Το παράδειγμα του Μεξικό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παράδειγμα του Μεξικό

Πώς ξαναχτίζεις το κράτος διαλύοντας τα ναρκο-καρτέλ
Περίληψη: 

Το Μεξικό κερδίζει τη μάχη μέχρις εσχάτων κατά των καρτέλ των ναρκωτικών και ταυτόχρονα ανοικοδομεί τους διεφθαρμένους θεσμούς της χώρας. Αλλά οι εκλογές πλησιάζουν και οι υποψήφιοι ζητούν εκεχειρία. Το Μεξικό μπορεί να βρει μια θέση στον ήλιο, αλλά μόνο αν σαρώσει τα καρτέλ μια και καλή.

Ο ROBERT C. BONNER είναι ανώτερος διευθυντής του ομίλου Sentinel HS. Διατέλεσε στο παρελθόν Διοικητής της Διοίκησης Δίωξης Ναρκωτικών των ΗΠΑ και Επίτροπος των Τελωνείων και Υπηρεσιών Προστασίας Συνόρων των ΗΠΑ.

Τον Ιούλιο, το Μεξικό εκλέγει νέο πρόεδρο για να αντικαταστήσει τον Φελίπε Καλντερόν. Καθένας από τους τρεις υποψήφιους στον προεκλογικό αγώνα κατεβαίνει με μια διακριτή κοινωνική και οικονομική πλατφόρμα, παρουσιάζοντας πολύ διαφορετικά οράματα για το μέλλον του Μεξικού. Ωστόσο, όποιος κερδίσει θα πρέπει να εμπλακεί στην κορυφαία πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα: τη μάχη κατά των καρτέλ των ναρκωτικών. Και παρ' όλες τις αρνητικές ειδήσεις, ο επόμενος πρόεδρος θα διαπιστώσει ότι η κυβέρνηση έχει κάνει τεράστια πρόοδο τα τελευταία πέντε χρόνια προς το να τα νικήσει.

Όταν ο Καλντερόν ανέλαβε τα καθήκοντά του, τον Δεκέμβριο του 2006, τα καρτέλ ήταν βαθιά ριζωμένα στο Μεξικό, ελέγχοντας αποτελεσματικά δήμους σε όλη τη χώρα, ακόμη και ολόκληρες περιφέρειες. Στις προηγούμενες δύο δεκαετίες, είχαν συγκεντρώσει δισεκατομμύρια από παράνομα έσοδα και, λειτουργώντας πρακτικά ατιμώρητα, χρησιμοποίησαν τα παράνομα κέρδη τους για να διεισδύσουν και να διαφθείρουν την μεξικανική κυβέρνηση σε ευρεία κλίμακα. Αυτές οι ανταγωνιστικές οργανώσεις ναρκωτικών πολέμησαν για περιοχές και διαύλους εφοδιασμού, προκαλώντας ανεξέλεγκτη βία. Ο Καλντερόν έγινε ο πρώτος πρόεδρος του Μεξικό που τους αντιμετώπισε. Με τη χρήση βίας και την έναρξη μεγάλης κλίμακας μεταρρυθμίσεων στα θεσμικά όργανα επιβολής του νόμου στο Μεξικό, έχει ήδη καταστρέψει μερικά από τα καρτέλ και αποδυνάμωσε αρκετά άλλα.

Ως αποτέλεσμα της αποφασιστικότητας του Καλντερόν και της επιτυχίας του κατά των καρτέλ, η θετική άποψη των ψηφοφόρων για το πρόσωπό του ανέρχεται σήμερα στο 52%. Ωστόσο, οι εγκληματικές αυτές οργανώσεις εξακολουθούν να πλήττουν τη χώρα. Από τότε που ο Καλντερόν ανέλαβε την εξουσία στα τέλη του 2006, περίπου 50.000 Μεξικανοί έχουν πεθάνει σε ανθρωποκτονίες σχετικές με τα ναρκωτικά. Αν και οι περισσότερες από αυτές τις δολοφονίες είναι αποτέλεσμα του πολέμου μεταξύ των ίδιων των καρτέλ, οι αδιάλειπτες απαγωγές, οι εκβιασμοί και η αιματοχυσία έχουν πλήξει την εικόνα του Μεξικό, καταστρέφουν την τουριστική του βιομηχανία και έχουν εξουθενώσει τον ολοένα και πιο κουρασμένο πληθυσμό του. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση από τον οργανισμό Pew τον Αύγουστο του 2011, λιγότερο από το 50% των Μεξικανών θεωρούν ότι η κυβέρνηση σημειώνει πρόοδο στη μάχη της κατά των καρτέλ.

