Η Κίνα μπορεί να βρυχάται αλλά δεν δαγκώνει… | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κίνα μπορεί να βρυχάται αλλά δεν δαγκώνει…

Γιατί ο δράκος δεν θέλει τον πόλεμο
Περίληψη: 

Τους τελευταίους μήνες, η Κίνα και η Ιαπωνία φάνηκε ότι έρχονταν κοντά σε σύγκρουση για τα αμφισβητούμενα νησιά της Ανατολικής Θάλασσας της Κίνας. Ωστόσο, το ξέσπασμα μιας μάχης είναι απίθανο. Ο πόλεμος θα ήταν αντίθετος με τα δύο πιο θεμελιώδη εθνικά συμφέροντα του Πεκίνου: την προώθηση της σταθερότητας στην Ασία για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας και την πρόληψη της κλιμάκωσης των ριζοσπαστικών εθνικιστικών αισθημάτων στην χώρα. Γι 'αυτό μην περιμένετε την Κίνα να πραγματοποιήσει επίθεση σύντομα.

Ο ALLEN CARLSON είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Cornell.

Κατά περιόδους τους τελευταίους μήνες, η Κίνα και η Ιαπωνία φάνηκαν σχεδόν έτοιμες να προχωρήσουν σε μάχη για τα νησιά Senkaku (Diaoyu) – τα οποία διοικούνται από το Τόκιο, αλλά διεκδικούνται και από τις δύο χώρες – και να πυροδοτήσουν έναν πόλεμο μεγαλύτερο από οποιονδήποτε άλλον από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρά το γεγονός ότι το Τόκιο και το Πεκίνο έδιναν εικονικές μάχες στα εδάφη αυτά επί πολλά χρόνια, η αντιπαράθεση έφθασε σε ακραία σημεία το περασμένο φθινόπωρο, όταν η ιαπωνική κυβέρνηση εθνικοποίησε μερικά από τα νησιά αγοράζοντάς τα από έναν ιδιώτη. Αυτή η απόφαση πυροδότησε ένα κύμα αντι – ιαπωνικών διαδηλώσεων σε ολόκληρη την Κίνα.

Στον απόηχο των γεγονότων αυτών, η σύγκρουση έφτασε γρήγορα σε αυτό που οι πολιτικοί επιστήμονες ονομάζουν «κατάσταση ισοδύναμων αντιποίνων» - μια κατάσταση κατά την οποία οι δύο χώρες πιστεύουν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις αντιληπτές προσβολές. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να φαινόταν ότι η ένοπλη συμπλοκή ήταν επικείμενη. Ωστόσο, μήνες αργότερα, δεν έχει γίνει τίποτα. Και παρά την επιθετική στάση τους στην επίμαχη περιοχή και οι δύο πλευρές παρουσιάζουν τώρα κάποιες ενδείξεις προθυμίας να μειώσουν την εχθρότητα και να αποκαταστήσουν σταθερότητα.

Ορισμένοι αναλυτές έχουν αναφέρει την πρόσφατη πυρηνική δοκιμή της Βόρειας Κορέας ως έναν παράγοντα της απροθυμίας των χωρών να προχωρήσουν σε στρατιωτική σύγκρουση. Υποστηρίζουν ότι η έκρηξη και η επιθετικότητα του Kim Jong Un, έφεραν κοντά την Κίνα και την Ιαπωνία, ταράζοντάς τις και τοποθετώντας τις διαφορές τους σε ένα πιο τρομακτικό πλαίσιο. Ο Rory Medcalf, ερευνητής του Ινστιτούτου Brookings, εξήγησε [1] ότι «η πυρηνική δοκιμή δίνει στην ηγεσία τόσο του Πεκίνου όσο και του Τόκιο την ευκαιρία να επικεντρωθούν σε μια πρόκληση εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, όπου τα συμφέροντά τους δεν είναι εκ διαμέτρου αντίθετα».

Η πυρηνική δοκιμή, όμως, αποτελεί έναν περισπασμό όσον αφορά την διαμάχη για τα επίμαχα νησιά. Στην πραγματικότητα, οι ρίζες της σύγκρουσης - και οι λόγοι που δεν έχει ακόμη εκραγεί - είναι πολύ βαθύτερες. Με απλά λόγια, η Κίνα δεν μπορεί να αντέξει στρατιωτική σύγκρουση με κανέναν από τους ασιάτες γείτονές της.

