Το παράδειγμα του Μεξικό

Επιπλέον, στο εργατικό δυναμικό του Μεξικού περιλαμβάνονται περισσότερες γυναίκες από οποτεδήποτε στο παρελθόν. Σήμερα το 40-50% των Μεξικανών γυναικών εργάζονται. Το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο σε σχέση με εκείνο προ 30 χρόνων. Αν και, σε σύγκριση με πολλές άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, τα μεξικανικά νοικοκυριά με διπλό εισόδημα είναι λιγότερα, εντούτοις απαντώνται ολοένα και συχνότερα. Η τάση αυτή σχετίζεται με την αλλαγή στο μέσο μέγεθος της οικογένειας, πράγμα που επέτρεψε στις γυναίκες ν’ ακολουθήσουν δική τους επαγγελματική σταδιοδρομία. Στη δεκαετία του 1970, η τυπική μεξικανική οικογένεια είχε επτά παιδιά. Σήμερα, οι περισσότερες Μεξικανές δεν γεννούν πάνω από δύο παιδιά, ακολουθούν δηλαδή τον μέσο όρο της τυπικής αμερικανικής οικογένειας. Τα παιδιά των Μεξικανών απασχολούνται πολύ περισσότερες ώρες στο σχολείο, σε σύγκριση με το παρελθόν. Το 1990, τα περισσότερα παιδιά σταματούσαν τη φοίτηση στο δημοτικό σχολείο. Σήμερα, η πλειοψηφία παραμένει στην εκπαίδευση μέχρι και το λύκειο.

Η αύξηση του αριθμού των Μεξικανών με υψηλότερα εισοδήματα οδηγεί και σε αύξηση της κατανάλωσης. Δεδομένου ότι το ετήσιο ατομικό εισόδημα των πολιτών της μεσαίας τάξης εκτιμάται κάπου ανάμεσα στα 7.000 και στα 85.000 δολάρια, γίνεται φανερό ότι τα μεξικανικά νοικοκυριά κερδίζουν τόσα ώστε να μπορούν ν’ αγοράσουν σύγχρονες συσκευές, όπως ψυγείο, τηλεόραση και πλυντήριο. Περίπου το 80% του συνόλου των Μεξικανών διαθέτει κινητό τηλέφωνο, ενώ οι μισοί είναι ιδιοκτήτες αυτοκινήτου και σχεδόν το ένα τρίτο διαθέτει υπολογιστή. Μπορεί τα ΜΜΕ να παρουσιάζουν το Μεξικό σαν πεδίο μάχης εγκληματικών οργανώσεων, αλλά η χώρα είναι σε θέση να υπερηφανεύεται για την μεσαίου εισοδήματος αναδυόμενη οικονομία της αγοράς που πλέον διαθέτει.

ΟΧΙ ΤΟ PRI ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΣΑΣ

Με την αλλαγή της οικονομίας και της κοινωνίας, άλλαξε και η πολιτική στο Μεξικό. Εδώ και δεκαετίες, το PRI διατηρούσε τον πολιτικό έλεγχο μέσω αυτού που ο Περουβιανός συγγραφέας Μάριο Βάργκας Λιόσα αποκάλεσε «τέλεια δικτατορία»: εξαγορά ψήφων, σύμπλευση της αντιπολίτευσης, πάταξη των αντιφρονούντων. Οι σπόροι της δημοκρατίας φυτεύτηκαν στη δεκαετία του 1980, όταν οι ψηφοφόροι, απογοητευμένοι από την καθεστηκυία τάξη, άρχισαν να υποστηρίζουν υποψηφίους της αντιπολίτευσης στις περιφερειακές εκλογές. Η πολιτική αλλαγή επιταχύνθηκε μετά την οικονομική κρίση του 1994, όταν κλιμακώθηκε η δυσαρέσκεια προς το καθεστώς. Η κυριαρχία του PRI υπέστη περαιτέρω καθίζηση μετά την εκλογική μεταρρύθμιση του 1996, που κατέστησε δυσκολότερη την εκλογική νοθεία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ανερχόμενη μεσαία τάξη εγκατέλειψε εντελώς το PRI, πρώτα στις εκλογές του 1997 για την ανανέωση του Κογκρέσου και ύστερα στις προεδρικές εκλογές του 2000, επιλέγοντας τον Βισέντε Φοξ, του Κόμματος Εθνικής Δράσης.

