Ο δόλιος αυτοκράτορας της Ζιμπάμπουε

Ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε έχει τον τρόπο του, και τα αποτελέσματα των προεδρικών, βουλευτικών και τοπικών εκλογών τής Ζιμπάμπουε θα έχουν καθοριστεί πριν να πέσει έστω κι ένα ψηφοδέλτιο στην κάλπη. Ο πανούργος 89χρονος αυταρχικός πρόεδρος, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία για 33 χρόνια, έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σύστημα ασφάλειας, νομικών, φορολογικών και διοικητικών μέτρων με σκοπό να ξαναβάλει το κόμμα του «Ζιμπάμπουε Αφρικανική Εθνική Ένωση-Πατριωτικό Μέτωπο» (ZANU-PF) και πάλι στην κυβέρνηση. Ωστόσο, η αξιοπιστία κάθε εκλογών που παράγουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα είναι αμφισβητήσιμη.

Το άμεσο σημείο αναφοράς - και το προηγούμενο που πρέπει να αποφεύγεται – είναι οι αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές στην Ζιμπάμπουε τον Ιούνιο του 2008, όταν οι ισχυροί εγχώριοι μηχανισμοί ασφαλείας και μια δέσμια εκλογική επιτροπή εξασφάλισαν την πορεία του Μουγκάμπε στην Προεδρία ανατρέποντας την νίκη στον πρώτο γύρο του Μόργκαν Τσβανγκιράι, του ηγέτη του κόμματος της αντιπολίτευσης «Κίνημα για τη Δημοκρατική Αλλαγή» (MDC). Η παρανομία αυτής της κενόδοξης νίκης ήταν εμφανής ακόμη και στους συμμάχους τού ZANU-PF στην περιοχή της νότιας Αφρικής, οι οποίοι μεσολάβησαν σε μια συμφωνία καταμερισμού τής εξουσίας το 2009 για να δοθεί η θέση του πρωθυπουργού στον Τσβανγκιράι. Αλλά η κυβέρνηση συνασπισμού που προέκυψε ήταν μακριά από το να είναι συνεκτική, δεδομένου ότι ο πρόεδρος διατήρησε τον έλεγχο όλων των μέσων ισχυρής δύναμης, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, της αστυνομίας και των δικαστηρίων. Ανώτατοι αξιωματούχοι του ZANU-PF και του στρατού συμπλήρωσαν την επιρροή τους στην επίσημη κρατική αρχή με τα έκτακτα έσοδα που κατασχέθηκαν από τεράστια κοιτάσματα διαμαντιών στη Ζιμπάμπουε.

Μέχρι τα μέσα του 2010, τόσο το ZANU-PF όσο και το MDC κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μακρά πολιτική κρίση στη Ζιμπάμπουε θα μπορούσε να επιλυθεί μόνο με εκλογές. Έτσι ξεκίνησε μια άτυπη προεκλογική εκστρατεία που διήρκεσε πάνω από τρία χρόνια. Τα κόμματα δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σχετικά με τους κανόνες για έναν δίκαιο προεκλογικό αγώνα, πόσο μάλλον σε μια ημερομηνία για τις εκλογές. Η διαδικασία είχε περαιτέρω αποπροσανατολιστεί από αντιδικίες για ένα νέο σύνταγμα, το οποίο οδήγησε σε ένα συμβιβαστικό έγγραφο – που υποσχόταν νέα πολιτικά δικαιώματα, αλλά άφησε την εκτελεστική εξουσία σε μεγάλο βαθμό ανέπαφη – το οποίο το εκλογικό σώμα υποδέχθηκε θετικά σε ένα δημοψήφισμα τον Μάρτιο 2013. Το ZANU-PF διεξήγαγε το μεγαλύτερο μέρος τής εκτεταμένης προεκλογικής εκστρατείας, οργανώνοντας τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του, κυρίως στην ύπαιθρο. Εν τω μεταξύ, η κομματική οργάνωση του MDC, πάντα ισχυρότερη στις αστικές περιοχές έναντι των αγροτικών, άργησε να ανακάμψει από την -κρατικής εμπνεύσεως και εφαρμογής- εκλογική βία του 2008, όταν περί τα 200 μέλη της σκοτώθηκαν.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ

Οι συνθήκες ενώπιον της κάλπης φέτος διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό από το 2008. Οι προηγούμενες εκλογές εξελίχθηκαν με φόντο τον υπερπληθωρισμό, τις ελλείψεις τροφίμων, την εκτεταμένη χολέρα, δημόσιες υπηρεσίες υπό κατάρρευση και απροκάλυπτη πολιτική βία. Σήμερα, η οικονομία της Ζιμπάμπουε έχει σταθεροποιηθεί, το άχρηστο δολάριο της Ζιμπάμπουε έχει αντικατασταθεί (πολλά ξένα νομίσματα υπολογίζονται ως νόμιμο χρήμα), ο τύπος είναι πλουραλιστικός, σχολεία και κλινικές έχουν ξανανοίξει και υπάρχουν αγαθά στα ράφια των καταστημάτων. Το πιο σημαντικό, ο Μουγκάμπε και το ZANU-PF φαίνεται να αναγνωρίζουν ότι μια απροκάλυπτη επανάληψη της εκλογικής βαρβαρότητας του 2008 θα υπονομεύσει το κύρος του κράτους τους. Ως εκ τούτου, τώρα διακηρύσσουν ρητορικά την ειρήνη, ενώ απολαμβάνουν τους καρπούς του φόβου που φύτεψαν σε προηγούμενες περιόδους εκφοβισμού. Επίσης, φαίνεται να έχουν επενδύσει τεράστια ποσά σε μέτρα χειραγώγησης των εκλογικών μηχανισμών.

Ένα παράδειγμα είναι το επίμαχο ζήτημα της ημερομηνίας των εκλογών. Η συμφωνία καταμερισμού τής εξουσίας και ένας οδικός χάρτης για τις εκλογές, υπό την εποπτεία της Κοινότητας Νοτιοαφρικανικής Ανάπτυξης (SADC), προϋπέθετε ότι ο πρόεδρος θα συμβουλευτεί τον πρωθυπουργό για την ημερομηνία οποιασδήποτε εκλογικής διαδικασίας. Ωστόσο, ο Μουγκάμπε επανειλημμένα επέμεινε στη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών και απείλησε να ορίσει την ημερομηνία μονομερώς, όπως είχε κάνει το 2008. Εξέφρασε την ικανοποίησή του για την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ζιμπάμπουε αργά τον Μάιο του 2013 (σε μια υπόθεση που μπορεί να έχει στηθεί από το ZANU-PF) που απεφάνθη ότι οι εκλογές πρέπει να διεξαχθούν το αργότερο μέχρι τις 31 Ιουλίου. Ο πρόεδρος στη συνέχεια βραχυκύκλωσε μια κοινοβουλευτική προσπάθεια για μια συζήτηση επί ενός νέου εκλογικού νόμου (και ως εκ τούτου ενδεχομένως μιας καθυστέρησης στις εκλογές), με την έκδοση προεδρικού διατάγματος που επιβεβαίωνε την ημερομηνία μέσα στον Ιούλιο. Το επιταχυνόμενο εκλογικό πρόγραμμα έδωσε στον Μουγκάμπε αυτό που επιθυμούσε. Δεδομένης της προχωρημένης ηλικίας του και της κακής του υγείας, ο πρόεδρος προφανώς ήθελε να τελειώνει με τις, και να καταλάβει το MDC εξαπίνης. Ένα άλλο πλεονέκτημα γι αυτόν: δεν άφησε χρόνο για να εκπληρωθούν οι συνταγματικές διατάξεις για την εγγραφή των ψηφοφόρων, τον διορισμό των υποψηφίων, καθώς και τον έλεγχο των εκλογικών καταλόγων. Οι πρόωρες εκλογές επέτρεψαν, επίσης, στο ZANU-PF να αποφύγει συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις για να εξισορροπηθεί το πεδίο του πολιτικού ανταγωνισμού.