Η ελλιπής ναυτική στρατηγική του Ισραήλ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ελλιπής ναυτική στρατηγική του Ισραήλ

Το εβραϊκό κράτος στρέφεται στην Μεσόγειο
Περίληψη: 

Μια μικρή χώρα εγκλωβισμένη στα χερσαία σύνορά της από αντιπάλους, το Ισραήλ, ανέκαθεν βασιζόταν στην Μεσόγειο για να αποφύγει την εμπορική και πολιτική απομόνωση. Οι νέες εξελίξεις στην θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της ανακάλυψης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και της αύξησης του παράνομου εμπορίου, απλά θα μεγαλώσουν την σημασία των θαλάσσιων ζητημάτων για την χώρα. Το Ισραήλ χρειάζεται μια ολοκληρωμένη θαλάσσια στρατηγική.

Ο EHUD EIRAN είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Χάιφα. Στο παρελθόν διατέλεσε βοηθός του σύμβουλου εξωτερικής πολιτικής του πρωθυπουργού του Ισραήλ.
Ο YUVAL ZUR είναι πρόεδρος της έδρας Ναυτικής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα. Παλαιότερα, διετέλεσε διοικητής του στόλου υποβρυχίων του Ισραήλ, υπαρχηγός των ναυτικών επιχειρήσεων και αρχηγός του επιτελείου του ισραηλινού πολεμικού ναυτικού. Μετά τη συνταξιοδότησή του ως ναύαρχος, υπηρέτησε ως αναπληρωτής γενικός διευθυντής της ισραηλινής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.

Από τότε που το Ισραήλ αντιμετώπισε το πρώτο πλήγμα της εισβολής στο έδαφός του από τους Άραβες γείτονές του, το 1948, οι στρατιωτικοί σχεδιαστές και οι στρατηγοί του έχουν επικεντρωθεί κυρίως στις χερσαίες απειλές. Οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας και το δόγμα της ασφάλειας είχαν ως στόχο να αποτρέψουν τέτοιες επιθέσεις και να τις τερματίσουν γρήγορα. Και, όπως ήταν αναμενόμενο, οι πόλεμοι στους οποίους το Ισραήλ έχει πολεμήσει από την ίδρυσή του ήταν ως επί το πλείστον χερσαίοι.

Μέχρι σήμερα, η θαλάσσια στρατηγική του Ισραήλ παραμένει σε μεγάλο βαθμό μια δεύτερη σκέψη. Για πολλά χρόνια, το ναυτικό τού Ισραήλ ήταν η λιγότερο εμφανής στρατιωτική υπηρεσία της χώρας. Η πιο πρόσφατη προσπάθεια της χώρας να δημιουργήσει μια νέα εθνική στρατηγική για την ασφάλεια το 2006, δεν περιελάμβανε κανένα σημαντικό θαλάσσιο στοιχείο. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ δεν έχει κανένα ολοκληρωμένο όραμα, στόχους ή πολιτική για τα θαλάσσια και ναυτικά θέματα.

Αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ως μια μικρή χώρα που περικλείεται από αντιπάλους σε όλα τα χερσαία της σύνορα, το Ισραήλ θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η ασφάλεια και η οικονομική ευημερία έρχονται εξ ορισμού και συνδέονται άμεσα με τις ανοικτές θάλασσες. Ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, ο David Ben-Gurion, το γνώριζε αυτό καλά. «Όποιος συνειδητοποιεί την γεωγραφική πραγματικότητα για εμάς και τις οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις της», είπε σε μια ομιλία του το 1950, «θα αντιληφθεί αμέσως την αξία της δύναμης των θαλασσών μας για την ύπαρξή μας».

Ο Ben-Gurion και οι επίγονοί του δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη αυτά τα σοφά λόγια, τα οποία είναι ακόμα πιο εύστοχα σήμερα. Κατ’ αρχήν, ο μεγάλος όγκος των εξαγωγών και των εισαγωγών του Ισραήλ – 98% το 2011 - εξάγεται από ή εισέρχεται στην χώρα μέσω της Μεσογείου. Οι υποβρύχιες διακλαδώσεις εξασφαλίζουν σχεδόν το σύνολο των επικοινωνιών του Ισραήλ στον κόσμο. Και με ένα όλο και πιο εχθρικό Ιράν που διοχετεύει όπλα δια θαλάσσης στους αντιπάλους του Ισραήλ, είναι επιτακτική ανάγκη το Ισραήλ να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στην ναυτική στρατηγική και τις δυνάμεις του.

Επιπλέον, η πρόσφατη ανακάλυψη του φυσικού αερίου στις λεκάνες της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργεί ένα πιθανό χρυσωρυχείο στην υπεράκτια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του Ισραήλ, μια περιοχή επί της οποίας μόνο το Ισραήλ κατέχει δικαιώματα για εξόρυξη και χρήση των θαλάσσιων πόρων. Τα αποθέματα εκεί έχουν την δυνατότητα να κάνουν το Ισραήλ ενεργειακά ανεξάρτητο και να του επιτρέψουν την εξαγωγή ενέργειας προς την Ευρώπη και ενδεχομένως, ακόμη και την Ασία. Παράλληλα, τα αποθέματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέες συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και των γειτονικών παράκτιων κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας και του Λιβάνου. Οι χώρες αυτές δεν έχουν διευθετήσει την ακριβή οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών τους και αν το Ισραήλ ή ο Λίβανος χορηγούσαν άδειες εξερεύνησης σε περιοχές που διεκδικεί η κάθε πλευρά, η σημερινή διπλωματική διένεξη σίγουρα θα επιδεινωνόταν.

Το Ισραήλ θα πρέπει να προετοιμαστεί για να προστατεύσει τα συμφέροντά του στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με μετριοπαθή επέκταση του στόλου του, η οποία θα του επιτρέψει να διατηρήσει μια συνεχή παρουσία στην περιοχή και την προστασία των υπεράκτιων δραστηριοτήτων του, συμπεριλαμβανομένης της εξερεύνησης του φυσικού αερίου. Ένας τέτοιος στόλος θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως ακτοφυλακή, κάτι που το Ισραήλ δεν έχει επί του παρόντος.

Φυσικά, τα νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν επίσης την περιφερειακή συνεργασία, λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά ωφελήματα των χωρών που συνεργάζονται για την εξαγωγή του φυσικού αερίου. Το Ισραήλ εξετάζει επί του παρόντος μια τέτοια συνεργασία με την Κύπρο, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει την δημιουργία μιας πλωτής μονάδας υγροποίησης για το φυσικό αέριο που διαθέτουν από κοινού. Επιπλέον, το Ισραήλ μπορεί να είναι βέβαιο για στενότερες σχέσεις με την Ελλάδα και την Βουλγαρία, αν επιλέξει να εξάγει φυσικό αέριο σε αυτές. Αυτοί οι δεσμοί θα βοηθήσουν να αντισταθμίσει την διάβρωση της συμμαχίας του με την Τουρκία. Την ίδια στιγμή, η δυνατότητα του Ισραήλ να παρέχει φυσικό αέριο προς την Τουρκία μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων.

Μια δεύτερη εξέλιξη που θα αναπροσανατολίσει το Ισραήλ προς την θάλασσα είναι η αύξηση των παράνομων φορτίων στα ύδατα, ανοικτά των ακτών του Ισραήλ. Δύο από τους μεγαλύτερους αντιπάλους της χώρας, η Χεζμπολάχ και η Χαμάς λαμβάνουν όπλα και προμήθειες μέσω λαθρεμπορίου στην θάλασσα. Οι ομάδες αυτές συχνά εξαρτώνται από το θαλάσσιο λαθρεμπόριο λόγω της περιορισμένης ικανότητας των χωρών να αστυνομεύσουν τα διεθνή ύδατα και του γεγονότος ότι τα πλοία μπορούν να μεταφέρουν εκατοντάδες τόνους όπλων σε μια μόνο παράδοση. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το Ισραήλ έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, κατάσχοντας πολλά πλοία που βρέθηκαν να μεταφέρουν όπλα για τους μη κρατικούς εχθρούς του. Το 2009, για παράδειγμα, το ισραηλινό ναυτικό ανέβηκε στο MV Francop, για το οποίο υπήρχε υπόνοια ότι μετέφερε όπλα από το Ιράν προς την Χεζμπολάχ και βρήκε δεκάδες κοντέινερ με όπλα.

Οι θάλασσες είναι επίσης αγωγός για άλλες παράνομες συναλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των ναρκωτικών, καθώς και της παράνομης μετανάστευσης. Καθώς το Ισραήλ ολοένα και σφραγίζει τα νότια σύνορά του από τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και την οικονομική στέρηση στην Αφρική, αυτοί οι μετανάστες κατά πάσα πιθανότητα θα προσπαθήσουν να καταλήξουν στο Ισραήλ από τη θάλασσα. Όπως και οι άλλες βιομηχανικά προηγμένες χώρες κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου, το Ισραήλ ανησυχεί για τις αρνητικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εισροή μεταναστών από τον παγκόσμιο Νότο.