Η άλλη Ρωσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άλλη Ρωσία

Η δυσφορία διογκώνεται στην ενδοχώρα
Περίληψη: 

Οι διαδηλωτές εναντίον του Πούτιν στη Μόσχα έχουν μεν αποσπάσει τη διεθνή προσοχή αλλά το μήνυμά τους έχει -άραγε- απήχηση έξω από τα όρια των μεγάλων πόλεων; Νεότερες έρευνες δείχνουν ότι αν και οι Ρώσοι της επαρχίας δεν αρέσκονται στην επανάσταση, τις θορυβώδεις διαδηλώσεις ή τη θεωρητική συνθηματολογία, είναι βαθιά δυστυχείς με το ισχύον πολιτικό σύστημα και ίσως σύντομα και αυτοί απαιτήσουν αλλαγές.

Ο MIKHAIL DMITRIEV είναι πρόεδρος του Κέντρου Στρατηγικής Έρευνας, με έδρα τη Μόσχα. Υπήρξε πρώτος αναπληρωτής υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης και Εμπορίου της ρωσικής κυβέρνησης κατά την περίοδο 2000-2004, πρώτος αναπληρωτής υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ανάπτυξης κατά την περίοδο 1997-98 και βουλευτής στα χρόνια 1990-93.
Ο DANIEL TREISMAN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες, και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Return: Russia's Journey From Gorbachev to Medvedev.

Με τις μεταφερόμενες κατασκηνώσεις τους, τις ανθρώπινες αλυσίδες και τις λευκές κορδέλες, οι αντικυβερνητικοί διαδηλωτές που γεμίζουν τακτικά τους δρόμους της Μόσχας από τον περασμένο Δεκέμβριο, τότε που διεξήχθησαν οι αμφισβητούμενες βουλευτικές εκλογές στη Ρωσία, έχουν κλονίσει τις παλιές βεβαιότητες για την πολιτική της εποχής Πούτιν. Περισσότερο από κάθε άλλο γεγονός που συνέβη από την προ δωδεκαετίας άνοδο του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία, οι διαδηλώσεις έχουν αναγκάσει το Κρεμλίνο να βρεθεί σε θέση άμυνας.

Εντούτοις, οι ακτιβιστές των πόλεων που έκαναν την εμφάνισή τους στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου, αποτελούν μια μηδαμινή μερίδα του ρωσικού πληθυσμού, μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων, σε μια χώρα 143 εκατομμυρίων. Το μεγάλο ερώτημα που θα καθορίσει το πολιτικό μέλλον της Ρωσίας είναι το κατά πόσον η μεγάλη και σιωπηλή αυτή πλειοψηφία που κατοικεί εκτός Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης θα υποστηρίξει αυτήν την πολιτικοποιημένη πρωτοπορία.

Λίγοι πολιτικοί παρατηρητές στις μητροπόλεις της Ρωσίας ή στο εξωτερικό είναι σε θέση να κατανοήσουν σε βάθος αυτήν την κοινωνική ομάδα. Το στερεότυπο για τον Ρώσο της επαρχίας είναι αυτό του απολίτικου κομφορμιστή, του αγανακτισμένου με τους κακομαθημένους Μοσχοβίτες, του κοινωνικά συντηρητικού, του κατά το μάλλον ή ήττον πουτινικού, του φιλύποπτου απέναντι στη Δύση και νοσταλγού της σοβιετικής τάξης.

Παρά ταύτα, χάρη σε νέα στοιχεία, έχει αρχίσει να διαφαίνεται μια διαφοροποιημένη εικόνα της επικρατούσας τάσης στη σημερινή Ρωσία. Μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου, το εδρεύον στη Μόσχα Κέντρο Στρατηγικών Ερευνών (CSR) συγκρότησε 62 ομάδες εστίασης (focus groups) από κατοίκους 16 ρωσικών περιφερειών, που εκτείνονταν από το Καλίνινγκραντ, στα πολωνικά σύνορα, μέχρι την πόλη του Νοβοτρόιτσκ, σε περίπου 2,5 χλμ. απόσταση από το Καζακστάν. Οι εργασίες τους πραγματοποιήθηκαν στη Μόσχα και σε μια ακόμη μεγάλη πόλη, το Αικατερίνμπουργκ στα Ουράλια, αλλά και στις μεσαίου μεγέθους πόλεις, Βλαντιμίρ, Τολιάτι, Αστρακάν, και, τέλος, σε μικρές πόλεις, όπως η Τσερνογκόλοφκα στην περιφέρεια της Μόσχας. Σε όλες τις ομάδες εστίασης συμμετείχαν από δέκα άτομα. Για λόγους σύγκρισης, η μία ομάδα εστίασης αποτελούνταν από Μοσχοβίτες που είχαν λάβει μέρος στις πρόσφατες διαμαρτυρίες. Οι διευθύνοντες τη συζήτηση ζήτησαν από τους συμμετέχοντες (μιας ποικιλίας ηλικιών, φύλου, μορφωτικού επιπέδου και κοινωνικο-οικονομικού στάτους) να μιλήσουν για τις πολιτικές τους αξίες, τους πολιτικούς προβληματισμούς τους και τις εκτιμήσεις τους για τους σημερινούς και τους πιθανούς μελλοντικούς ηγέτες της χώρας.

