Πολεμώντας με τρέλα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πολεμώντας με τρέλα

Γιατί οι γυναίκες στρέφονται προς το FARC – και πώς το FARC τις ενεργοποιεί
Περίληψη: 

Παρότι το να πυροβολεί κανείς πρώτα τις γυναίκες μέλη του FARC στη διάρκεια της μάχης δεν είναι επίσημη πολιτική, ένας συνταξιούχος συνταγματάρχης της Κολομβίας είπε στην γράφουσα το 2009 ότι οποιοσδήποτε λογικός στρατιώτης αυτό το έκανε. Έχοντας νοοτροπία «καμικάζι», είπε, είναι οι πλέον θανατηφόροι μαχητές. Το προφίλ μιας πρώην μέλους δείχνει πώς οι κακοποιήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες από τη στιγμή που βρίσκονται εντός της ομάδας δημιουργούν μια τέτοια νοοτροπία.

Η ANNE PHILLIPS είναι γνώστης της περιοχής της Νότιας Αμερικής με ειδίκευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Γράφει χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο προκειμένου να προστατεύσει τον εαυτό της και όσους την βοήθησαν σε αυτή της την έρευνα.

Το καλοκαίρι του 2009, κατά τη διάρκεια ενός γεύματος με έναν συνταξιούχο συνταγματάρχη του στρατού της Κολομβίας, ρώτησα για τις εμπειρίες του στην καταπολέμηση του θηλυκών μελών των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC), που είναι μία εξέγερση η οποία μαστίζει τη χώρα από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αν και ο συνταγματάρχης δεν είπε ότι ήταν επίσημη πολιτική να πυροβολούνται πρώτα οι γυναίκες κατά τη διάρκεια μιας μάχη, ο ίδιος άφησε να εννοηθεί ότι οποιοσδήποτε λογικός στρατιώτης αυτό θα έκανε. Οι γυναίκες, με τη νοοτροπία «καμικάζι», είπε, ήταν οι πιο θανατηφόροι μαχητές.

Όταν γνώρισα την «Αθηνά» νωρίτερα φέτος, έμαθα το γιατί. Το 1997, λίγο πριν τα 13α γενεθλιά της, η Αθηνά ήταν μία από τις ελάχιστες γυναίκες που εντάχθηκαν στην οργάνωση. Μέχρι τη στιγμή που τα παράτησε το 2005, εντούτοις, εκτιμά ότι η γυναικεία συμμετοχή είχε αυξηθεί κατά τουλάχιστον 40%. Πρόσφατες στατιστικές της κολομβιανής κυβέρνησης, μαζί με εκείνες των εγκατεστημένων στην Κολομβία μη κυβερνητικών οργανώσεων, εκτιμούν τη γυναικεία συμμετοχή σήμερα μεταξύ 30% και 40%. Αν και υπάρχουν λίγες περιπτώσεις ακριβώς όπως της Αθηνάς - έγινε σχετικά υψηλόβαθμη κατά τη διάρκεια της θητείας της στο FARC – οι λόγοι της συμμετοχής και όσα ακολούθησαν, είναι κοινοί.

Είκοσι οκτώ ετών σήμερα, η Αθηνά είναι μόλις πάνω από ένα μέτρο και εξήντα εκατοστά, συμπαγής και ελκυστική. Το σώμα της δεν είναι ποτέ απολύτως ήρεμο. Ακόμα και όταν κάθεται, τα λαμπερά μάτια της σαρώνουν το περιβάλλον. Φαίνεται πάντα σε ετοιμότητα. Μεγάλωσε με τη μητέρα της, έναν μεγαλύτερο αδελφό και δύο νεότερες αδερφές σε μια φτωχή αγροτική πόλη. Δεν περιγράφει τη ζωή της πριν γίνει μαχητής ως καταπιεστική, αν και ο αδελφός της τη χτυπούσε τακτικά κάθε φορά που επεδείκνυε «απαράδεκτη συμπεριφορά». (Η ανάρμοστη συμπεριφορά περιλαμβάνει την άρνησή της να υπακούσει εντολές για διάφορες μειωτικές εργασίες). Μετά από έναν τέτοιο ξυλοδαρμό, η Αθηνά έφυγε και μέσα σε λίγες εβδομάδες από την άφιξή της σε ένα γειτονικό χωριό, ένας «ευγενικός, ηλικιωμένος άνδρας» με το όνομα Paco την πλησίασε προσφέροντας «προστασία και διασκέδαση» εάν πήγαινε μαζί του στην La Finca (στη φάρμα). Έχοντας κάνει ήδη μια ανάλογη προσέγγιση σε ένα αγόρι, πιθανότατα δεν θα υπήρχε κίνδυνος για την σωματική της ασφάλεια. Σε γενικές γραμμές, το FARC στρατολογούσε αγόρια με την υπόσχεση μιας μοτοσικλέτας, ενός κινητού τηλεφώνου και μοντέρνων ρούχων, τα οποία θα τους βοηθήσουν να πλησιάσουν κορίτσια.

