Το κράτος και η πολιτικός

Καθώς η υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, παραδίδει τα ηνία της εξωτερικής πολιτικής στον γερουσιαστή Τζον Κέρι, η κληρονομιά της αποτελεί ένα καυτό θέμα συζήτησης. Σίγουρα, με το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής σε αναταραχή και τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία και την Κίνα να διολισθαίνουν, οι γενικές εκτιμήσεις για την θητεία της, ασχέτως του πόσο θερμές είναι, είναι μόνο προσωρινές. Ακόμα κι έτσι, μερικά από τα πιο σημαντικά και διαρκή στοιχεία των ετών Κλίντον – η σταθερότητα και ο ρεαλισμός σε συνδυασμό με την αναζωογόνηση των δεσμών με την Ευρώπη και την λεγόμενη επανεξισορρόπηση με την Ασία - είναι σαφή.

Για το στυλ της και για την συλλογικότητά της, η Κλίντον παίρνει υψηλή βαθμολογία. Κατανόησε ότι ήταν ένα μέρος της ομάδας του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και όχι συν-πρόεδρος, όπως μερικοί μπορεί κάποτε να ανησύχησαν ότι θα προσπαθήσει να γίνει μετά τις τραυματικές εκλογές του 2008. Όταν ο Ομπάμα είχε ισχυρές απόψεις, δεν προέβαλλε δημόσια διαφωνίες ή δεν επέτρεψε να ανοίξει οποιαδήποτε απόσταση μεταξύ τής θέσης της και του αφεντικού της. Κατάλαβε ότι ο υπουργός Εξωτερικών εφαρμόζει την εξωτερική πολιτική που καθορίζεται από τον πρόεδρο και ότι ελάχιστα θετικά μπορεί να προέλθουν από δημόσιες διαφωνίες του είδους που μάστιζαν τις κυβερνήσεις Κάρτερ και Τζορτζ Μπους του νεότερου.

