είναι το κράτος εκείνο της ΕΕ, το οποίο είναι το πλέον εκτεθειμένο στις διεθνείς μεταναστευτικές ροές κυρίως λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής του θέσης στο γεωπολιτικό υποσύστημα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, αλλά και λόγω της καταφανούς αδυναμίας του να διαφυλάξει την επικράτειά του. Η αδυναμία αυτή της Ελληνικής Δημοκρατίας προκάλεσε τις επικρίσεις κρατών-μελών της ΕΕ, όπως η Αυστρία και η Γαλλία, ενώ τέθηκε το ζήτημα της ενδεχόμενης αποβολής της Ελληνικής Δημοκρατίας από τη συνθήκη Σένγκεν λόγω της ανεπαρκούς διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών.

Αντιμέτωπη με μία σταθερή εισροή παρανόμων μεταναστών και αντιλαμβανόμενη τις αρνητικές συνέπειες της μαζικής παράνομης μετανάστευσης, η Ελληνική Δημοκρατία δείχνει να προσανατολίζεται προς την επεξεργασία και καθιέρωση ενός πιο συνεκτικού πλαισίου. Η καθιέρωση μίας συγκροτημένης μεταναστευτικής πολιτικής οφείλει να εδράζεται σε σύγχρονες, λειτουργικές αρχές, οι οποίες θα αποσκοπούν πρωτίστως στην διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της ασφάλειας της Ελλάδος ως κράτους υποδοχής των μεταναστευτικών ροών. Η Ελληνική Δημοκρατία χρειάζεται πρωτίστως ένα Νέο Μεταναστευτικό Δόγμα, το οποίο θα αφορά τόσο στην διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στο εξωτερικό όσο και στον έλεγχο της επικράτειας στο εσωτερικό, αλλά και στην ενσωμάτωση των νομίμων μεταναστών στην ελληνική κοινωνία.

Με τον όρο μεταναστευτικό καθεστώς ή καθεστώς μετανάστευσης (migration regime) προσδιορίζουμε «ένα πλέγμα τυπικών και άτυπων κανόνων, θεσμών, ρυθμίσεων, χαρακτηριστικών των μεταναστών και διαδικασιών λήψης αποφάσεων για τις μεταναστευτικές ροές και το απόθεμα της χώρας υποδοχής».[4] Το εκάστοτε ισχύον μεταναστευτικό καθεστώς συμβάλλει στην διαμόρφωση του ακολουθούμενου καθεστώτος ενσωμάτωσης (mode/regime of incorporation).

Ο όρος μεταναστευτικό σύστημα προσδιορίζεται ως έννοια υποκείμενη σε αυτήν του μεταναστευτικού καθεστώτος και ουσιαστικά χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ιδιαίτερη δομή και τις επιμέρους λειτουργίες ρύθμισης της ευρείας μεταναστευτικής διαδικασίας.[5] Η έννοια αφορά στο πλέγμα των σχέσεων, οι οποίες αναπτύσσονται ανάμεσα στις χώρες προέλευσης των αλλοδαπών μεταναστών και στην χώρα υποδοχής του μεταναστευτικού αποθέματος, καθώς και στην διάρθρωση των επιμέρους όψεων της μεταναστευτικής πολιτικής, όπως αυτές μορφοποιούνται στο εσωτερικό του κράτους υποδοχής.

Το μεταναστευτικό σύστημα εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων και δομικών μηχανισμών, όπως:

α. η ιστορική πορεία και παράδοση του κράτους υποδοχής,
β. το πολιτικό σύστημα του κράτους υποδοχής,
γ. τα αίτια/κίνητρα των μεταναστευτικών ροών,
δ. τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των μεταναστών,
ε. οι τεθέντες στόχοι της μεταναστευτικής πολιτικής του κράτους υποδοχής.[6]

Οι ανωτέρω παράγοντες διαμορφώνουν τη συνολική μεταναστευτική πολιτική του κράτους υποδοχής, η οποία εξακτινώνεται σε επιμέρους φορείς άσκησης πολιτικής, διοικητικούς οργανισμούς, δίκτυα κοινωνικής δράσης και άλλους θεσμικούς ή μη παράγοντες στο εσωτερικό της κοινωνίας υποδοχής. Μία αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική οφείλει να διέπεται από κεντρική κατεύθυνση, ενότητα δράσης και στοχοθεσίας και συναρμογή με τα κοινωνικά δεδομένα της χώρας υποδοχής.

Η μεταναστευτική πολιτική με τη σειρά της διακρίνεται σε δύο επιμέρους κατηγορίες:

α. στην πολιτική ρύθμισης και ελέγχου της μετανάστευσης και
β. στην πολιτική ενσωμάτωσης των μεταναστών.