Δράκος υπερχρεωμένος…

Για τέσσερις δεκαετίες, η κινεζική οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό μεταξύ 7% έως 10% ετησίως. Ήταν αντικείμενο ζήλειας για τον κόσμο, παρά τις σχετικά υποτονικές πρόσφατες επιδόσεις της. Οι επισκέπτες στο Πεκίνο, τη Σαγκάη και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Κίνας γρήγορα μένουν έκθαμβοι από τους εντυπωσιακούς ουρανοξύστες, τα αστραφτερά εμπορικά κέντρα, τις νέες λεωφόρους και τις σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας, που δίνουν την εντύπωση ότι η Κίνα είναι μια ανεπτυγμένη οικονομία - ή τουλάχιστον βαδίζει στο δρόμο του να γίνει. Ακόμη και σε ορισμένες μικρότερες πόλεις στις επαρχίες της ενδοχώρας, τα κυβερνητικά κτίρια κάνουν εκείνα στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες να φαίνονται μηδαμινά. Σε μια περιοχή της επαρχίας Ανχούι, που έχει οριστεί επίσημα ως μια «φτωχή επαρχία», το κτίριο των γραφείων της κυβέρνησης μοιάζει ακριβώς με το Λευκό Οίκο, μόνο που είναι πιο καινούργιο και πιο λευκό.

Όμως, κάτω από αυτή την εντυπωσιακή επιφάνεια κρύβεται μια εξαιρετικά επικίνδυνη στρατηγική. Οι κυβερνήσεις δανείζονται χρήματα χρησιμοποιώντας εδάφη ως εγγύηση και αποπληρώνουν τους τόκους των δανείων τους με χρήματα που κερδίζουν από την πώληση ή την ενοικίαση των ίδιων εδαφών. Όλα αυτά σημαίνουν ότι η κινεζική οικονομία εξαρτάται από μια δυναμική αγορά ακινήτων για να συνεχίσει να χαμογελά. Αν οι τιμές των ακινήτων και της γης πέσουν δραματικά, είναι πιθανό να ακολουθήσει σύντομα μία φορολογική ή μια τραπεζική κρίση. Εν τω μεταξύ, η όρεξη των τοπικών αξιωματούχων για γη έχει εκτοπίσει εκατομμύρια αγρότες, οδηγώντας σε 120.000 διαμαρτυρίες σχετικά με τη γη κάθε χρόνο.

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Η απερισκεψία μπορεί να ανιχνευθεί σε δύο πράγματα: Πρώτον, οι Κινέζοι τοπικοί αξιωματούχοι αξιολογούνται για προαγωγές και άλλες ανταμοιβές με βάση το πόσο καλά εξελίσσεται η οικονομία που διαχειρίζονται. Η οικοδομική δραστηριότητα και οι ενέργειες που αφορούν στα ακίνητα είναι από τους πιο απλούς τρόπους για να ενισχυθεί η ανάπτυξη. Έτσι, τα τεράστια κατασκευαστικά έργα προσφέρουν πρόθυμα στους αξιωματούχους μια τέλεια ευκαιρία για να εντυπωσιάσουν τους πολιτικούς τους προϊσταμένους ακόμη και αν τα τεράστια έργα δεν έχουν κατ' ανάγκη κανένα οικονομικό νόημα. Για παράδειγμα, η πόλη του Ordos στην Εσωτερική Μογγολία: Οι περίτεχνες αστικές υποδομές της και τα αμέτρητα νέα συγκροτήματα διαμερισμάτων και γραφείων είναι σχεδόν όλα άδεια, γεγονός που την καθιστά τη μεγαλύτερη πόλη - φάντασμα της Κίνας.

Ένας άλλος παράγοντας ήταν η συγκεντρωτική φορολογική μεταρρύθμιση της Κίνας το 1994, με την οποία η κεντρική κυβέρνηση αύξησε τα έσοδά της αναλαμβάνοντας πάλι την ευθύνη τής συλλογής κάποιων σημαντικών φόρων από τις τοπικές κυβερνήσεις. Η κίνηση αυτή μείωσε τα έσοδα των τοπικών κυβερνήσεων αλλά άφησε άθικτες τις οικονομικές τους ευθύνες – στην παροχή εκπαίδευσης, την υγειονομική περίθαλψη, τις αποζημιώσεις και τις συντάξεις. Έτσι, οι τοπικοί αξιωματούχοι έπρεπε να βρουν άλλους τρόπους για να δημιουργήσουν πλούτο.

Στον απόηχο της φορολογικής μεταρρύθμισης, οι φόροι επί των πωλήσεων και των επιχειρήσεων στις κατασκευές, στην ακίνητη περιουσία καθώς και σε άλλες βιομηχανίες υπηρεσιών έγιναν η κύρια πηγή φορολογικών εσόδων για τις περιφερειακές κυβερνήσεις. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι στη δεκαετία του 1990, οι τοπικές αρχές άρχισαν να εμπλέκονται στην αγορά ακινήτων και στην ραγδαία ανάπτυξη των κατασκευών. Σύμφωνα με την κινεζική νομοθεσία, η γεωργική γη συλλογικής ιδιοκτησίας (κολεκτίβες) πρέπει να γυρίσουν στην κρατική ιδιοκτησία πριν μισθωθούν σε ιδιώτες εργολάβους. Έτσι, οι τοπικές κυβερνήσεις ήταν σε θέση να απαλλοτριώνουν γεωργική γη από τους αγρότες και στη συνέχεια να τη νοικιάζουν σε ιδιωτικές εμπορικές επιχειρήσεις, όπως ιδιοκτήτες εργοστασίων και εταιρείες real estate. Σύμφωνα με μια έρευνα του 2011 από την Landesa, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα το Σιάτλ, οι τοπικές κυβερνήσεις κερδίζουν κατά μέσο όρο 74.000 δολάρια ανά στρέμμα γης. Αυτό είναι 40πλάσιο [1] του μέσου ποσού που πληρώνουν στους εκτοπισμένους αγρότες.

Η εμπλοκή των δημοτικών κυβερνήσεων στις πωλήσεις γης προχωρά πέρα από τις μισθώσεις. Οι αξιωματούχοι, για να δελεάσουν τους εργολάβους, επενδύουν επίσης στα έργα υποδομών. Παρά το γεγονός ότι μερικές φορές χρηματοδοτούν αυτή την ανάπτυξη με άμεσα έσοδα από τις μεταβιβάσεις γης, τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούν απλά τη γη ως εγγύηση για να δανειστούν από τις κρατικές τράπεζες. Σε γενικές γραμμές λειτουργούν μέσω των ενσωματωμένων στις τοπικές κυβερνήσεις εταιρειών αστικής ανάπτυξης και επενδύσεων (UDICs, ή τσενγκτού γονγκσί, chengtou gongsi) και τις σχετικές τοπικές πλατφόρμες χρηματοδότησης, ώστε να παρακάμψουν τους νόμους που απαγορεύουν τέτοιου είδους δανεισμό. Για την εξυπηρέτηση των τόκων, οι τοπικές κυβερνήσεις συνήθως αντλούν φόρους από την υπεραξία στην μεταβίβαση γης ή από τέλη και επιβαρύνσεις στην χρήση της.

Η χρήση τραπεζικών δανείων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε έργα υποδομής δεν είναι κατ' ανάγκη κάτι κακό ή ασυνήθιστο. Ήταν κοινή πρακτική στις Ηνωμένες Πολιτείες για πολλά χρόνια και οι φοροτεχνικοί υποστηρίζουν ότι είναι ένας δίκαιος και αποτελεσματικός τρόπος κατασκευής δημοσίων έργων υποδομής. Το πρόβλημα με την προσέγγιση της Κίνας είναι ότι οι τοπικές πλατφόρμες χρηματοδότησης δεν είναι ρυθμισμένες (δηλαδή, δεν υφίστανται κεντρικό έλεγχο) ή δεν υπόκεινται σε οποιαδήποτε πρότυπα γνωστοποίησης. Και παρόλο που ο νόμος απαγορεύει ρητά στις τοπικές κυβερνήσεις να δανείζονται απερίσκεπτα, οι πρακτικές χρηματοδότησης της κεντρικής κυβέρνησης τις ενθαρρύνουν να το πράττουν με έμμεσο τρόπο.

ΔΕΙΞΤΕ ΤΟ ΧΡΗΜΑ