Η αντιστροφή της ελληνικής πορείας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αντιστροφή της ελληνικής πορείας

Πώς από την ύφεση μπορεί να επιστρέψει η ανάπτυξη
Περίληψη: 

Τα προβλήματα με τα οποία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη η Ελλάδα, λόγω της κατάρρευσης στα δημόσια οικονομικά της, πληθαίνουν όσο δεν είναι ορατή μια ουσιαστική αλλά και πρακτική προσπάθεια αντιμετώπισής τους. Η χώρα δεν έχει πια τόσο ανάγκη από την εξήγηση της αποτυχίας της όσο από ιδέες ανατροπής των όρων που την έφεραν στο σημείο που βρίσκεται.

Ο ΠΕΤΡΟΣ ΔΟΥΚΑΣ έχει διατελέσει υφυπουργός Οικονομικών και υφυπουργός Εξωτερικών. Σήμερα είναι πρόεδρος της Κάπιταλ Πάρτνερς Α.Ε.

Οι περισσότεροι ξένοι, (κυβερνητικοί αξιωματούχοι, τραπεζίτες, αλλά και οι απλοί Ευρωπαίοι πολίτες) μέχρι πολύ πρόσφατα, είχαν την Ελλάδα «ξεγραμμένη» από το ευρώ. Αλλά κάτι άλλαξε στη στάση τους. Τι ήταν αυτό;

Κατ’ αρχήν γεωπολιτικά. Όλο το τόξο της ΝΑ Μεσογείου - από την Λιβύη (με την άγρια δολοφονία του Αμερικανού Πρέσβη) μέχρι την ισλαμική Αίγυπτο, την Συρία, το Ιράν, το ασταθές Ιράκ, την φιλόδοξη αλλά και αντιπαθή προς το Ισραήλ Τουρκία, ακόμα και τον Λίβανο (με τις μεγάλες αντι-αμερικανικές διαδηλώσεις) - βρίσκεται σε μια κατάσταση αστάθειας και αναστάτωσης και «αντι-δυτικού» κλίματος, που ανησυχεί ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και το Ισραήλ. Κανείς από αυτούς δεν θα ήθελε να δει και την Ελλάδα σε μια κατάσταση χειρότερης κατάρρευσης και αποσταθεροποίησης από την σημερινή.

Δεύτερον, είναι το οικονομικό συμφέρον. Οι Ευρωπαίοι αντελήφθησαν ότι μια εκδίωξη της Ελλάδας από το ευρώ θα εκτροχίαζε την γενικότερη πανευρωπαϊκή προσπάθεια σταθεροποίησης. Τι Ευρωπαϊκή «Ένωση» είναι αυτή, αν δεν μπορεί να βρει λύση που να αφορά ένα κράτος που δεν ισοδυναμεί ούτε με το 2% του οικονομικού της «όγκου»; Γι' αυτό και άλλαξαν γραμμή, δηλώνοντας δημόσια πως «η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ, αν τηρήσει τα 'συμφωνηθέντα'». Βέβαια, η χώρα αγκομαχεί να συμμαζέψει τις δημόσιες δαπάνες και κάποιοι Έλληνες υπουργοί φάνηκαν ανέτοιμοι ως και αδιάβαστοι κατά την πρόσφατη επίσκεψη των εκπροσώπων της τρόικας.

Η απόφαση όλων των ευρωπαίων εταίρων, λοιπόν, είναι να βοηθήσουν την Ελλάδα, εκτός αν η ίδια επιδείξει αυτοκτονικές διαθέσεις και απελπιστική ελαφρότητα, επιπολαιότητα και αναξιοπιστία.

Στη σωστή κατεύθυνση ήταν και η απόφασή τους να μπορούν να στηρίζουν και να παρεμβαίνουν στις αγορές ομολόγων των προβληματικών κρατών. Για να μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις παρεμβάσεις τους και τις αγορές κρατικών ομολόγων, οι Ευρωπαϊκές Αρχές θα πρέπει να τυπώσουν και νέο χρήμα (όπως στις ΗΠΑ, όπου η νομισματική κυκλοφορία Μ2 αυξήθηκε κατά 30% περίπου την περίοδο 2009-2012, ενώ το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Μ2 μόνο κατά 8%), κάτι που φυσικά θα έχει και μελλοντικές πληθωριστικές επιπτώσεις, αφού περισσότερα ευρώ θα «κυνηγάνε» τον ίδιο όγκο και την ίδια ποσότητα αγαθών. Αλλά επειδή οι Ευρωπαϊκές οικονομίες είναι σε κακή κατάσταση και η επενδυτική ψυχολογία είναι πολύ σφικτή, οι πληθωριστικές πιέσεις θα είναι, προς το παρόν αναιμικές. Επιπλέον, φαίνεται πως η ψυχολογική επίδραση θα είναι τέτοια, που ίσως να μην απαιτηθεί τεράστιος όγκος παρεμβάσεων: συμβολικές κινήσεις μπορούν να δείξουν την αποφασιστικότητα που υπάρχει.

ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΤΕΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Το θέμα για την Ελλάδα δεν είναι αν απλά θα καταφέρει να κερδίσει κάποια «χαλάρωση» των μέτρων ή κάποια επιμήκυνση στη διασωλήνωση της οικονομίας. Ούτε το πως θα μαζευτούν κι άλλοι φόροι από τα ακίνητα όσων ήταν πάντα συνεπείς φορολογούμενοι. Το θέμα είναι πως η ελληνική οικονομία θα απογειωθεί αναπτυξιακά. Πώς θα προσελκυσθούν επενδύσεις, πώς θα απελευθερωθεί το νεύρο και η δημιουργικότητα των Ελλήνων. Πώς θα δημιουργηθούν πραγματικές θέσεις εργασίας για όσους έχουν όρεξη να δουλέψουν.

Οι Έλληνες, ως έθνος πρέπει να αποφασίσουμε αν θα παραμείνουμε ουραγοί και θα επικαλούμαστε «την ελληνική ιδιαιτερότητα», αν θα δηλώνουμε «εξουθενωμένοι» ή αν θα κάνουμε τον υπόλοιπο κόσμο «να τρίβει τα μάτια του» από θετική έκπληξη. Πρέπει να αναδείξουμε έναν νέο δυναμισμό. Να γίνουμε πρωτοπόροι και όχι να κοιτάμε πώς θα αναβάλλουμε τις απαραίτητες ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις.

Κατ´ αρχήν, πρέπει να αντιληφθούμε πως τους μισθούς και τα εισοδήματα δεν τα δημιουργούν ούτε τα ψηφίσματα, ούτε τα Προεδρικά Διατάγματα, ούτε η ψευτο-φιλολαϊκή πολιτική κάποιων πολιτικών. Τα δημιουργεί η εργασία, η παραγωγή με ανταγωνιστικό κόστος και η πώληση των προϊόντων στην ελεύθερη αγορά. Εισόδημα δημιουργείται όταν κάποιος προσφέρεται να αγοράσει με πραγματικά χρήματα τα προϊόντα που είναι προς πώληση. Χωρίς παραγωγή και πραγματική πελατεία δεν παράγονται εισοδήματα. Στην Ελλάδα, σε μεγάλο βαθμό, υποκαταστάθηκε η πραγματική εργασία, η πραγματική παραγωγή, τα πραγματικά εισοδήματα με δάνεια που νομίζαμε ποτέ δεν θα χρειαζόταν να αποπληρωθούν και άρα ισοδυναμούσαν με πραγματικά εισοδήματα.

Όταν με προσέλαβαν στη Σίτιμπανκ στη Νέα Υόρκη ως Assistant Manager στον τομέα Treasury, Foreign Exchange and Money Markets, μας έκανε το τραπέζι σε όλους τους νεοπροσληφθέντες από τα Πανεπιστήμια, ο πρόεδρος της τράπεζας και μας ρώτησε χαμογελώντας, «ποιός είναι ο εργοδότης σας;». Άλλοι του απαντήσαμε «εσείς» και άλλοι «η Σίτιμπανκ». «Όχι», μας απάντησε, «εργοδότης σας είναι οι πελάτες της Τράπεζας. Αυτοί μας δίνουν εργασίες και εισοδήματα που μας επιτρέπουν να πληρώνουμε τους μισθούς σας... Χωρίς αυτούς ούτε η τράπεζα θα είχε λόγο ύπαρξης, ούτε εσείς στην Τράπεζα». Αυτά ισχύουν και για την Ελλάδα. Αν η χώρα δεν αρχίσει να παράγει προϊόντα που να ενδιαφέρουν την παγκόσμια κοινότητα, δεν θα υπάρξει πρόοδος.

Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες «διατάξεις» του Μνημονίου που οφείλουμε και μπορούμε να τις ξανασυζητήσουμε με τους Ευρωπαίους εταίρους. Ποιες είναι αυτές; Αυτές που αφορούν την περαιτέρω μείωση των συντάξεων, τον ΦΠΑ σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που αποδεδειγμένα καταστρέφουν συγκεκριμένους κλάδους και δεν αποφέρουν ουσιαστικά περισσότερα έσοδα, τα επιτόκια δανεισμού (ακόμα και το 3,5% σε μια οικονομία που καταρρέει με ρυθμό της τάξης του 5% ισοδυναμεί με πραγματικό επιτόκιο της τάξης του 8,5%), την επιμήκυνση της διάρκειας του διακρατικού χρέους, την παράταση του χρόνου εφαρμογής κάποιων συγκεκριμένων διατάξεων που κλονίζουν την κοινωνική συνοχή, κατά ένα έτος, την ενίσχυση της οικονομίας με ένα νέο σχέδιο τύπου Μάρσαλ, κλπ.