Μετά από δύο εβδομάδες στη φάρμα του FARC, η Αθηνά συνειδητοποίησε ότι, παρόλη τη διασκέδαση και την προστασία που φάνηκε να της προσφέρει, δεν ήταν ελεύθερη να φύγει. Αλλά εκείνη την εποχή, λέει, δεν την ένοιαζε. Πίσω στο σπίτι, η μητέρα της ήταν «παγωμένη» απέναντί της και δεν είχε κάνει τίποτα για να αποτρέψει τους ξυλοδαρμούς από τον αδελφό της. Επιπλέον, κανείς ποτέ δεν είχε δώσει ούτε ένα παγωτό στην Αθηνά, όπως έκαναν οι μαχητές στο αγρόκτημα, πόσω μάλλον την ευκαιρία να είναι μέρος μιας οικογένειας που υποσχόταν ισότητα φύλων.

Έτσι η Αθηνά κατατάχθηκε και προχώρησε στο Frente (το «μέτωπο» στα ισπανικά) που έλεγχε την περιοχή. Τα Frentes, που είναι περίπου 30, είναι οι υποομάδες των bloques (των «μπλοκ») που επιχειρούν σε επτά διαφορετικές περιοχές της χώρας. Μεταξύ 1997 και 2001, το πρώτο μισό της θητείας της Αθηνάς στο FARC, ήταν στην επίθεση. Η εξέγερση κεφαλαιοποιούσε την έλλειψη της παρουσίας του κράτους στις αγροτικές περιοχές. Πόλεις χωρίς πρόσβαση για τους εκπροσώπους της επιβολής του νόμου, των κοινωνικών υπηρεσιών ή με βατούς δρόμους, ήταν εκεί έτοιμες να καταληφθούν. Οι κολομβιανοί στρατιωτικοί και η αστυνομία που αποστέλλονταν σε απομακρυσμένες περιοχές ήταν σε μεγάλο βαθμό μη εξοικειωμένοι με το περιβάλλον και μη εκπαιδευμένοι σε τακτικές καταστολής. Τα θύματα ήταν πολλά και καταγράφονταν εκατοντάδες επιβεβαιωμένοι θάνατοι αμάχων.

Με την αλλαγή της χιλιετίας, το ρεύμα επίσης αντιστράφηκε. Το 2000, το Κογκρέσο των ΗΠΑ και η κυβέρνηση Κλίντον υπέγραψαν το Σχέδιο Κολομβία. Εκτός από τη χρηματοδότηση των ανθρωπιστικών προσπαθειών, των πρωτοβουλιών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την οικονομική ανάπτυξη, το πακέτο βοήθειας των 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων άνοιξε το δρόμο στις Ηνωμένες Πολιτείες να προτείνουν εκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικό εξοπλισμό και εκπαίδευση για να υποστηρίξουν τις προσπάθειες της Κολομβίας ενάντια στις εξεγέρσεις και το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών. Στις αρχές του 2002, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν ελικόπτερα που έδωσαν στις ένοπλες δυνάμεις της Κολομβίας ένα πρωτόγνωρο τακτικό πλεονέκτημα σε σχέση με το FARC, του οποίου τα στρατόπεδα ήταν σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν ή να γίνουν προσβάσιμα μέσω της αδιαπέραστης ορεινής ζούγκλας.

Στις πολλές συναντήσεις που είχαμε στη διάρκεια πέντε μηνών, η Αθηνά ουδέποτε συζήτησε τις συγκεκριμένες στρατιωτικές τακτικές του μετώπου της. Ωστόσο, ήταν ειλικρινής σχετικά με τις εμπειρίες της καθημερινότητάς της. Αρχικά, καλωσόρισε την αίσθηση της οικογένειας και της τάξης που ήρθε με την ένταξή της στην ομάδα. Μιλούσε με μεγάλο σεβασμό για τη ρουτίνα, μου είπε ότι ξυπνούσε στις 4:30 κάθε πρωί, τακτοποιούσε την από φύλλα και ξύλο κούνια της, έτρωγε το πρώτο από τα τρία ημερήσια γεύματα από ρύζι και φασόλια, και βοηθούσε στην καθαριότητα του στρατοπέδου. Στις 10:00, ξεκινούσε το «σχολείο». Ενήλικες δίδασκαν τις ιδέες του FARC μαζί με ιστορία της Κολομβίας, δεδομένου ότι σχετιζόταν με την επανάσταση τους.