Οι πειρατές επιμένουν

Η επανεμφάνιση της θαλάσσιας πειρατείας στον 21ο αιώνα έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία και αντίδραση – αναποτελεσματική έως τώρα – της διεθνούς κοινότητας. Από το 2005 και μέσα σε λίγα χρόνια το πειρατικό φαινόμενο εξελίχθηκε από μεμονωμένες ανοργάνωτες επιθέσεις σε οργανωμένη εγκληματική δραστηριότητα ευρείας κλίμακας. Αποτελεί πλέον μια σοβαρή διεθνή απειλή με κύρια χαρακτηριστικά της τη διευρυνόμενη και βίαιη δράση πειρατικών ομάδων, που χρησιμοποιούν όλο και πιο εξελιγμένα όπλα, ευέλικτες επιχειρησιακές τακτικές και αποτελεσματικές μεθόδους. Πρόκειται για πραγματική μάστιγα που πλήττει τη διεθνή οικονομία και το εμπόριο, τη ναυτιλία, την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα. Πάνω από όλα, όμως, η πειρατεία αποτελεί διαρκή απειλή για τη ζωή και την ασφάλεια χιλιάδων ναυτικών που εργάζονται στα πλοία που διαπλέουν καθημερινά τις υψηλής επικινδυνότητας θαλάσσιες περιοχές, στα ανοιχτά της Σομαλίας και στον Κόλπο του Άντεν.

Η επικέντρωση της προσοχής και της παρουσίας της διεθνούς κοινότητας σε αυτές τις θάλασσες σε συνδυασμό με φαινόμενα «μιμητισμού» έφεραν ως αντίκτυπο τη διασπορά των πειρατικών επιθέσεων ανατολικότερα και νοτιότερα των ακτών της Σομαλίας και του Κόλπου του Άντεν. Η γεωγραφική εξάπλωση της πειρατικής απειλής στην Αραβική Θάλασσα και στην εξαιρετικά εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή του Δυτικού Ινδικού Ωκεανού κάνει ακόμα δυσκολότερη την αποστολή των, ούτως ή άλλως περιορισμένων, ναυτικών δυνάμεων που έχουν διατεθεί από κράτη-μέλη της διεθνούς κοινότητας για την αποτροπή και την αντιμετώπιση της πειρατικής απειλής.

Με 10.000 (μόνο) ευρωπαϊκά πλοία να διέρχονται κάθε χρόνο από τις περιοχές υψηλού κινδύνου και με το ετήσιο συνολικό οικονομικό κόστος της πειρατείας να αγγίζει τα 12 δισ. δολάρια, το μέγεθος του προβλήματος γίνεται προφανές. Η πειρατεία έχει εξελιχθεί σε εξαιρετικά επικερδή εγκληματική «επιχείρηση υψηλού οφέλους και χαμηλού κινδύνου» για τους δράστες, καθιστώντας την πειρατεία ελκυστική για όλο και περισσότερους - νέους κυρίως - Σομαλούς. Ο αριθμός εκείνων που σταθερά εμπλέκονται σε όλο το φάσμα της πειρατικής δράσης ανέρχεται σήμερα σε περίπου 1.500 άτομα. Οι άμεσες συνέπειες και οι ευρύτερες επιπτώσεις της εγκληματικής δράσης των πειρατών είναι εξαιρετικά δυσανάλογες με τον περιορισμένο αριθμό τους, καθιστώντας τη θαλάσσια πειρατεία μία επικίνδυνη ασύμμετρη απειλή διεθνούς εμβέλειας, τα πραγματικά αίτια της οποίας πρέπει να αναζητηθούν στην ξηρά.