Το 2012, οι ψηφοφόροι, ανήσυχοι από την κάμψη στον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και τον ατελείωτο κύκλο βίας γύρω από τα ναρκωτικά, έδωσαν και πάλι την εκτελεστική εξουσία στο PRI. Ορισμένοι μίλησαν για ταφόπλακα στη δημοκρατία του Μεξικού. Είναι αλήθεια ότι στην κυβέρνηση του προέδρου Ενρίκε Πένια Νιέτο περιλαμβάνονται και πολιτικοί της παλιάς φρουράς, γνωστοί για τα μη δημοκρατικά φρονήματά τους. Όμως, το πολιτικό σύστημα του Μεξικού έχει αλλάξει από την εποχή που το PRI κατείχε και πάλι την εξουσία. Τόσο το νομοθετικό όσο και το δικαστικό σώμα αποτελούν αντίβαρο στην προεδρική εξουσία. Άλλοτε, η πλειοψηφία των βουλευτών του PRI ήταν μόνιμη στο Κογκρέσο και η αμφισβήτηση των προεδρικών διαταγμάτων ήταν φαινόμενο σπανιότατο. Σήμερα, το PRI διαθέτει σχετική και όχι απόλυτη πλειοψηφία και στα δύο νομοθετικά σώματα, πράγμα που σημαίνει ότι το κυβερνών κόμμα οφείλει να διαπραγματεύεται με την αντιπολίτευση για να ψηφίζει τους νόμους.

Το Ανώτατο Δικαστήριο αποτελεί τον έτερο παράγοντα ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας. Τον παλιό καιρό, οι δικαστές ευλογούσαν κάθε νόμο που έπεφτε στα χέρια τους. Όμως, χάρη στη γενική αναμόρφωση της δικαιοσύνης που υλοποίησε ο πρόεδρος Ερνέστο Ζεντίλο στα μέσα της δεκαετίας του 1990, το δικαστήριο έγινε ένας ανεξάρτητος και τελικός κριτής για πολλά επίμαχα ζητήματα. Τα δικαστήρια έχουν αποφανθεί για ποικίλα ζητήματα, όπως η συνταγματικότητα των νέων νόμων, η εκλογική νομοθεσία και η υπαγωγή των στρατοδικείων στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Τα δικαστήρια ήταν, επίσης, εκείνα που το 2006 ανέτρεψαν τον ψηφισμένο από το Κογκρέσο αμφιλεγόμενο νόμο «Televisa», με τον οποίο εξασφαλιζόταν η συνέχιση της απόλυτης κυριαρχίας δύο μόνο τηλεοπτικών δικτύων στην αγορά των ΜΜΕ της χώρας.

Από το 2000 και μετά, η εξουσία αποκεντρώθηκε σταδιακά και μεταβιβάστηκε στις περιφέρειες. Άλλοτε, ο πρόεδρος μπορούσε να απολύσει τους μισούς κυβερνήτες του Μεξικού χωρίς καμία αντίδραση, όπως έκανε ο Σαλίνας στη διάρκεια της θητείας του, από το 1988 έως το 1994. Σήμερα, οι πολιτείες και οι εκλεγμένοι ηγέτες τους γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητοι, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. Ορισμένοι εκφράζουν επιφυλάξεις μήπως η αποκέντρωση ενισχύσει τον τοπικό αυταρχισμό, αλλά στην πραγματικότητα η αποκέντρωση αποτρέπει την επάνοδο του παλιού πολιτικού μοντέλου. Επειδή τα περιφερειακά στελέχη είναι σήμερα πιο αυτόνομα, μπορούν να υψώνουν το ανάστημά τους απέναντι στους ομοσπονδιακούς πολιτικούς.