Δεν είναι ότι η Κίνα πιστεύει ότι θα ηττηθεί σε μια τέτοια ξαφνική μάχη. Η χώρα απολαμβάνει όλο και περισσότερο την στρατηγική υπεροχή σε ολόκληρη την περιοχή και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι δυνάμεις της θα ηττηθούν σε μια άμεση εμπλοκή για τα νησιά, στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή στις αμφισβητούμενες περιοχές κατά μήκος των συνόρων Κίνας - Ινδίας. Ωστόσο, Κινέζοι αξιωματούχοι βλέπουν ότι ακόμη και η πιο περίλαμπρη νίκη θα αντισταθμιστεί από τις παράπλευρες απώλειες που θα μπορούσε να προκαλέσει μια τέτοια χρήση βίας στα δύο πιο θεμελιώδη εθνικά συμφέροντα του Πεκίνου – την οικονομική ανάπτυξη και την πρόληψη της κλιμάκωσης των ριζοσπαστικών εθνικιστικών αισθημάτων στην χώρα. Αυτοί οι περιορισμοί, και όχι οποιαδήποτε εξωτερική αποτρεπτική αιτία, θα συγκρατήσουν τον Xi Jinping, τον νέο ηγέτη της Κίνας, από το να επιτρέψει την χρήση θανάσιμης βίας στην υπόθεση των νησιών Diaoyu.

Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, το Πεκίνο προωθούσε την ειρήνη και την σταθερότητα στην Ασία για να διευκολύνει τις συνθήκες για την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Οι απαρχές της πολιτικής αυτής μπορούν να τοποθετηθούν στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν ο Deng Xiaoping επανειλημμένα υποστήριξε ότι για να προχωρήσει μετά από την οικονομική εξουθενωτική μαοϊκή περίοδο, η Κίνα θα πρέπει να επιδιώξει μια κοινή βάση με τους γείτονές της. Η προώθηση της συνεργασίας στην περιοχή θα επιτρέψει στην Κίνα να δαπανά λιγότερα για την στρατιωτική προετοιμασία, εστιάζοντας στο να γίνει η χώρα ένας πιο φιλόξενος προορισμός για ξένες επενδύσεις, καθώς και στην προώθηση καλύτερων εμπορικών σχέσεων. Όλα αυτά θα ενίσχυαν την κινεζική οικονομία. Ο Deng είχε δίκιο. Σήμερα, η οικονομία της Κίνας είναι η δεύτερη κατά σειρά μετά από εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι βασικές αρχές της μεγάλης οικονομικής στρατηγικής του Deng είναι ακόμα σεβαστές στο Πεκίνο. Όμως, κάθε πόλεμος στην περιοχή θα διαβρώσει το σκληρά κερδισμένο, και επισφαλώς διατηρημένο πολιτικό κεφάλα ιο που έχει αποκτήσει η Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες. Θα διακόψει τις εμπορικές σχέσεις, θα περιπλέξει τις προσπάθειες για την προώθηση του γουάν ως διεθνές νόμισμα, και θα στείλει ωστικά κύματα μέσω του οικονομικού συστήματος της χώρας, σε μια εποχή που δύσκολα μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Υπάρχουν, λοιπόν, ελάχιστοι λόγοι να πιστεύουμε ότι η Κίνα είναι προετοιμασμένη για πόλεμο με την Ιαπωνία.

Την ίδια στιγμή, «το φάντασμα» της αύξησης του κινεζικού εθνικισμού, αν και συχνά θεωρείται ως υποκινητής της σύγκρουσης, περιορίζει περαιτέρω τις προοπτικές για ένοπλη εμπλοκή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το Πεκίνο θα προσπαθήσει να αποθαρρύνει τον εθνικισμό, αν φοβηθεί ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο ή αν αναγκαστεί από το λαϊκό αίσθημα να αναλάβει δράση που θεωρεί παράλογη. Από τότε που η σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν έθεσε ερωτηματικά σχετικά με το δικαίωμα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος να κυβερνά ενώπιον του λαού, διαδοχικές γενεές Κινέζων ηγετών έχουν διαπραγματευτεί προσεκτικά την ισορροπία μεταξύ της προώθησης του εθνικιστικού συναισθήματος και της παρεμπόδισής του από το να εξαπλωθεί. Κατά την διαδικασία αυτή, εδραίωσαν την νομιμοποίηση της εξουσίας τους. Ένας πόλεμος με την Ιαπωνία θα μπορούσε να διαταράξει αυτή την ισορροπία εύκολα, πλήττοντας τον εθνικισμό που θα μπορούσε να ξεσπάσει εναντίον των ηγετών της Κίνας. Σκεφτείτε ένα υποθετικό σενάριο στο οποίο ένας ένστολος Κινέζος στρατιώτης σκοτώνεται κατά την διάρκεια μιας μάχης με Ιάπωνες στρατιώτες. Ανεξάρτητα από τις συγκεκριμένες συνθήκες, το θύμα θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν νέο μάρτυρα στην Κίνα και, σχεδόν το ίδιο γρήγορα, να λειτουργήσει ως καταλύτης για λαϊκές διαμαρτυρίες εναντίον της Ιαπωνίας.