Η ανύπαρκτη συμμαχία μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν

Ωστόσο, κατά το τελευταίο έτος, η σχέση του Ερντογάν με την κυβέρνηση του Ιρακινού πρωθυπουργού Νούρι αλ-Μαλίκι έχει επιδεινωθεί. Ο Μαλίκι θεωρείται ευρέως στην Άγκυρα ως ο άνθρωπος της Τεχεράνης στη Βαγδάτη. Έχει στενούς δεσμούς με την ιρανική ηγεσία, η οποίοι δημιουργήθηκαν κατά τα χρόνια της εξορίας του στο Ιράν στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Σαντάμ Χουσεΐν. Από την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, έχει σταθερά επιδιώξει να εδραιώσει την πολιτική εξουσία του. Η προσπάθειά του να ενισχύσει τους δεσμούς με την ριζοσπαστική μαχητική ομάδα Asaib Ahl Al-Haq, που ο αμερικανικό στρατός ισχυρίζεται ότι χρηματοδοτείται και εκπαιδεύεται από την επίλεκτη ιρανική «Δύναμη Quds», θορύβησε τους Τούρκους αξιωματούχους, οι οποίοι φοβούνται ότι οι δεσμοί αυτοί θα μπορούσαν να στρέψουν την ισορροπία της πολιτικής εξουσίας στη Βαγδάτη υπέρ του Ιράν.

Η ένταση μεταξύ του Μαλίκι και του Ερντογάν αυξήθηκε τον περασμένο Ιανουάριο, αφότου ο Μαλίκι εξέδωσε ένταλμα για τη σύλληψη του αντιπροέδρου του Ιράκ Ταρίκ αλ-Χασίμι, ενός σουνίτη που κατηγορήθηκε για υποκίνηση τρομοκρατίας. Ο Χασίμι στη συνέχεια κατέφυγε στο βόρειο Ιράκ, όπου βρίσκεται υπό την προστασία της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης, η οποία απέρριψε το αίτημα της Βαγδάτης για την έκδοσή του. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι είδαν το τέχνασμα του Μαλίκι ως μια προσπάθεια να υπονομεύσει τους σουνίτες και τους Κούρδους και να αυξήσει την πολιτική κυριαρχία των σιιτών. Φοβούνται ότι η προσπάθεια του Μαλίκι να περιορίσει την επιρροή των σουνιτών και των Κούρδων θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο της επιστροφής στην σεκταριστική βία και να οδηγήσει στη διάλυση του Ιράκ, με τους Κούρδους στο βορρά να αποκτούν πλήρη ανεξαρτησία.

Επιπλέον, ως αποτέλεσμα της αύξησης της αναταραχής στη Συρία, το κουρδικό ζήτημα αποκτά γρήγορα μια σημαντική νέα διάσταση. Δεν είναι πλέον ένα διαφορετικό ζήτημα σε ξεχωριστές χώρες όπου διαμένουν κουρδικές κοινότητες. Η επικοινωνία μεταξύ των Κούρδων στο Ιράν, το Ιράκ, την Συρία και την Τουρκία αυξάνεται σε μια προσπάθεια να αναπτυχθεί μια συντονισμένη προσέγγιση. Ταυτόχρονα, το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, που έχει αγωνιστεί για την ανεξαρτησία των Κούρδων της Τουρκίας από το 1984) ενέτεινε τις επιθέσεις του από τα κρησφύγετά του στα βουνά Καντίλ στο βόρειο Ιράκ. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι ανησυχούν ότι το Ιράν και η Συρία θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ενεργά το PKK, όπως έκαναν την δεκαετία του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, προκειμένου να αποδυναμώσουν την Άγκυρα.

Τα οικονομικά προβλήματα μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν έχουν επίσης αυξηθεί. Κατά την τελευταία δεκαετία, το εμπόριο και οι χρηματοοικονομικοί δεσμοί διευρύνθηκαν σημαντικά, ιδίως στον τομέα της ενέργειας. Το Ιράν είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Τουρκία, μετά τη Ρωσία. Επίσης, παρέχει το 30% των εισαγωγών αργού πετρελαίου της Τουρκίας. Αλλά σε αρκετές περιπτώσεις, το Ιράν διακόπτει απότομα την ροή του αερίου προς την Τουρκία για αρκετές εβδομάδες. Οι διακοπές, κυρίως λόγω των απαρχαιωμένων ιρανικών υποδομών διανομής, προκάλεσαν σημαντικές οικονομικές δυσκολίες στον πληθυσμό της Τουρκίας και αμαύρωσαν τη φήμη του Ιράν ως αξιόπιστου εταίρου. Ο κλειστός χαρακτήρας της οικονομίας του Ιράν επίσης έχει δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες. Οι Τούρκοι εξαγωγείς αντιμετωπίζουν υψηλούς δασμούς για τα καταναλωτικά αγαθά, συχνές μεταβολές δασμολογικών συντελεστών, καθυστερήσεις στις άδειες εισαγωγής, υπερτιμήσεις καυσίμων κατά τη μεταφορά και παρατεταμένες καθυστερήσεις στα τελωνεία. Τα εμπόδια αυτά έχουν κάνει πολλούς εξαγωγείς να περιορίσουν τις δουλειές με το Ιράν και να επιδιώξουν πιο φιλόξενες αγορές για τα προϊόντα τους.

Τελικά, η αυξανόμενη αστάθεια στη Μέση Ανατολή που προέκυψε από την Αραβική Άνοιξη οδήγησε την Άγκυρα να ευθυγραμμίσει την πολιτική της πιο στενά με την Ουάσιγκτον. Εκτός από την απόφαση για τη χρησιμοποίηση του ΝΑΤΟϊκού ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης, τον Απρίλιο ο Ερντογάν, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις των ΗΠΑ, συμφώνησε να μειώσει τις προμήθειες πετρελαίου από την Τεχεράνη κατά 20%. Αυτές οι κινήσεις δεν σηματοδοτούν, όμως, μια θεμελιώδη αλλαγή στην τουρκική πολιτική απέναντι στο Ιράν. Όπως και στο παρελθόν, η Άγκυρα είναι πιθανό να εξακολουθήσει να διστάζει να συμμετάσχει ανοιχτά σε μια αντι-ιρανική συμμαχία. Ωστόσο, ο μήνας του μέλιτος μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν έχει σαφώς τελειώσει. Στην ερχόμενη δεκαετία, ο αγώνας για την περιφερειακή επιρροή μεταξύ των δύο χωρών είναι πιθανό να αυξηθεί και όλο και περισσότερο θα αναμορφώνει την πολιτική της Μέσης Ανατολής.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα Αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137773/f-stephen-larrabee/the-tur...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr