Τι επιδιώκει ο Ταγίπ Ερντογάν από την ειρήνευση με το PKK

Στο Ιράν, όπως και στην Τουρκία, η κυβέρνηση αντιμετώπισε μια κουρδική εξέγερση. Η κινητοποίηση εκεί είναι υπό την ηγεσία του Κόμματος της Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν (PJAK), ένα παρακλάδι του PKK. Σε μερικές περιπτώσεις, η Τουρκία και το Ιράν συντόνιζαν τις προσπάθειές τους και μοιράζονταν πληροφορίες για την αντιμετώπιση των επιθέσεων του ΡΚΚ και του PJAK. Ωστόσο, οι σχέσεις των δύο χωρών είναι τεταμένες όσον αφορά την Συρία, οδηγώντας σε απότομη περιστολή της συνεργασίας. Αυτό, με τη σειρά του, έχει αποδυναμώσει την ικανότητα της Τουρκίας να αποτρέψει τις επιθέσεις του ΡΚΚ. Επιπλέον, σύμφωνα με τους Τούρκους αξιωματούχους, το Ιράν έχει αρχίσει να υποστηρίζει κρυφά το PKK. Το Ιράν δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το αν η εξέγερση του PKK πλησιάζει προς το τέλος της, αφού κάτι τέτοιο θα εξαλείψει έναν από τους κύριους μοχλούς της Τεχεράνης για την άσκηση πίεσης προς την Τουρκία.

Η αλλαγή στην πολιτική του Ιράν προς το PKK συνέπεσε με μια σοβαρή επιδείνωση των σχέσεων της Άγκυρας με την κυβέρνηση Μαλίκι στην Βαγδάτη. Η Τουρκία βλέπει τον Μαλίκι ως μαριονέτα του Ιράν και υποστήριξε τον αντίπαλό του, τον Ιγιάντ Αλάουι, τον Μάρτιο του 2010 στις βουλευτικές εκλογές στο Ιράκ. Από την εποχή των εκλογών, ο Μαλίκι προσπάθησε σταθερά να εδραιώσει τον έλεγχό του πάνω στους πολιτικούς θεσμούς του Ιράκ, ιδίως στην αστυνομία και τις υπηρεσίες πληροφοριών και να περιορίσει την επιρροή των Σουνιτών και των Κούρδων. Οι Τούρκοι φοβούνται ότι οι προσπάθειες αυτές θα μπορούσαν να αναζωπυρώσουν την θρησκευτική βία που συγκλόνισε το Ιράκ μεταξύ του 2003 και του 2007, και θα μπορούσε να οδηγήσει στην διάλυση της χώρας, με τους Κούρδους να αποκτούν πλήρη ανεξαρτησία στο Βορρά. Μια τέτοια εξέλιξη θα διαλύσει τις ελπίδες των διαπραγματεύσεων για το τέλος της εξέγερσης του PKK.

Η πιο σημαντική στρατηγική αλλαγή, ωστόσο, ήταν η σημαντική βελτίωση στη σχέση της Τουρκίας με την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) στο βόρειο Ιράκ. Κατά την περίοδο αμέσως μετά τον Πόλεμο του Κόλπου το 1990 - 91, η Τουρκία αρνήθηκε να έχει επίσημη επαφή με την KRG, φοβούμενη ότι η εμπλοκή της θα νομιμοποιούσε την κυβέρνηση στην Ερμπίλ και θα επιτάχυνε την εμφάνιση ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της Τουρκίας. Από το 2009, όμως, και οι δύο πλευρές έχουν αναγνωρίσει ότι έχουν κοινά συμφέροντα. Οι οικονομίες τους, κατ΄ αρχάς είναι όλο και πιο αλληλοεξαρτώμενες. Περίπου το 80% των αγαθών που πωλούνται στην KRG παρασκευάζονται στην Τουρκία. Περίπου 1.200 τουρκικές εταιρείες λειτουργούν σήμερα στο βόρειο Ιράκ (κυρίως στον τομέα των κατασκευών, αλλά και στην εξερεύνηση πετρελαίου).

Ένα άλλο κίνητρο για την βελτίωση των σχέσεων είναι η ενέργεια. Τον Ιούλιο του 2012, η κυβέρνηση Ερντογάν αποφάσισε να εισάγει αργό πετρέλαιο απευθείας από την KRG παρά τις αντιρρήσεις της Βαγδάτης και οι συζητήσεις για την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου και δύο αγωγών πετρελαίου απευθείας μέσω του βορείου Ιράκ (που είναι υπό κουρδικό έλεγχο) βρίσκονται σε εξέλιξη. Προηγουμένως, η Άγκυρα είχε επιδιώξει να αποτρέψει την KRG από την απόκτηση του άμεσου ελέγχου των ενεργειακών πόρων στην περιοχή, με τον φόβο ότι το πετρέλαιο θα ενισχύσει την προσπάθεια της KRG να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος. Τώρα όμως, η Τουρκία ελπίζει να χρησιμοποιήσει την ενεργειακή συνεργασία ως κίνητρο για την KRG, ώστε να πατάξει τις βάσεις του PKK στο βόρειο Ιράκ.

Παρ’ όλη την κινητικότητα των εγχώριων και περιφερειακών πλευρών, μια συμφωνία ειρήνης που θα μπορούσε να τερματίσει την εξέγερση του PKK δεν αποτελεί τελειωμένη υπόθεση. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Ακόμα κι έτσι, οι συνομιλίες αποτελούν την πιο ελπιδοφόρα προσπάθεια των τελευταίων δεκαετιών για τον τερματισμό της εξέγερσης του ΡΚΚ. Αν επιτευχθεί, θα αφαιρέσει ένα σημαντικό εμπόδιο για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής και την σταθεροποίηση της τουρκικής δημοκρατίας. Ένας τερματισμός της εξέγερσης θα δώσει επίσης μεγαλύτερο βάρος στην φιλοδοξία της Τουρκίας να διαδραματίσει ευρύτερο ρόλο στην Μέση Ανατολή. Για τους λόγους αυτούς, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να στηρίξει τις διαπραγματεύσεις - όσο μακριά κι αν φαίνεται η ειρήνη αυτή την στιγμή.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139081/f-stephen-larrabee/why-erd...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr