Δεν επρόκειτο για τους συνήθεις Τσετσένους τζιχαντιστές

Από την στιγμή που οι ύποπτοι για την βομβιστική επίθεση στον Μαραθώνιο της Βοστώνης αναγνωρίστηκαν ως Τσετσένοι, η συζήτηση για το περιστατικό φάνηκε να εστιάζει στην σύνδεση μεταξύ της βίας και της Τσετσενίας. Τα δύο αδέλφια, ο Tamerlan και ο Dzhokhar Tsarnaev, σίγουρα ζούσαν σε δύο μέρη ταυτόχρονα: στο Cambridge της Μασαχουσέτης και σε μια φανταστική πατρίδα στην Τσετσενία και τον Βόρειο Καύκασο γενικότερα. Και παρ’ όλο που η πατρίδα τους ήταν κάτι που ήξεραν κυρίως μέσα από τις ιστορίες της οικογένειας και την εθνικιστική μυθολογία, αναδείκνυαν αυτό το σημείο της ταυτότητάς τους - τουλάχιστον αν κρίνουμε από το κοινωνικό προφίλ των μέσων ενημέρωσης και τα άλλα ίχνη που άφησαν σε δημόσια θέα. Κατά τα λοιπά, οι αδελφοί Tsarnaev φαίνονταν κατεξοχήν Αμερικανοί. Ίσως αυτός είναι ένας λόγος που τη συμμετοχή τους στην βομβιστική επίθεση της Βοστώνης είναι τόσο τρομακτική.

Οι παρατηρητές έχουν ήδη υπογραμμίσει δύο στοιχεία από την ιστορία των αδελφών που οι ερευνητές αμφιβολία θα λάβουν υπόψη: την επίσκεψη Αμερικανών αστυνομικών στον Tamerlan το 2011, έπειτα από υπόδειξη μιας «ανώνυμης» ξένης κυβέρνησης και την επίσκεψή του διάρκειας ενός εξαμήνου στην Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της επίσκεψης στο σπίτι τού πατέρα του, στο Νταγκεστάν του Βόρειου Καυκάσου, το 2012.

Στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου υπάρχει πληθωρισμός από βόμβες και δολοφονίες, και άτομα από εκείνη την περιοχή ήταν υπεύθυνα για θεαματικές βίαιες επιθέσεις εναντίον αμάχων και σε άλλες περιοχές της Ρωσίας, όπως η ομηρία το 2004 σε ένα δημοτικό σχολείο που άφησε 380 νεκρούς και οι βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας το 2010 στο μετρό της Μόσχας που σκότωσαν σαράντα ανθρώπους.

Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν υπάρχουν άμεσες πληροφορίες που να συνδέουν τον Βόρειο Καύκασο με την επίθεση στην Βοστώνη. Οι ένοπλες ομάδες στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του κλάδου του Νταγκεστάν στο λεγόμενο Εμιράτο του Καυκάσου - το δίκτυο των τζιχαντιστών στον Βόρειο Καύκασο, με επικεφαλής τον πολέμαρχο της Τσετσενίας, Doku Umarov - εξέδωσε επίσημη δήλωση με την οποία αρνείται κάθε σύνδεση με τους αδερφούς Tsarnaev. Οι τζιχαντιστές υποστήριξαν, αντίθετα, ότι οι αδελφοί ήταν πιόνια σε μια επιμελημένη προσπάθεια των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας να στρέψουν υπογείως την αμερικανική κοινή γνώμη ενάντια στον Βόρειο Καύκασο και σε βάρος των μουσουλμάνων γενικότερα. Αυτό ίσως είναι τραβηγμένο, αλλά δύσκολα θα μπορούσε να αποτελεί την επιχειρηματολογία του «Εμιράτου» αν όντως χρησιμοποιούσε ξαφνικά Αμερικανούς ως ενεργούμενα για να επεκτείνει τις επιθέσεις του έξω από την Ρωσία. Το λογικό θα ήταν το «Εμιράτο» να αναλάβει την ευθύνη.

Στο ταξίδι του στην Ρωσία, ο Tamerlan μπορεί κάλλιστα να παρακινήθηκε από την συνεχή πάλη μεταξύ των ρωσικών δυνάμεων ασφαλείας και των μαχητών του «Εμιράτου», αλλά το modus operandi στην μάχη αυτή είναι σαφώς διαφορετικό από εκείνο που ακολούθησαν οι αδελφοί Tsarnaev. Στο Νταγκεστάν, οι στόχοι συνήθως είναι ένστολοι αστυνομικοί και αξιωματούχοι ασφαλείας. Στην Τσετσενία - ένα σχετικά ήσυχο μέρος μετά την επίσημη διακοπή των ρωσικών στρατιωτικών επιχειρήσεων το 2009 - οι στόχοι είναι συνήθως άνθρωποι που οι τζιχαντιστές χαρακτηρίζουν ως «αποστάτες»: ντόπιοι Τσετσένοι που είναι πιστοί στην περιφερειακή κυβέρνηση του προέδρου Ραμζάν Καντίροφ, ο οποίος έχει διοικήσει την Τσετσενία ως μαριονέτα της Μόσχας από το 2007. (Ο πατέρας του, ο Αχμάντ Καντίροφ, επίσης πρόεδρος της Τσετσενίας, δολοφονήθηκε από τους ντόπιους τζιχαντιστές το 2004). Ο στόχος, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι να σκοτωθούν υποστηρικτές της ρωσικής κυβέρνησης, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την θρησκεία τους.

Ο Umarov βεβαίως και ανέλαβε την ευθύνη για μερικές από τις πλέον συγκλονιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις που έπληξαν κατά καιρούς την Ρωσία. Αλλά αυτά χρονολογούνται πριν από τις αρχές του 2012, οπότε έκανε επισήμως έκκληση για τον τερματισμό των επιθέσεων κατά των αμάχων. Άλλες επιθέσεις ήταν έργο ανεξάρτητων μαχητών ή τοπικών οπλαρχηγών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η βιαιότητα και το εύρος των επιθέσεων θεωρείται ότι ήταν μέρος της προσπάθειας των μαχητών να αυξήσουν το δικό τους κύρος εντός της οργάνωσης. Οι αδελφοί Tsarnaev μπορεί να ήταν ανεξάρτητοι, αλλά μια σχετικά μικρής κλίμακας - αν και βάρβαρη επίθεση - σε μια ξένη χώρα, θα ήταν μια περίεργη ενέργεια για κάποιον που θέλει να κερδίσει την προσοχή του «Εμιράτου». Και αν ο Tamerlan εκπαιδεύτηκε στον Βόρειο Καύκασο κατά την διάρκεια του πιο πρόσφατου ταξιδιού του εκεί, όπως κάποιοι υποστηρίζουν, δεν αξιοποίησε ιδιαίτερα τις γνώσεις του. Ο βομβαρδισμός της Βοστώνης ήταν πολύ λιγότερο εξελιγμένος από τις υψηλού προφίλ επιθέσεις που έλαβαν χώρα στο παρελθόν στην Ρωσία (ή εδώ που τα λέμε, από ορισμένα θεαματικά χτυπήματα που έχουν καταφέρει ορισμένοι βαριά οπλισμένοι Αμερικανοί εκτελεστές).

Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι αναμφίβολα θα εργαστούν από κοινού για την παρακολούθηση των τυχόν διασυνδέσεων του Tamerlan, που θα μπορούσε να έχει κάνει κατά την διάρκεια του πιο πρόσφατου ταξιδιού του στον Βόρειο Καύκασο. Σύμφωνα με το FBI, οι Ρώσοι αξιωματούχοι ασφαλείας, όντως τον υπέδειξαν στο αμερικανικό προσωπικό ασφαλείας το 2011, αλλά εάν η Μόσχα ήταν πραγματικά σοβαρή για την ενδεχόμενη απειλή, θα ήταν αδιανόητο οι Ρώσοι αξιωματούχοι να μην τον έλεγξαν κατά την επιστροφή του στο Νταγκεστάν το επόμενο έτος. Και αν η Ρωσία δεν εξέφραζε πλέον κανένα ενδιαφέρον για την υπόθεση, ακόμη και μετά το ταξίδι του Tamerlan, δεν θα προκαλούσε έκπληξη εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες διερεύνησαν και στην συνέχεια εγκατέλειψαν την υπόθεση απολύτως για λόγους νομιμότητας.

Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί έχουν χαρακτηρίσει αυτό το επεισόδιο ως μια αποτυχία των υπηρεσιών πληροφοριών της κυβέρνησης Ομπάμα, αλλά παρά τις ιστορίες για προηγούμενες προειδοποιήσεις από την Μόσχα, οι Ρώσοι αξιωματούχοι είναι τώρα πρόθυμοι να στρέψουν την προσοχή μακριά από την εθνικότητα των αδελφών και τους τυχόν δεσμούς τους με την ίδια την Ρωσία. Σε μια δήλωση που εξέδωσε αμέσως μετά την ανακοίνωση των Tsarnaev ως υπόπτων, ο Καντίροφ επεσήμανε ότι οι αδελφοί δεν είχαν καμία σχέση με την Τσετσενία, εκτός από το οικογενειακό τους υπόβαθρο. Υποστήριξε ότι οι ερευνητές θα πρέπει να κοιτάξουν προς την αμερικανική κουλτούρα για να εξηγήσουν την συμπεριφορά τους. Ένας ανώτερος υπάλληλος στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας, ο Vladimir Kotliar, υποβάθμισε με τον ίδιο τρόπο τις σχέσεις τους με την Ρωσία. Δεδομένου ότι ο ένας από τους αδελφούς Tsarnaev ήταν Αμερικανός πολίτης, ο άλλος κάτοχος διαβατηρίου της Κιργιζίας και οι δύο τους ήταν κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών για σχεδόν μια δεκαετία, είναι κατανοητός ο αιφνιδιασμός της Μόσχας σχετικά με το έντονο αμερικανικό ενδιαφέρον να βρεθεί μια σχέση με την Ρωσία.

Μπορεί ακόμα να προκύψει ότι ο Tamerlan, όντως έχει κάποια σύνδεση με τους τζιχαντιστές στον Βόρειο Καύκασο, αλλά ακόμα κι αν είναι έτσι θα χρειαστεί πολύς κόπος για να εξηγηθεί η συμμετοχή του νεότερου αδερφού του, του Dzhokhar, ο οποίος φαίνεται να ήταν τόσο βαθιά Αμερικανός όσο και ο Lee Boyd Malvo, ο νεότερος από τους σκοπευτές που επιτίθεντο σε αγνώστους στην Ουάσιγκτον του 2003. Ούτε θα ήταν πιθανό να έχει πραγματικό αντίκτυπο στις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις, εκτός από να πείσει κάποιους Αμερικανούς πολιτικούς για κάτι που οι Ρώσοι ομόλογοι θεωρούν δεδομένο: ότι οι άνθρωποι από τον Βόρειο Καύκασο, με την παρουσία τους και μόνο, αποτελούν κατά κάποιο τρόπο απειλή για την ασφάλεια. Αυτό θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην πορεία προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι το 2014, όταν η Μόσχα θα έχει ιδιαίτερη εμμονή με την ασφάλεια και θα θέλει να εμβαθύνει την ήδη σκληρή επιτήρηση των θρησκευόμενων μουσουλμάνων, κυρίως των νέων ανδρών, στον Βόρειο Καύκασο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, πεπεισμένες για την απειλή, είναι πιθανό να κάνουν τα «στραβά μάτια» σε συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή.

Ο πατέρας και η θεία των αδελφών, ο Anzor και η Maret, οι οποίοι έχουν και οι δύο μιλήσει στα μέσα ενημέρωσης, φαίνεται να έχουν κατανοήσει αυτό το σημείο ενστικτωδώς. Έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει ότι τα δύο αδέλφια κατηγορήθηκαν άδικα και είναι εντελώς αθώα για τις βόμβες στην Βοστώνη. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια παράξενη θεωρία συνωμοσίας, αλλά από τη σκοπιά των ανθρώπων του Βόρειου Καύκασου, οι σκηνές των θωρακισμένων οχημάτων στους δρόμους της πόλης, μιας ολόκληρης γειτονιάς εγκλωβισμένης και δραματικών πυροβολισμών μεταξύ βαριά οπλισμένων ομοσπονδιακών αστυνομικών και των υποτιθέμενων τρομοκρατών σε καταδιώξεις, είναι εικόνες οικείες. Τα παιδιά που πέφτουν από τις ρωσικές σφαίρες, συνεπώς, θεωρούνται αθώα θύματα. Και όντως, πολλοί από αυτούς είναι. Όταν οι ρωσικές ομοσπονδιακές δυνάμεις ξεκινήσουν μια «αντιτρομοκρατική επιχείρηση», λίγοι από τους στόχους βγαίνουν ζωντανοί. Στην Watertown της Μασαχουσέτης, η επιχείρηση ήταν εντελώς διαφορετική υπόθεση, φυσικά, αλλά η οπτική ήταν πολύ οικεία. Με το υπόβαθρο της οικογένειας των Tsarnaev, το να υπάρχει δυσπιστία για το κράτος - οποιοδήποτε κράτος – σχετίζεται με την περιοχή, και στον Βόρειο Καύκασο, αυτό δεν είναι ποτέ κακό παράδειγμα για να το ακολουθήσει κανείς.

Σε μακροπρόθεσμη βάση, η σύνδεση με την Τσετσενία πιθανότατα θα καταλήξει να είναι λιγότερο σημαντική από όσο, παραδόξως, εκείνη με την Συρία. Εμποδίζοντας την περαιτέρω διεθνή εμπλοκή στην συριακή κρίση, οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν εδώ και καιρό υποστηρίξει ότι οι συριακές ομάδες ανταρτών κυριαρχούνται από τις θυγατρικές της αλ-Κάιντα, των οποίων μια νίκη στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας θα έχει ολέθριες συνέπειες για την περιοχή και πέραν αυτής. Τώρα, οι Ρώσοι έχουν ήδη αρχίσει να απεικονίζουν τους αδελφούς Tsarnaev ως μια μη αναμενόμενη διασύνδεση μεταξύ Βοστώνης και Δαμασκού. Υπάρχει ένας αριθμός «μεταξύ 600 και 6.000 Τσετσένων» από τον Βόρειο Καύκασο που πολεμούν στην Συρία, δήλωσε ο Kotliar σε μια πρόσφατη συνέντευξη στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, «και από αυτό που συνέβη στην Βοστώνη, ίσως οι Αμερικανοί πάρουν τελικά το μάθημα ότι δεν υπάρχουν καλοί τρομοκράτες και κακοί τρομοκράτες, δεν είναι “δικοί μας” και “δικοί σας”». Αν εξακολουθήσουν οι ΗΠΑ να εφοδιάζουν με οπλισμό τους αντάρτες της Συρίας, συνεχίζει το επιχείρημα, αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του κατακλυσμού της Συρίας από ριζοσπάστες ισλαμιστές.

Αυτό θα μπορούσε να μην είναι κακή συλλογιστική, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ό, τι γνωρίζουμε το πολύπλοκο μείγμα των ιδεολογιών και των κινήτρων στο εσωτερικό του συριακού κινήματος της αντιπολίτευσης. Και μετά από την Βοστώνη, η Μόσχα έχει τώρα ένα επιπλέον επιχείρημα, όσο και αν είναι αδύναμο, κατά της αύξησης της διεθνούς εμπλοκής στην Συρία. Αυτός είναι και ο λόγος που από την πλευρά των γονέων των Tsarnaev, η υπόθεση μοιάζει να είναι στημένη –αμαυρώνει την φήμη των Τσετσένων, ως έναν τρόπο για να εξυπηρετηθεί κάποιος αόριστος στόχος του παντοδύναμου ρωσικού κράτους. Το παρόν της Τσετσενίας στην αμερικανική συνείδηση μπορεί έτσι να καταλήξει πράγματι να οδηγεί σε μια πολύ περίεργη κατεύθυνση.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139333/charles-king/not-your-aver...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr