Η γεωπολιτική των A.Π.Ε. | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η γεωπολιτική των A.Π.Ε.

Πώς η ηλιοφάνεια, ο άνεμος, τα κύματα αλλά και οι σπάνιες γαίες και η τεχνολογία ετοιμάζουν νέους διεθνείς πρωταθλητές.
Περίληψη: 

Ο χάρτης του διεθνούς ενεργειακού ανταγωνισμού δεν θα είναι τελείως διαφορετικός με τις ΑΠΕ σε σύγκριση με το τι γινόταν με τα συμβατικά καύσιμα. Η ισχύς που έδινε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, στο εγγύς μέλλον θα προέρχεται από την ύπαρξη ή μη επαρκούς ηλιοφάνειας, ανέμου και κυμάτων όπως και σπάνιων μετάλλων και τεχνολογικής ικανότητας.

Ο Δρ. ΝΙΚΗΤΑΣ ΝΙΚΗΤΑΚΟΣ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών στην Χίο.

Η γεωπολιτική είναι η επιστήμη η οποία εξετάζει, μελετά, αναλύει, ερμηνεύει την αλληλεξάρτηση μεταξύ φύσης / γεωγραφικού χώρου (περιβάλλοντος) και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και την πολιτισμική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Η γεωπολιτική σαν επιστήμη ανήκει σε δύο μεγάλα γνωστικά πεδία, την Πολιτική Γεωγραφία και τις Διεθνείς σχέσεις. Στον χώρο της Γεωπολιτικής πάντοτε ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα η σχέση της με την ενέργεια. Η συμβατική ενέργεια, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας, αποτελούν σημαντικούς στρατηγικούς παράγοντες με διαφορετική γεωγραφική κατανομή. Με δεδομένη την θέση των ανωτέρω πηγών ενέργειας δημιουργούνται σημαντικές σχέσεις μεταξύ χωρών που είναι παραγωγοί, διακινητές και τελικοί καταναλωτές. Η γεωπολιτική της ενέργειας, με την συμβατική της μορφή, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις μεγάλες επενδύσεις και την στρατιωτική εμπλοκή σε θέματα ασφάλειας, αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο έρευνας και εφαρμογών. Η συνεχής μείωση των ορυκτών ενεργειακών αποθεμάτων δημιουργεί νέες γεωπολιτικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών στο πλαίσιο της διασφάλισης και χρήσης των ενεργειακών πηγών.

Στην εποχή μας, η δεδομένη την έλλειψη παραδοσιακών μορφών ενέργειας και η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) δημιουργούν στην κοινωνία την ανάγκη για την βελτίωση του μίγματος ενεργειακών πηγών που σαφώς αλλάζει και μετατοπίζει το γεωπολιτικό ενδιαφέρον από μερικές χώρες σε κάποιες άλλες. Η γεωπολιτική θεώρηση των συμβατικών μορφών ενέργειας αναθεωρείται συνεχώς λαμβάνοντας υπ’ όψη της την σπανιότητά τους και την αλματώδη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ένας νέος τομέας γεωπολιτικής αρχίζει να αναπτύσσεται σε σχέση με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Η έννοια της γεωπολιτικής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αφορά κύρια τον έλεγχο των νέων εφαρμογών και της γνώσης που αναπτύσσεται στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών, την παγκόσμια κατανομή του δυναμικού των πηγών τους (ήλιος, αέρας, κ.λπ.) και των σπανίων υλικών που είναι απαραίτητα για την κατασκευή των σχετικών συσκευών εκμετάλλευσης.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ ή ήπιες μορφές ενέργειας ή νέες πηγές ενέργειας ή «πράσινη» ενέργεια) είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.

Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση, οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία, από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα υπόλοιπα κράτη, είτε είναι μέλη της Ε.Ε. είτε όχι.

Ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» γενικά μπορεί να περιγραφεί σύμφωνα με το διακήρυξη της επιτροπής Brundtland (Our Common Future – World Commission on Environment and Development – 1987), «Η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες της παρούσας κοινωνίας χωρίς να επηρεάζει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους». Διευκρινίζεται ότι δεν είναι κάθε ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και βιώσιμη. Για να το καθορίσουμε θα πρέπει να εξετάσουμε τον κύκλο ζωής κάθε πηγής και τον τεχνολογία μετατροπής της. Για παράδειγμα, η εφαρμογή υδροηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα πιθανόν να δημιουργήσει προβλήματα στους υδατικούς πόρους που χρειάζονται για τις αγροτικές καλλιέργειες. Επίσης, η χρήση ξύλου σαν βιοκαύσιμο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σχετικά με την ανανέωση του.

Οπότε, η έμφαση δίνεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας όπως ο ήλιος, ο αέρας και μερικώς η θάλασσα. Τι γεωπολιτικές συνέπειες έχει λοιπόν η αλλαγή στους ενεργειακούς πόρους;

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