Οι απαντήσεις προκάλεσαν αίσθηση. Πράγματι, οι Ρώσοι εκτός Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης δεν δείχνουν προτίμηση για τη θορυβώδη πολιτική των δρόμων και τα θεωρητικά συνθήματα των ομολόγων τους στις μεγάλες πόλεις. Αλλά δεν είναι ευχαριστημένοι ούτε και με το ισχύον πολιτικό σύστημα, το οποίο κατακρίνουν ως απελπιστικά διεφθαρμένο και αναποτελεσματικό όσον αφορά την παροχή βασικών υπηρεσιών στους πολίτες. Η υποστήριξή τους στον Πούτιν φθίνει μήνα με τον μήνα και μια μείζων οικονομική κρίση θα μπορούσε αρκετά εύκολα να τους σπρώξει σε μαζικές διαμαρτυρίες.

Παρά το γεγονός ότι τα ενδιαφέροντα και η καλλιέργεια των ανθρώπων που κατοικούν στις ρωσικές μητροπόλεις και στη ρωσική ύπαιθρο διαφέρουν, δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στα όνειρα των ακτιβιστών των πόλεων για περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία και των πόθων των παραδοσιακών Ρώσων για έντιμους αστυνομικούς και καλά οργανωμένα νοσοκομεία. Πράγματι, ένα πιο υπεύθυνο κράτος θα ήταν σίγουρα και πιο αποτελεσματικό. Η ύστατη, λοιπόν, πρόκληση για τους φιλελεύθερους ακτιβιστές της Ρωσίας είναι να σφυρηλατήσουν αυτά τα δύο ρεύματα δυσαρέσκειας σε έναν ενιαίο συνασπισμό με κεντρικό αίτημα την αλλαγή. Και κορυφαία προτεραιότητα για το Κρεμλίνο είναι να εμποδίσει κάτι τέτοιο να συμβεί.

ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΟΣΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ, ΤΕΛΙΚΑ

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μιας βαθιάς διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στις δυσαρεστημένες ελίτ των μητροπόλεων και στην υπόλοιπη χώρα. Οι συμμετέχοντες στις ομάδες εστίασης (εκτός από εκείνους που συμπεριελήφθησαν στην ομάδα για λόγους σύγκρισης), έδειξαν ελάχιστη συμπάθεια για τους αντικυβερνητικούς διαδηλωτές και ακόμη λιγότερη διάθεση να συμπράξουν στον αγώνα τους. Οι διαδηλώσεις στη Μόσχα, με τη συχνή-πυκνή εμφάνιση διασημοτήτων, δεν αντιμετωπίζονται τόσο με αισθήματα εχθρότητας όσο με έλλειψη κατανόησης.

Ανεξαρτήτως του αν οι συμμετέχοντες θεωρούν δίκαιες ή όχι τις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου και τις προεδρικές του Μαρτίου, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποδέχονται τα αποτελέσματα ως οριστικά. Ταυτόχρονα, τάχθηκαν έντονα κατά οποιασδήποτε μορφής βίας ή επαναστατικής πρόκλησης κατά του καθεστώτος. Οι απαντήσεις τους συνέβαλαν στο να εξηγηθεί γιατί οι διαμαρτυρίες για νοθεία και άλλες εκλογικές παρατυπίες δεν έχουν διαδοθεί και στην υπόλοιπη χώρα.

Όλα τα παραπάνω συμπίπτουν και με άλλες πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε τον Μάρτιο από το αξιόπιστο Levada Center, το 52% των Ρώσων αντιτίθεται στις διαδηλώσεις, ενώ το 32% τις υποστηρίζει. Μόνο ένα 8% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι θα ήθελαν να συμμετάσχουν σε μια πορεία. Το 59% όσων ρωτήθηκαν, αποδέχονται τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών ενώ μόνο το 21% δήλωσε ότι επιθυμεί την ακύρωση των εκλογών από πλευράς της κυβέρνησης και την προκήρυξη νέων.