Η Αίγυπτος ρίχνει λάδι στη φωτιά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Αίγυπτος ρίχνει λάδι στη φωτιά

Γιατί ο Μόρσι εκμεταλλεύθηκε την ταινία για τον Μωάμεθ και γιατί αυτό ήταν μια κακή κίνηση
Περίληψη: 

Ακριβώς όπως ο Μουμπάρακ ανέβασε τους τόνους σχετικά με τη διαμάχη για τα δανέζικα σκίτσα που σατίριζαν τον προφήτη Μωάμεθ το 2006 προκειμένου να βελτιωθεί το εγχώριο κύρος του, έτσι και η κυβέρνηση του προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι έχει τώρα τροφοδοτήσει την λαϊκή οργή. Αλλά οι φλόγες που έχει φουντώσει θα κάνουν τη ζωή πιο καυτή γι' αυτόν καθώς και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η JYTTE KLAUSEN είναι καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Brandeis. Έχει γράψει το βιβλίο με τίτλο The Cartoons that Shook the World [1].

Η έφοδος στο προξενείο των ΗΠΑ στη Βεγγάζη την Τρίτη αντηχεί τα γεγονότα του 2005 που ακολούθησαν την δημοσίευση σκίτσων που απεικονίζουν τον Προφήτη Μωάμεθ και τα οποία οδήγησαν σε εκτεταμένες διαδηλώσεις το 2006 και επιθέσεις σε πρεσβείες της Δανίας σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι και η κυβέρνησή του παίζουν τον ίδιο ρόλο που ο προκάτοχός του Χόσνι Μουμπάρακ έπαιζε τότε: προκαλεί διαδηλώσεις για να εδραιώσει την εξουσία του.

Το χάος την Τρίτη στη Βεγγάζη, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο του πρέσβη των ΗΠΑ στη Λιβύη, Κρίστοφερ Τζέι Στήβενς, τέθηκε σε κίνηση την προηγούμενη Κυριακή όταν ο Αλί Γκομάα, ο μεγάλος μουφτής της Αιγύπτου, μίλησε εναντίον μιας κινηματογραφικής ταινίας την οποία καταδίκασε ως «προσβλητική για όλους τους μουσουλμάνους». Ισχυρίστηκε ότι παρήχθη από «κάποιους εξτρεμιστές Κόπτες» που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η κυβέρνησης της Αιγύπτου που καθοδηγείται από την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ακολούθησε το παράδειγμα του Γκομάα και απαίτησε μια δημόσια συγγνώμη και ποινική δίωξη των κινηματογραφιστών. Την Τρίτη, καθώς τα γεγονότα εξελίσσονταν στη Βεγγάζη, 3.000 διαδηλωτές πολιόρκησαν την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Κάιρο. Ένας ένοπλος όχλος επιτέθηκε στο προξενείο των ΗΠΑ στη Βεγγάζη και σκότωσε τον Stevens και τρεις άλλους αμερικανούς αξιωματούχους. Παραμένει ασαφές ποιος ακριβώς σχεδίασε το χτύπημα στην Λιβύη, αλλά οι εκθέσεις δείχνουν την Ανσάρ αλ-Σαρία (που σημαίνει «Υποστηρικτές του Ισλαμικού Νόμου»), μια ομάδα που συνδέεται με την Αλ Κάιντα.

Η εν λόγω ταινία, όπως προκύπτει, είναι κάτι περισσότερο από μια ερασιτεχνική παραγωγή που αποτελείται από ιερόσυλα σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ που αλιεύθηκαν από το Διαδίκτυο [2]. Παραμένει ασαφές ποιος παρήγαγε την αμφιλεγόμενη ταινία, αλλά φαίνεται να μην είναι Κόπτες της Αιγύπτου που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα trailer του φιλμ δημοσιεύτηκε στο YouTube, τον Ιούλιο, αλλά προφανώς οι αιγυπτιακές αρχές το πρόσεξαν μόνο μετά από μια σκοτεινή εκστρατεία προώθησης στο Twitter, με την υποστήριξη ενός πάστορα στην Γκαίηνσβιλ της Φλόριντα, του Τέρι Τζόουνς, ο οποίος κέρδισε την προσοχή το 2010 με τα σχέδιά του να κάψει αντίτυπα του Κορανίου σε μια υπαίθρια φωτιά [3].

Η αίσθηση για όλα αυτά είναι σαν μια συνέχεια του 2006, όταν 12 σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ που είχαν δημοσιευθεί στη δανέζικη εφημερίδα Jyllands-Posten το 2005 πυροδότησαν δημόσια κατακραυγή. Αυτά τα σκίτσα, επίσης, είχαν περάσει σχετικά απαρατήρητα όταν δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά. Αλλά όταν μυστηριώδη μηνύματα σε chat rooms στο Internet ειδοποίησαν τους Μουσουλμάνους για την προσβολή που υπέστησαν και η αιγυπτιακή κυβέρνηση άρχισε να διαφημίζει την ιεροσυλία των Δανών, οι άνθρωποι άρχισαν να δίνουν προσοχή. Και ακόμα και τότε, οι δρόμοι παρέμειναν ήρεμοι μέχρι που ο Γκομάα καταδίκασε τις γελοιογραφίες και ενθάρρυνε την αποκήρυξή τους κατά την προσευχή της Παρασκευής σε όλη τη Μέση Ανατολή. Μέσα σε τρεις εβδομάδες, ο όχλος έκαψε δανέζικες πρεσβείες και προξενεία στην περιοχή. Δύο χρόνια αργότερα, η Αλ Κάιντα βομβάρδισε την πρεσβεία της Δανίας στο Ισλαμαμπάντ, αφήνοντας οκτώ νεκρούς.

Το 2008, ταξίδεψα στο Κάιρο για να διερευνήσω γιατί η αιγυπτιακή κυβέρνηση είχε αποφασίσει να ηγηθεί μιας διεθνούς εκστρατείας εναντίον των δανέζικων σκίτσων. Μερικοί από αυτούς με τους οποίους μίλησα έδειξαν προς τα πάνω και είπαν, αόριστα, «Αυτό ήρθε από την κορυφή». Άλλοι ήταν πρόθυμοι να γίνουν πιο συγκεκριμένοι. Εξήγησαν ότι ο Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος ήταν πρόεδρος εκείνη την εποχή, πρέπει να είχε εμπλακεί.

Προς μεγάλη μου απορία, Αιγύπτιοι διπλωμάτες, ξεκινώντας από τον Αμρ Μουσά, ο οποίος ήταν τότε ο γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, αρνήθηκαν να μου μιλήσουν για τους Δανούς. Αντ' αυτού, ο Μουσά και οι συνεργάτες του στο Υπουργείο Εξωτερικών άρχιζαν κάθε φράση με το: «Οι Αμερικανοί πρέπει να καταλάβουν», μετά την οποία προσπαθούσαν να εξηγήσουν γιατί οι αμερικανικές πιέσεις για να επιτραπεί στην Μουσουλμανική Αδελφότητα να κατέβει σε ελεύθερες εκλογές θα οδηγούσαν σε χάος. Προφανώς, ήθελαν να υπονοηθεί ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν πίσω από τις ταραχές.

Στην πραγματικότητα, όσοι υποψιάστηκαν τον Μουμπάρακ είχαν δίκιο. Ο στόχος της εκστρατείας του καθεστώτος εναντίον των δανέζικων σκίτσων ήταν διττός. Κατ' αρχάς, οι γελοιογραφίες ήταν ένας βολικός τρόπος για να τονίσει τα δεινά ενός αδέσμευτου Τύπου. Ενισχυμένο από τις ταραχές για τα σκίτσα, το καθεστώς Μουμπάρακ ήταν σε θέση να προωθήσει ένα νέο χάρτη μέσων ενημέρωσης μέσω του Αραβικού Συνδέσμου το 2008. Περιόρισε την δορυφορική τηλεόραση εν γένει και ειδικότερα το Αλ Τζαζίρα.

Δεύτερον, η βίαιη και φαινομενικά θρησκευτική διαμαρτυρία που ακολούθησε την δημοσίευση των σκίτσων ήταν ένας τρόπος για να αποδείξει στους Αμερικανούς ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν επικίνδυνη. Όπως μου είπε ο Μουσά, η αιγυπτιακή κυβέρνηση ήθελε να διδάξει ένα μάθημα στη Δύση. «Εμείς πρέπει να αντιμετωπιζόμαστε ισότιμα», διαμαρτυρήθηκε, αντιτιθέμενος στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές προσπάθειες να αναγκάσουν την Αίγυπτο να υπογράψει μια νέα χάρτα για την απελευθέρωση των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών από τον έλεγχο του Μουμπάρακ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να έμαθαν το μάθημα του Μουμπάρακ. Το 2008, ο αιγύπτιος ηγέτης ανέτρεψε κάποιες μεταρρυθμίσεις που είχε εισαγάγει το 2005, ως απάντηση στην «ατζέντα της ελευθερίας», την αποτυχημένη προσπάθεια του προέδρου των ΗΠΑ George W. Bush να αλλάξει τη Μέση Ανατολή μέσω εκλογών. Η κίνηση αυτή του Μουμπάρακ αντιμετωπίστηκε απλώς με υποτονική κριτική από τις Ηνωμένες Πολιτείες.