Η εργασιακή ηθική της Κλίντον ως υπουργού Εξωτερικών ήταν αξιοσημείωτη. Δεν ξεπέρασε για λίγο το ρεκόρ των διανυθέντων μιλίων της Κοντολίζα Ράις κατά τη διάρκεια της τετραετούς θητείας της ως κορυφαία διπλωμάτις της χώρας – η Ράις είχε διανύσει συνολικά 1.006.846 μίλια, η Κλίντον μόλις 956.733 - αλλά ο καθένας γύρω της ήταν συνεχώς εντυπωσιασμένος από την ετοιμότητά της. Η σκληρή δουλειά δεν είναι ασυνήθιστη διάκριση για υπουργούς Εξωτερικών, και, από μόνη της, δεν είναι μεγάλη αρετή. Αλλά στην περίπτωση της Κλίντον, η επιμέλεια απέδωσε. Οι γκάφες ήταν σπάνιες, και ποτέ δεν έβαλε σε δύσκολη θέση τους συμμάχους με το να μην μπορεί να κατανοήσει τους περιορισμούς που τους δεσμεύουν. Υπήρχαν λίγα σφάλματα που έγιναν δημοσίως, του είδους που στοίχειωναν τις αρχικές προσπάθειες της κυβέρνησης Ρήγκαν για την πυραυλική άμυνα, τις συμφωνίες της κυβέρνησης Κλίντον με τους συμμάχους στο θέμα της Βοσνίας ή τον χειρισμό του Τζορτζ Μπους (του νεότερου) στον πόλεμο στο Ιράκ. Επιπλέον, η Κλίντον δεν χρειάστηκε να πάρει πίσω θέσεις που αναγνώρισε πολύ αργά ότι είχαν λιγοστές πιθανότητες επιτυχίας, ήταν παράλογες ή απλά λανθασμένες. Για παράδειγμα, δεν υπήρχε τίποτα σαν κι εκείνα τα απότομα ξεκινήματα και σταματήματα στις διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Κορέα που έκαναν πολλές από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι για να πούμε ότι η Κλίντον ήταν κατ' ανάγκη μια ιστορική υπουργός Εξωτερικών. Η άλλη πλευρά της προσοχής της και της περίσκεψής της είναι ότι οι θέσεις της συνήθως δεν ήταν εξαιρετικά ευφάνταστες. Και ακόμη κι ένας θαυμαστής της θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι λίγα μεγάλα προβλήματα λύθηκαν διαρκούσης της θητείας της. Δεν υπήρχε ισοδύναμο όπως οι εξελίξεις επί πρέσβη George F. Kennan για το δόγμα της ανάσχεσης και τις συναφείς πρωτοβουλίες, όπως η δημιουργία του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ή του υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ που έστρωσε το δρόμο για το άνοιγμα των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Κίνα. Ή της ώθησης του υπουργού Εξωτερικών James Baker για την επανένωση της Γερμανίας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει μια μοναδική απειλή ή ένα επιτακτικό ζήτημα σήμερα. Επιπλέον, τα προβλήματα που όντως υπάρχουν μπορεί απλώς να μην είναι ώριμα για σημαντικές πρωτοβουλίες. Αλλά το γεγονός παραμένει ότι δεν υπήρξε ένα μεγάλο, ιστορικό επίτευγμα. Και η Κλίντον κέρδισε ελάχιστο έδαφος στις μάχες που είναι πιο κοντά στην καρδιά της – ο τερματισμός της παγκόσμιας φτώχειας, η καταστολή των εμφύλιων συγκρούσεων στην Αφρική, η βελτίωση της κατάστασης των γυναικών σε όλο τον κόσμο - ίσως επειδή απαιτούν υπομονετική επιμέλεια περισσότερο από όσο εμπνευσμένες ομιλίες ή δόγματα. Αλλά και πάλι, η Κλίντον δεν μπορεί να διεκδικήσει ένα επίτευγμα με την υπογραφή της, ακόμα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κέρδισε νίκες. Η στροφή προς την Ανατολική Ασία, την οποία ενορχήστρωσε με τον υφυπουργό Εξωτερικών Kurt Campbell και άλλους, είναι ένα παράδειγμα. Από πολλές απόψεις, η στροφή ήταν περισσότερο ένα διπλωματικό επίτευγμα αντί ένα στρατιωτικό. Στο κάτω - κάτω, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσέθεσαν μόνο λίγες δυνάμεις στην περιοχή, αλλά πήραν πολλά ανταλλάγματα για αυτές τις μικρές αλλαγές. Σε τέσσερα μόλις χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντέστρεψαν τις περιφερειακές αντιλήψεις περί επικείμενης αμερικανικής παρακμής και περισπασμού, πείθοντας πολλούς συμμάχους ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ισχυρές και στον εικοστό πρώτο αιώνα.

Η μερίδα του λέοντος για το επίτευγμα αυτό πιστώνεται στην επιτήδεια και σταθερή διπλωματία της Κλίντον, η οποία ήταν πρόδηλη, για παράδειγμα, όταν προκάλεσε την Κίνα και παραστάθηκε στους συμμάχους ξεκάθαρα και δημοσίως σχετικά με τις εδαφικές διαφορές στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η στροφή συνέβη ουσιαστικά όταν η ηγεσία στο Πεντάγωνο άλλαξε από τον Ρόμπερτ Γκέιτς στον Λίον Πανέτα στο επίπεδο του υπουργού Άμυνας, και από τον Michael Mullen στον Martin Dempsey στο επίπεδο του Αρχηγού Γενικού Επιτελείου Στρατού. Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος έστρεψε την προσοχή του προς την εσωτερική πολιτική και την στρατηγική για την επανεκλογή του. Η μόνη συνεπής φωνή ήταν της Κλίντον, που καλούσε για επανεξισορρόπηση.

Η Κλίντον, επίσης, κράτησε τις θέσεις της και εκτός Ασίας. Τέσσερα χρόνια στην προεδρία του Ομπάμα, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να είναι γενικά ευνοϊκοί προς την κυβέρνησή του, με την υποστήριξη συνήθως να κυμαίνεται στην περιοχή του 70%. Εν τω μεταξύ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ παραμείνουν ενωμένοι στα πιο καίρια στρατηγικά θέματα.