Αυτή η κόπωση τροφοδοτεί ένα υπόγειο ρεύμα στη μεξικανική πολιτική που υποδηλώνει ότι οι προσπάθειες του Καλντερόν να νικήσει τα καρτέλ των ναρκωτικών, όσο υψηλού φρονήματος κι αν είναι, έχουν αποτύχει. Κατά την άποψη αυτή, το Μεξικό δεν μπορεί να νικήσει αυτές τις εγκληματικές οργανώσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να επιτύχει μια Φαουστιανή συμφωνία βάσει της οποίας θα επιτρέπεται στα καρτέλ να λειτουργούν υπεράνω του νόμου με αντάλλαγμα τη μείωση της βίας τους. Διαισθανόμενοι μάλλον τον αυξανόμενο σκεπτικισμό, οι επίδοξοι διάδοχοι του Καλντερόν έχουν πει λίγα πράγματα για την καταπολέμηση των καρτέλ, προφέροντας μόνο αόριστες γενικότητες για την ανάγκη μιας νέας στρατηγικής ή κάνοντας έκκληση για την απόσυρση του μεξικανικού στρατού από τις επαρχίες και για να δοθεί αυξημένη έμφαση στα κοινωνικά αίτια της εγκληματικής συμπεριφοράς.

Αλλά αυτή η ηττοπάθεια αφήνει ανικανοποίητο το Μεξικό. Η χώρα εξακολουθεί να μπορεί να θριαμβεύσει στον αγώνα κατά των καρτέλ. Χρειάστηκαν 20 χρόνια στα καρτέλ για να κυρίαρχα, όπως ήταν όταν ο Καλντερόν ανέλαβε την εξουσία, οπότε, ακόμα και με την πιο σωστή στρατηγική, θα χρειαστούν αρκετά ακόμη χρόνια συνεχούς προσπάθειας για να βγουν από το κάδρο. Το ερώτημα είναι αν ο επόμενος πρόεδρος του Μεξικό θα μείνει σταθερός και αν θα οικοδομήσει πάνω στην κληρονομιά του Καλντερόν ή θα την υπονομεύσει διαπραγματευόμενος με τους άρχοντες των ναρκωτικών. Οι διευθετήσεις μπορούν να μειώσουν τη βία βραχυπρόθεσμα, αλλά στο τέλος, ο μόνος τρόπος να αποκαταστήσει η κυβέρνηση την τάξη στο Μεξικό είναι να νικήσει τα καρτέλ άπαξ και δια παντός.

ΤΑ ΚΑΡΤΕΛ ΕΛΕΓΧΟΥΝ

Όταν ο Καλντερόν ανέλαβε τα καθήκοντά του, υπήρχαν περίπου μισή ντουζίνα καρτέλ, κάθε ένα εκ των οποίων ήταν μια μεγάλη, αυτεξούσια εγκληματική οργάνωση. Οι οργανώσεις αυτές - ο «Κόλπος», το «Juárez», η «Familia Michoacana», η «Σιναλόα» και τα καρτέλ της Τιχουάνα - κυριαρχούν σε μεγάλα τμήματα της μεξικανικής επικράτειας και λειτουργούν επίσης στο εξωτερικό. Παρά το γεγονός ότι πλούτισαν από εκβιασμούς, απαγωγές και διακίνηση ανθρώπων, κέρδισαν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους από το εμπόριο ναρκωτικών. Τα συνολικά ακαθάριστα έσοδα τους μόνο από τα ναρκωτικά ανέρχονταν σε περίπου 5 με 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Για να αποφευχθεί η όποια αναστάτωση των δραστηριοτήτων τους, τα καρτέλ αγοράζουν ολοένα και πιο εξελιγμένα όπλα και δωροδοκούν αξιωματούχους της κυβέρνησης του Μεξικό σε όλα τα επίπεδα. Όσοι δεν δωροδοκούνται, απειλούνται ή δολοφονούνται. Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα καρτέλ έχουν δολοφονήσει 32 δημάρχους, 83 αρχηγούς τοπικής αστυνομίας και έναν αριθμό δημοσιογράφων. «Ασήμι ή μολύβι;» (Plata o plomo?) ήταν το σύνθημά τους.