Άδικο εμπόριο

Τα προβλήματα στο μακροοικονομικό επίπεδο με το κίνημα του fair trade δεν τελειώνουν εκεί. Η επιτυχία του κινήματος στο να βοηθήσει ένα μικρό αριθμό φτωχών αγροτών γίνεται με ένα δυνητικά υψηλό κόστος για την υπόλοιπη αγορά. Καθώς το κίνημα fair trade μεγαλώνει και παρέχει περισσότερα οφέλη στους παραγωγούς, δημιουργεί πραγματικό κίνδυνο κατακερματισμού της αγοράς. Οι παραγωγοί του fair trade θα μπορούσαν να απομακρυνθούν από την κανονική αγορά, δημιουργώντας δύο διαφορετικές κλίμακες τιμών στην αγορά - μια τιμή fair trade και μια κανονική τιμή - και με τη σειρά τους να δημιουργήσουν δύο «ταχύτητες» μισθών στην αγορά. Οι παραγωγοί του κανονικού εμπορίου είναι πιθανό να καταλήξουν με σημαντικά χαμηλότερους μισθούς. Επιπλέον, η εγγύηση μιας τιμής ανώτερης από εκείνην της κανονικής αγοράς για ένα τμήμα των παραγωγών θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής τους, με αποτέλεσμα την γενική μείωση των τιμών των εμπορευμάτων και τελικά μειωμένα κέρδη για όλους τους παραγωγούς του κανονικού εμπορίου. Αν και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις επιδοτήσεις του «δίκαιου εμπορίου» δεν είναι ανάλογα εκείνων που δημιουργούνται από τις κρατικές επιδοτήσεις στις αναπτυγμένες χώρες, εξακολουθούν να είναι αρκετά μεγάλα (και αυξανόμενα) για να έχουν δυνητικά σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για τους παραγωγούς στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Θα μπορούσε κανείς να κάνει ίσως τα στραβά μάτια για τις δυσμενείς επιπτώσεις του κινήματος fair trade, αν το εμπόριο αυτό τροφοδοτούσε μόνο μια εξειδικευμένη αγορά. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο, οι συνολικές πωλήσεις των προϊόντων με πιστοποίηση fair trade (συμπεριλαμβανομένου του καφέ, του τσαγιού και του κακάο) έχουν αυξηθεί από 50,5 εκατομμύρια στερλίνες (περίπου 77 εκατομμύρια δολάρια) το 2001 σε πάνω από 1,3 δισεκατομμύρια στερλίνες (περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2011 - μια συγκλονιστική αύξηση κατά 2.612% σε μόλις μια δεκαετία. Η αγορά «δίκαιου εμπορίου» αναπτύσσεται τόσο γρήγορα που έχει αρχίσει να παραγκωνίζει την κανονική εμπορική αγορά, η οποία περιλαμβάνει όλους τους παραγωγούς οι οποίοι ανταγωνίζονται χωρίς τα οφέλη των επιδοτήσεων.

Οι λάτρεις του fair trade θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος αν η αγορά «δίκαιου εμπορίου» αντικαθιστούσε εκείνη του ελεύθερου εμπορίου. Αλλά στην πραγματικότητα, ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα καταστρέψει τα προς το ζην εκατομμυρίων αγροτών οι οποίοι δεν έχουν την πολυτέλεια να πληρώσουν για την πιστοποίηση του fair trade. Για να επιβιώσουν, οι αγρότες θα πρέπει πιθανότατα να σταματήσουν τη φύτευση βασικών καλλιεργειών, όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι και να στραφούν σε καλλιέργειες με άμεση πληρωμή, όπως ο καφές, το τσάι και τα φρούτα, που θα μπορούσαν να τους αποφέρουν το επιπλέον εισόδημα που χρειάζονται για να πληρώσουν την πιστοποίηση. Το άμεσο αποτέλεσμα θα ήταν η απαγορευτική αύξηση των τιμών των τροφίμων. Επιπλέον, καθώς οι αγρότες θα μεταβάλλουν την παραγωγή τους, τα βασικά προϊόντα διατροφής στο μη «δίκαιο εμπόριο» θα γίνουν πιο ευάλωτα στην αστάθεια των τιμών που προκαλείται από τις κρίσεις της προσφοράς και της ζήτησης, επειδή θα υπάρχουν λιγότεροι παραγωγοί που θα επιθυμούν να αναλάβουν το ρίσκο της μη επιδοτούμενης γεωργίας.

Αν το κίνημα fair trade τελικά καλύψει όλες τις κατηγορίες της γεωργικής παραγωγής (συμπεριλαμβανομένων των βασικών προϊόντων διατροφής), οι διακυμάνσεις των τιμών θα γίνουν ακόμη χειρότερες. Αντί να ανταποκρίνονται στις τιμές της αγοράς, οι αγρότες στις αναπτυσσόμενες χώρες θα έχουν κίνητρα για να παράγουν τα προϊόντα που συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες επιδοτήσεις. Με τις επιδοτήσεις, χωρίς καταναλωτική ζήτηση και με καθοδηγούμενη παραγωγή, οι καταναλωτές στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες θα αντιμετώπιζαν περαιτέρω αυξήσεις στις τιμές των βασικών τροφίμων.

Τελικά, βέβαια, η ζήτηση των καταναλωτών είναι αυτή που τροφοδοτεί το κίνημα του fair trade. Με το ναυάγιο του «Κύκλου της Ντόχα» του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ορισμένοι καταναλωτές μπορεί να πιστεύουν πραγματικά ότι το «δίκαιο εμπόριο» προσφέρει μια σεβαστή εναλλακτική επιλογή απέναντι στο ελεύθερο εμπόριο. Ωστόσο, το λιγότερο που κάνει το «δίκαιο εμπόριο» είναι να αποσπά την προσοχή από την πραγματική λύση και να αποκοιμίζει τους καταναλωτές με μια ψεύτικη αίσθηση ικανοποίησης. Και αν το κίνημα fair trade συνεχίσει να αναπτύσσεται τόσο γρήγορα όσο τα τελευταία χρόνια, είναι πιθανό να προκαλέσει τεράστιες απώλειες στην γεωργική αποδοτικότητα.

Οι αυτοαποκαλούμενοι «ηθικοί καταναλωτές» πρέπει να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα κατάματα. Το fair trade είναι μια μορφή προστατευτισμού και δεν πρέπει να του επιτρέπεται να κρύβεται πίσω από τη μάσκα της ηθικής. Δεν υπάρχει τίποτα δεοντολογικό στην προνομιακή μεταχείριση μικρών ομάδων παραγωγών, ενώ η πλειοψηφία βυθίζεται βαθύτερα στην φτώχεια.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139127/amrita-narlikar-and-dan-ki...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.fairtrade.org.uk/what_is_fairtrade/faqs.aspx?printversion=true

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr