Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι

Συγγραφέας Chaim Herzog

Εκδόσεις Λιναίος

Έτος 2011

Σελίδες 817 pp.

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Η έκδοση στην ελληνική μίας εμπεριστατωμένης μελέτης, όπως το βιβλίο Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι του Ισραηλινού πολιτικού Chaim Herzog, αποτελεί ιδιαίτερο γεγονός για την ελληνική βιβλιογραφία της Μέσης Ανατολής και ευρύτερα των Διεθνών Σχέσεων. Ο Chaim Herzog (1918-1997) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ισραηλινούς πολιτικούς του 20ού αιώνα υπηρετώντας σε πολυάριθμα αξιώματα με ανώτερο αυτό του Προέδρου του Ισραήλ –έκτου κατά σειρά- επί μία δεκαετία (1983-93). Κατά την διάρκεια της θητείας του Herzog ως Προέδρου του Ισραήλ αναγνωρίστηκε de jure το Ισραήλ από την Ελληνική Δημοκρατία με πρωτοβουλία του τότε Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και οι δύο χώρες αντήλλαξαν για πρώτη φορά πρέσβεις.

Ο Herzog γεννήθηκε το 1919 στο Μπέλφαστ της Βορείου Ιρλανδίας και υπήρξε υιός του Αρχιραβίνου της Ιρλανδίας, από τον οποίον έλαβε σε πρώιμο παιδευτικό επίπεδο τόσο τον σεβασμό στην εβραϊκή παράδοση όσο και κλασική παιδεία. Ο νεαρός Herzog υπήρξε μέλος του σιωνιστικού κινήματος για την δημιουργία εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, στην οποία, μάλιστα, μετανάστευσε το 1935. Κατά την παραμονή του στην Παλαιστίνη και σε ιδιαίτερα νεαρή ακόμη ηλικία υπηρέτησε στην παραστρατιωτική εβραϊκή ομάδα Haganah κατά την εξέλιξη της αραβικής εξέγερσης των ετών 1936-39, με την οποία επιδιωκόταν η αποτροπή της προοπτικής ίδρυσης ενός εβραϊκού κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης. Ακολούθησε σπουδές νομικής σε βρετανικά πανεπιστήμια.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Herzog υπηρέτησε στον βρετανικό στρατό δρώντας στα ευρωπαϊκά πεδία μαχών ως διοικητής τεθωρακισμένης μεραρχίας, καθώς και ως στέλεχος των υπηρεσιών πληροφοριών. Αποστρατεύτηκε από τον βρετανικό στρατό το 1947 με τον βαθμό του Ταγματάρχη, ενώ είχε ήδη επιστρέψει στην Παλαιστίνη αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, ώστε να συνδράμει στις διαδικασίες πραγμάτωσης της εβραϊκής εθνικής ολοκλήρωσης. Μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948 ο Herzog συμμετέσχε στον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1948, αρχικά ως αξιωματικός, ενώ σύντομα αναβαθμίστηκε σε διοικητή των υπηρεσιών πληροφοριών των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (1948-50, 1959-62). O Herzog αποστρατεύτηκε από τον ισραηλινό στρατό το 1962 με τον βαθμό του υποστράτηγου. Μετά την κατάληψη της Δυτικής Όχθης κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 ο Herzog ορίστηκε πρώτος Ισραηλινός κυβερνήτης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Ιουδαίας και της Σαμάρειας. Το 1975 κατέστη πρέσβης του Ισραήλ στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, περίοδο κορύφωσης των αντι-ισραηλινών τάσεων στον Οργανισμό. Συμμετέσχε για πρώτη φορά στην πολιτική το 1981 καταφέρνοντας να εκλεγεί στην Κνεσέτ με το κόμμα που αργότερα θα εξελισσόταν στο Εργατικό Κόμμα. Ο Herzog αναδείχθηκε στο ύπατο αξίωμα του Προέδρου του Ισραήλ το 1983, θέση, την οποία υπηρέτησε με ευθύνη επί δύο θητείες και διατήρησε έως το 1993, ενώ απεβίωσε μερικά έτη αργότερα, το 1997.

Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1982 και αποτέλεσαν καινοτόμο αποτίμηση των πρόσφατων γεγονότων που αφορούσαν στην ιστορία του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ, καθώς και απαραίτητη συμβολή στην βιβλιογραφία για το Μεσανατολικό, καθώς, μάλιστα, προερχόταν από έναν πολιτικό, ο οποίος είχε υπηρετήσει σε καίριες θέσεις ευθύνης και γνώριζε το ζήτημα επισταμένως και εκ των έσω.

Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι διακρίνονται σε δώδεκα επιμέρους ενότητες, οι οποίες επιγράφονται ως Βιβλία. Στο Βιβλίο 1 εξετάζεται ο Πόλεμος της Ανεξαρτησίας, οι συγκρούσεις, δηλαδή, οι οποίες ακολούθησαν την άρνηση των Αράβων να αποδεχθούν την ύπαρξη ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη βάσει του Σχεδίου Διαίρεσης, το οποίο είχε προταθεί από τα Ηνωμένα Έθνη το 1947. Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας συμμετείχαν ως αντίπαλοι από τη μία πλευρά οι στρατιωτικές δυνάμεις πέντε αραβικών κρατών –της Αιγύπτου, της Συρίας, της Ιορδανίας, του Ιράκ και του Λιβάνου- καθώς και οι παραστρατιωτικές δυνάμεις του Αραβικού Απελευθερωτικού Στρατού και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και από την άλλη πλευρά οι νεοσύστατες Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις. Ο εβραϊκός πληθυσμός και οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις κατόρθωσαν τελικά να επικρατήσουν, εκμεταλλευόμενοι την έλλειψη συντονισμού και κεντρικής διοίκησης των αραβικών στρατιωτικών δυνάμεων. Η κατάπαυση του πυρός πραγματοποιήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 1949 με νίκη του Ισραήλ, το οποίο εδραίωσε την κυριαρχία του στον πυρήνα της Παλαιστίνης, αν και η Λωρίδα της Γάζας τέθηκε υπό αιγυπτιακό έλεγχο, ενώ η Δυτική Όχθη, η ανατολική Ιερουσαλήμ και η Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ τέθηκαν υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας.

Το Βιβλίο 2 αναλύει την Κρίση του Σουέζ και την Εκστρατεία του Σινά, η οποία σημειώθηκε το 1956. Στην Αίγυπτο η άνοδος του Νάσερ στην εξουσία το 1952 οδήγησε στην κυριαρχία του λεγομένου τριτοκοσμικού εθνικισμού, ο οποίος στην Αίγυπτο προσέλαβε τη μορφή της μείξης του σοσιαλιστικού ριζοσπαστικού και του παναραβισμού. Τον Ιούλιο του 1956 ο Νάσερ εθνικοποίησε την Διώρυγα του Σουέζ και απαγόρευσε την διέλευση ισραηλινών πλοίων, ενέργεια, η οποία προκάλεσε περιορισμένης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στην Αίγυπτο από τη μία πλευρά και την Αγγλία, τη Γαλλία και το Ισραήλ από την άλλη.

Στο Βιβλίο 3 εξετάζεται ο Πόλεμος των Έξι Ημερών του 1967, μία πρωτοφανής πολεμική επιτυχία του Ισραήλ. Τον Μάιο του 1967 η Αίγυπτος συνήψε στρατιωτική συμμαχία με τη Συρία και την Ιορδανία, ενώ συγκέντρωσε ισχυρές δυνάμεις στο Σινά, απειλώντας το Ισραήλ. Η προληπτική επίθεση του Ισραήλ κατέστρεψε περισσότερα από 300 αιγυπτιακά πολεμικά αεροσκάφη, οδηγώντας στην απόλυτη κυριαρχία στον αέρα. Αντίστοιχες επιτυχίες σημειώθηκαν και στις χερσαίες συγκρούσεις με αποτέλεσμα την κατάληψη του Σινά και της Λωρίδας της Γάζας, των Υψιπέδων του Γκολάν και της Δυτικής Όχθης.

Το Βιβλίο 4 αναλύει τον λεγόμενο Πόλεμο Φθοράς (1967-70) ανάμεσα στο Ισραήλ και την Αίγυπτο, κατά τον οποίον δοκιμάστηκαν νέα όπλα και πολεμική τεχνολογία δανεισμένη από τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Το Βιβλίο 5 αναλύει τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ του 1973 ανάμεσα στις ενωμένες δυνάμεις ης Αιγύπτου και της Συρίας και το Ισραήλ. Οι εχθροπραξίες εγκαινιάστηκαν στις 6 Οκτωβρίου 1973, ημέρα της εβραϊκής εορτής του Γιομ Κιπούρ, ώστε να προκληθεί αιφνιδιασμός, όπως και συνέβη αρχικά. Το Ισραήλ αντέστρεψε την αρχική αρνητική κατάσταση και ανακατέλαβε τόσο τα Υψίπεδα του Γκολάν όσο και την χερσόνησο του Σινά.

Τα Βιβλία 6 και 7 εξετάζουν τις προσπάθειες του Ισραήλ ενάντια στην τρομοκρατία και στο ενδεχόμενο να υποστεί πλήγμα από εχθρικές δυνάμεις. Συγκεκριμένα αναλύεται η Επιχείρηση Έντεμπε του 1976 και η καταστροφή του πυρηνικού αντιδραστήρα του Οσιράκ στο Ιράκ το 1981.

Στο Βιβλίο 8 αναλύεται επισταμένως η μακρόχρονη πολεμική εμπλοκή του Ισραήλ στον Λίβανο, η οποία άρχισε το 1982 και η οποία εν πολλοίς συνεχίζεται έως και τις ημέρες μας, κυρίως λόγω της επιθετικής δράσης της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολλά, η οποία υποστηρίζεται από το αναθεωρητικό Ιράν. Η Πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993) εξετάζεται αναλυτικά στο Βιβλίο 9. Ενδιαφέρον είναι να σημειωθεί, όπως έχει παρατηρήσει ο πολιτικός δημογράφος Gunnar Heinssohn, ότι η πρώτη αυτή παλαιστινιακή εξέγερση συνέπεσε με την ύπαρξη υψηλής της γεννητικότητας των Παλαιστινίων και την ύπαρξη εκτεταμένης νεανικής καμπύλης μεταξύ του παλαιστινιακού πληθυσμού. Το Βιβλίο 10 εξετάζει τη συμμετοχή του Ισραήλ στον Πόλεμο του Κόλπου κατά του Ιράκ το 1990-91. Τα δύο τελευταία Βιβλία εξετάζουν αφενός την ειρηνευτική διαδικασία του Όσολο, η οποία τελικά δεν ευοδώθηκε και την επανέναρξη της Ιντιφάντα στα παλαιστινιακά εδάφη μετά το 2000.

Σημειωτέον ότι το βιβλίο Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι έχει επικαιροποιηθεί πλήρως για τα γεγονότα, τα οποία σημειώθηκαν μετά την αρχική του έκδοση το 1982, για την περίοδο, δηλαδή, έως και τις αρχές του 21ού αιώνα, από τον Shlomo Gazit, υποστράτηγο ε.α. και διοικητή της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών του Ισραήλ, ο οποίος είχε συμμετάσχει προσωπικά στις διαπραγματεύσεις του Ισραήλ με την Αίγυπτο και με τους Παλαιστίνιους.
Η μετάφραση του Μάρκελλου Λιναίου είναι άρτια, προσεγμένη και ιδιαίτερα επιτυχής και ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις ενός επιστημονικού εγχειριδίου. Η γλώσσα του ελληνικού κειμένου διακρίνεται για την επιμελή απόδοση της εξειδικευμένης ενίοτε ορολογίας, η οποία αφορά σε στρατιωτικής υφής ζητήματα ή θέματα διεθνών σχέσεων. Ταυτοχρόνως χαρακτηριστική είναι η ολοκληρωμένη παρουσίαση των εκάστοτε ιστορικών δεδομένων με την ύπαρξη πολυάριθμων κατατοπιστικών υποσημειώσεων του μεταφραστή-επιμελητή, οι οποίες διευκολύνουν τον αναγνώστη να αποκτήσει μία ολοκληρωμένη εικόνα του ευρύτερου ιστορικού και γεωπολιτικού πλαισίου της πολύχρονης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Η έκδοση συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο χαρτών για τα γεωφυσικά και πολιτικά δεδομένα της Μέσης Ανατολής, καθώς και για τις σημαντικότερες μάχες, οι οποίες διεξήχθησαν στο πλαίσιο των αραβοϊσραηλινών πολεμικών συγκρούσεων.

Οι νεοσύστατες εκδόσεις Λιναίος κατήγαγαν ένα δυναμικό ξεκίνημα στον κλάδο των Διεθνών Σχέσεων και στο θεματικό πεδίο των Μεσανατολικών Σπουδών με την έκδοση του ιδιαίτερα σημαντικού βιβλίου αυτού του Herzog. Οι Αραβοϊσραηλινοί Πόλεμοι αποτελούν ένα βιβλίο αναφοράς για την αραβοϊσραηλινή διένεξη και απαραίτητο εγχειρίδιο για μία συγκροτημένη απόπειρα εμπεριστατωμένης προσπέλασης του ακανθώδους αυτού ζητήματος των Διεθνών Σχέσεων.