Η εξαιρετικά προβληματική οικονομική κατάσταση του πληθυσμού της Σομαλίας που αγγίζει την εξαθλίωση, η απουσία κάθε μορφής αστυνόμευσης στα χωρικά της ύδατα με αποτέλεσμα την εναπόθεση επικίνδυνων τοξικών αποβλήτων και την ανεξέλεγκτη αλίευση της θαλάσσιας περιοχής της, η συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια και η απουσία βασικών υποδομών δίνουν το περίγραμμα και δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Μάλιστα, η κατάσταση στο Κέρας της Αφρικής και τη Σομαλία επιδεινώθηκε σημαντικά από τον πρόσφατο λιμό, ο οποίος έπληξε πάνω από 12 εκατ. ανθρώπους, προκαλώντας το θάνατο πολλών παιδιών, αλλά και μεγάλο κύμα προσφύγων προς τις γειτονικές χώρες, Κένυα και Αιθιοπία.

Όλα αυτά καθιστούν το φαινόμενο της θαλάσσιας πειρατείας ιδιαίτερα σύνθετο έτσι ώστε μόνον μια σφαιρική, καλά συντονισμένη και πολλών επιπέδων διεθνής δράση μπορεί να οδηγήσει στην αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Προϋπόθεση όλων αυτών είναι η ισχυρή πολιτική βούληση της διεθνούς κοινότητας που, όμως, ακόμα αναζητείται.

Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Τον Ιανουάριο του 2011, στο πλοίο "BELUGA NOMINATION" καταρρίφθηκε η έως εκείνην τη στιγμή επικρατούσα πεποίθηση ότι οι Σομαλοί πειρατές αποφεύγουν να θίξουν την ασφάλεια του πληρώματος των καταλαμβανομένων πλοίων, ενδιαφερόμενοι μόνο για τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομική αποδοτικότητα της επίθεσης. Τα στοιχεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Γραφείου (International Maritime Bureau - IMB) το επιβεβαιώνουν: από τις 439 πειρατικές επιθέσεις που εκδηλώθηκαν το 2011, 802 ναυτικοί κρατήθηκαν όμηροι, 10 απήχθησαν και 8 θανατώθηκαν. Στις αρχές του 2012, τουλάχιστον 200 ναυτικοί ήταν όμηροι Σομαλών πειρατών, ζώντας επί μήνες σε άθλιες συνθήκες, υφιστάμενοι σωματική και ψυχολογική βία, περιμένοντας υπό το κράτος τρόμου για τη ζωή τους την πληρωμή των λύτρων που απαιτούσαν οι βίαιοι φύλακές τους. Την ίδια στιγμή, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, οι οικογένειες, οι συγγενείς και οι φίλοι τους βίωναν τη δική τους δραματική αγωνία, ανήμποροι να τους παράσχουν και την παραμικρή έστω βοήθεια. Ακόμα και αν δεν υπήρχαν όλες οι άλλες επιπτώσεις της πειρατείας, η ανθρωπιστική και μόνο διάστασή της θα επέβαλε την άμεση ανάληψη αποφασιστικής δράσης.

Η κατάλληλη εκπαίδευση και ενημέρωση των πληρωμάτων και η πιστή τήρηση των Βέλτιστων Πρακτικών Διαχείρισης του ΙΜΟ (Best Management Practices 4 - BMP4) αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την «αναχαίτιση» των επιθέσεων. Είναι παρήγορο ότι σήμερα, όλο και περισσότερα πλοία συμμορφώνονται και τηρούν πιστά τον οδηγό αυτό.

Η εμπειρία, όμως, έχει δείξει ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Έτσι, πολλοί πλοιοκτήτες κατευθύνθηκαν στην υποστήριξη του μέτρου της επιβίβασης ιδιωτικών ενόπλων φρουρών στα εμπορικά πλοία. Η όλο και ευρύτερη εφαρμογή της πρακτικής αυτής - που σημειωτέον δεν στερείται προβλημάτων και παρενεργειών - φαίνεται ότι έχει συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της πειρατικής απειλής. Πρόσφατα το μέτρο υιοθετήθηκε και από την Ελλάδα με την ψήφιση του σχετικού νόμου που επιτρέπει τη μίσθωση προσοντούχων ιδιωτών ένοπλων φρουρών σε πλοία ελληνικής σημαίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (International Maritime Organisation - IMO).