Πώς τα χημικά όπλα έγιναν ταμπού

Με άλλα λόγια, το ταμπού κατά των χημικών όπλων είναι και πάντα υπήρξε σαφώς ένας ηθικός και πολιτικός περιορισμός στον πόλεμο, απαιτώντας συνεχή ενίσχυση. Το γεγονός ότι υπήρξε μια συσσωρευμένη ιστορία μη χρήσης – όποιοι και αν ήταν οι λόγοι- έχει καταλήξει να αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της αίσθησης ότι τα χημικά όπλα είναι ταμπού. Οι συζητήσεις στο Κογκρέσο των ΗΠΑ για την χρήση χημικών όπλων από τον πρόεδρο του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, κατά του Ιράν στην δεκαετία του 1980 αποδεικνύουν αυτό ακριβώς: σημειώθηκε τότε ότι τα χημικά όπλα πρέπει να είναι τρομερά, γιατί ακόμη και ο Χίτλερ αρνήθηκε να τα χρησιμοποιήσει εναντίον των Συμμάχων, Φυσικά, κανείς από όσους συμμετείχαν σε αυτές τις συζητήσεις δεν γνώριζε τον πραγματικό λόγο για τον οποίο η ναζιστική Γερμανία δεν εξαπόλυσε χημικά όπλα κατά των συμμαχικών πόλεων και στρατιωτών στα μέτωπα (και αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ναζί δεν είχαν κανένα ενδοιασμό σχετικά με την χρήση δηλητηριώδους αερίου για να σκοτώσουν Εβραίους και άλλους κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος). Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν είχε σημασία. Εκείνη την εποχή, το εξέχον γεγονός ήταν ότι τα χημικά όπλα πρέπει να είναι ιδιαίτερα φοβερά αφού ακόμη και ο Χίτλερ τα απέφυγε.

Ο πόλεμος Ιράν - Ιράκ απέδειξε την ανθεκτικότητα του ταμπού. Όταν το Ιράκ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά χημικά όπλα κατά του Ιράν το 1982 - μια κίνηση απελπισίας για να προσπαθήσει να γυρίσει την τάση ενός προφανώς χαμένου πολέμου - η διεθνής αντίδραση ήταν υποτονική. Ενθαρρυμένος, ο Σαντάμ έστρεψε το χημικό οπλοστάσιό του εναντίον των Κούρδων. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ο Σαντάμ άρχισε τη χρήση των χημικών όπλων σταδιακά - κάνοντας βαθμιαία μετάβαση από τα μη θανατηφόρα δακρυγόνα στα αέρια «μουστάρδας» και μόνο μετά από επανειλημμένες προειδοποιήσεις- που δείχνει μια σημαντική συνειδητοποίηση ότι υπήρχε η δυνατότητα διεθνούς αντίδρασης. Επιπλέον, ακόμη και όταν ο Σαντάμ προχωρούσε στην χρήση χημικών όπλων, ηρνείτο να το παραδεχτεί. Αυτή η συμπεριφορά ενισχύει πραγματικά την αντίληψη ότι τα χημικά ήταν πολιτικά ευαίσθητο θέμα.

Παρά το γεγονός ότι ο Σαντάμ ήταν σε θέση την γλιτώσει με την χρήση χημικών όπλων βραχυπρόθεσμα, αυτό το τελευταίο σημαντικό επεισόδιο πολεμικής χρήσης χημικών ενίσχυσε το ταμπού σε μακροπρόθεσμη βάση. Τελικά, η διεθνής κοινότητα αντέδρασε στις ενέργειες του Σαντάμ με την σύναψη της CWC, η οποία υπεγράφη το 1993 και επέκτεινε την απαγόρευση χρήσης, κατοχής παραγωγής και μεταφοράς χημικών όπλων. Καθ΄ όλη την δεκαετία του 1990, η επιβολή από τα Ηνωμένα Έθνη ενός παρεμβατικού καθεστώτος στην επιθεώρηση των όπλων στο Ιράκ, εδραίωσε περισσότερο την φήμη των χημικών παραγόντων ως «όπλα μαζικής καταστροφής».

Ο κόσμος έχει διανύσει πολύ δρόμο από την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά η πρόοδος δεν ήταν ισόρροπη. Η Συρία δεν έχει ενταχθεί στην CWC, επιμένοντας ότι δεν θα εγκαταλείψει «την βόμβα των φτωχών», μέχρι το Ισραήλ να αποσύρει το πυρηνικό του πρόγραμμα και να ενταχθεί στην Συνθήκη μη Διάδοσης των Πυρηνικών. (Η Αίγυπτος έχει επίσης αντισταθεί στο να ενταχθεί στην CWC για παρόμοιους λόγους). Αυτά τα κράτη υποστηρίζουν ότι τα όπλα μαζικής καταστροφής της επιλογής τους είναι ηθικά ισοδύναμα με τα πυρηνικά όπλα, αλλά οι πυρηνικές δυνάμεις έχουν απορρίψει το σκεπτικό τους. Με όλες τις μεγάλες δυνάμεις να παρατάσσονται ενάντια στην χρήση των χημικών όπλων, η Συρία και άλλες χώρες που δεν έχουν υπογράψει είναι σχεδόν βέβαιο ότι είναι ανίκανες να καταστρέψουν το ταμπού.

Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί με φρίκη την κατάσταση να εξελίσσεται στην Συρία, είναι χρήσιμο να έχουμε κατά νου ότι το καθεστώς του Άσαντ δεν απελευθερώνει αέρια «μουστάρδας», σαρίν ή άλλα παρόμοια, λες και αυτό καθιστά το παιχνίδι δίκαιο. Στην πραγματικότητα, υπό το φως των αντιδράσεων σε πρόσφατες εκθέσεις που ισχυρίζονται ότι έχει γίνει περιορισμένη χρήση ενός παραισθησιογόνου χημικού από το καθεστώς Άσαντ, το ταμπού κατά των χημικών όπλων πιθανότατα θα ενισχυθεί- και η ηθική «θηλιά» γύρω από ένα από τα πολλά μέσα καταστροφής της ανθρωπότητας θα σφίξει.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138771/richard-price/how-chemical...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr