Γιατί επιμένουν οι ΗΠΑ;

Οι μέρες που προηγήθηκαν της δεύτερης συνάντησης των ισραηλινών και παλαιστινίων διαπραγματευτών στις 14 Αυγούστου στην Ιερουσαλήμ επιβεβαίωναν τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις των πολιτικών αναλυτών. Τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστινιακή Αρχή, με δηλώσεις και πράξεις, φρόντιζαν να ηλεκτρίσουν το κλίμα, δίνοντας σαφές μήνυμα τόσο στο εσωτερικό όσο και στην αμερικανική διαμεσολάβηση ότι το αδιέξοδο είναι αναπόφευκτο. Συγκεκριμένα, η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι προβαίνει άμεσα σε διαγωνισμό για την ανέγερση οικιστικών μονάδων σε εβραϊκούς οικισμούς εντός της Δυτικής Όχθης, ως επίσης και στην οικονομική ενίσχυση των υπαρχόντων, προκαλώντας, όπως ήταν φυσικό, αρνητικές αντιδράσεις τόσο στη Ραμάλα όσο και στην Ουάσιγκτον. Από την άλλη πλευρά, η Παλαιστινιακή Αρχή δεν απέφυγε να διαμορφώσει τις τελευταίες μέρες έντονο κλίμα αλυτρωτισμού, με αφορμή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, πριν από την έναρξη του οποίου ακούστηκαν τραγούδια με στίχους που μιλούσαν για την απελευθέρωση όλης της Παλαιστίνης «από τη Γαλιλαία μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα».

Παρά το ότι οι πολιτικές ηγεσίες τόσο του Ισραήλ όσο και της Παλαιστινιακής Αρχής μέχρι τώρα δείχνουν κάθε μια με τον δικό της τρόπο ότι εν τέλει δεν επιθυμούν να διαπραγματευθούν, η αμερικανική δυναμική ασκεί πιέσεις ένθεν κακείθεν για το αντίθετο.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζων Κέρυ πιέζει τους Παλαιστινίους να μην εγκαταλείψουν το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υποβαθμίζοντας την απόφαση του Ισραήλ να επεκτείνει την οικοδομική του δραστηριότητα στη Δυτική Όχθη, χαρακτηρίζοντάς την αναμενόμενη και εκ προοιμίου γνωστή.

Παράλληλα, ασκήθηκαν πιέσεις και στην κυβέρνηση Νετανιάχου να μην υποκύψει περισσότερο στις απαιτήσεις της δεξιάς πτέρυγας του κυβερνητικού συνασπισμού. Άλλωστε, δεν ήταν τυχαίο ότι αμερικανικοί κύκλοι, ακριβώς την προηγουμένη της συνάντησης της 14ης Αυγούστου, άφησαν να διαρρεύσει στον ισραηλινό και παλαιστινιακό Τύπο δήλωση off the record του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, σύμφωνα με την οποία εάν η ισραηλινή κυβέρνηση συνεχίσει να προβαίνει σε μονομερείς ενέργειες «η ευθύνη μιας ενδεχόμενης αποτυχίας θα καταλογισθεί αποκλειστικά στο Ισραήλ, προκαλώντας χιονοστιβάδα αρνητικών αντιδράσεων, απομονώνοντας τη χώρα διεθνώς». Μια πρώτη γεύση των κυρώσεων που θα πρέπει να αναμένει το Ισραήλ ήρθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποφάσισε να σταματήσει τις οικονομικές της συναλλαγές με ισραηλινές εταιρείες που ασκούν οιαδήποτε δραστηριότητα στην Δυτική Όχθη, στα Υψώματα του Γκολάν και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, ενώ παράλληλα είναι ενδεχόμενο ότι τα ισραηλινά ερευνητικά πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν θα χρηματοδοτηθούν με ευρωπαϊκούς πόρους του προγράμματος Horizon 2020, πλήττοντας ποικιλοτρόπως την διεθνή εικόνα αλλά και την οικονομία της χώρας.

Έτσι, παρά το αρνητικότατο κλίμα που δημιουργείτο μέρα με τη μέρα μεταξύ Ιερουσαλήμ και Ραμάλα, η συνάντηση των διαπραγματευτικών ομάδων πραγματοποιήθηκε κανονικά όπως είχε προγραμματισθεί. Το περιεχόμενο των θεμάτων που συζητήθηκαν στην πεντάωρη συνάντηση δεν έγινε γνωστό. Το δελτίο τύπου που εξεδόθη μετά το πέρας της αρκέστηκε να αναφέρει ότι «τα ζητήματα συζητήθηκαν επί σοβαρής βάσεως», δημιουργώντας εύλογες απορίες, αφού Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι αρνούνταν πεισματικά να επεκταθούν περαιτέρω.

Είναι σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν πολύ σημαντικές τις παρούσες ισραηλινοπαλαιστινιακές συνομιλίες. Η θεώρηση αυτή δεν βασίζεται στην λίγο έως πολύ γνωστή πολιτική συγκυρία στην εσωτερική πολιτική σκηνή του Ισραήλ ή της Παλαιστινιακής Αρχής, όσο λόγω της περιφερειακής πραγματικότητας που είναι εύθραυστη περισσότερο από ποτέ:

Η αμφίρροπη κατάσταση στον συνεχιζόμενο συριακό εμφύλιο, για την ώρα έχει επιβάλλει στάση αναμονής στη Δύση και στη Ρωσία. Η οργάνωση Χεζμπολάχ στον Νότιο Λίβανο απομονώνεται ολοένα και περισσότερο, πληρώνοντας το τίμημα της φερόμενης ανάμιξής της στα εσωτερικά της Συρίας. Η πολιτειακή ανατροπή στην Αίγυπτο και οι έντονες εσωτερικές συγκρούσεις στη χώρα έχουν ως αποτέλεσμα την ολοένα και περισσότερο αισθητή πολιτική απομόνωση της Χαμάς στη Γάζα. Παράλληλα, η εκρηκτική κατάσταση στο Σινά, όπου οι ένοπλες ομάδες των ακραίων σαλαφιστών ενισχύουν την στρατιωτική τους παρουσία στην ισραηλινοαιγυπτιακή μεθόριο, δημιουργεί προϋποθέσεις παρασκηνιακής συνεργασίας μεταξύ των αιγυπτιακών και ισραηλινών επιτελείων – γεγονός το οποίο επιβεβαιώθηκε με τα έκτακτα μέτρα ασφαλείας που έλαβε το Ισραήλ στο θέρετρο Εϊλάτ, λίγες ώρες πριν την (όχι και τόσο αιφνιδιαστική) πυραυλική επίθεση στο Νότιο Ισραήλ. Τέλος, η νέα ιρανική ηγεσία υπό τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί δείχνει να επιθυμεί να ξεχάσει όσο γίνεται πιο γρήγορα τις κατά καιρούς προκλητικές δηλώσεις τού τέως προέδρου Αχμεντινατζάντ, υιοθετώντας διαλλακτικότερη στάση έναντι της Ουάσιγκτον.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, λοιπόν, η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι η εσωτερική αστάθεια στις γειτονικές αραβικές χώρες, η αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ και της Χαμάς και η ιρανική βαθμιαία διαλλακτικότητα, δίνουν το περιθώριο στο Ισραήλ να επικεντρώνεται στην αμιγώς διμερή διάσταση του ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων και να αισθάνεται σίγουρο ότι οι περιφερειακές ανακατατάξεις βρίσκονται για την ώρα υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ.

Παράλληλα, όπως πιστεύει η αμερικανική διαμεσολάβηση και υπό τις παρούσες συνθήκες, η Παλαιστινιακή Αρχή έχει την δυνατότητα να δρα προς το παρόν απερίσπαστη από εξωτερικούς αντιαμερικανικούς (αραβικούς ή μη) παράγοντες και να προβεί σε πολιτικές κινήσεις που θα της επιτρέψουν να ανακτήσει την χαμένη της αξιοπιστία έναντι των πολιτών της για να διασφαλίσει «το μη χείρον», κερδίζοντας διαπραγματευτικούς πόντους και – πιθανώς- περισσότερη εδαφική κυριαρχία και διοικητική δικαιοδοσία. Δεν είναι κρυφό, άλλωστε, ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν πάση θυσία να δοθεί ακόμα μια ευκαιρία στον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Αμπού Μάζεν, ούτως ώστε να προσφέρει στον μέσο κάτοικο της Δυτικής Όχθης απτά θετικά αποτελέσματα, προκειμένου να αποδειχθεί περίτρανα ότι ο απομονωτισμός της Χαμάς δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση, ούτε για τον παλαιστινιακό λαό αλλά ούτε και για καμία άλλη εθνική/εθνοτική οντότητα στην περιοχή.

Παρά το ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, η επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας και υπουργός Δικαιοσύνης Τσίπι Λίβνι ως επίσης και η αξιωματική αντιπολίτευση των Εργατικών δείχνουν να συμπλέουν με την αμερικανική συλλογιστική, για την ώρα φαίνεται πως δεν είναι δυνατόν να τεθούν υπό έλεγχο οι παραδοσιακές «κόκκινες γραμμές» τής ισραηλινής θρησκευτικής δεξιάς.

Το δεξιό κόμμα της «Εβραϊκής Εστίας» υπό τον Ναφτάλι Μπένετ αλλά και η δεξιά πτέρυγα του κόμματος Λικούντ, ελέγχοντας Υπουργεία-κλειδιά που αφορούν την εποικιστική δραστηριότητα στη Δυτική Όχθη, τις τελευταίες εβδομάδες κερδίζουν έδαφος, έχοντας καταφέρει να περάσουν τις επιδιώξεις τους σχετικά με τους εβραϊκούς εποικισμούς –εμποδίζοντας έτσι την πρόοδο της ειρηνευτικής διαδικασίας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ έρχονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, αφού με αυτόν τον τρόπο αποδυναμώνεται η διαπραγματευτική ισχύς της Παλαιστινιακής Αρχής, με αποτέλεσμα οι ακραίες αλυτρωτικές φωνές της αντιπολίτευσης να συσπειρώνουν την - ούτως ή άλλως απογοητευμένη από την ηγεσία της- παλαιστινιακή κοινή γνώμη.

Ύστερα από την έξαρση των αλληλοκατηγοριών, των αντιπαραγωγικών αποφάσεων και δηλώσεων από τις δύο πλευρές, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι καλούνται να συνεχίσουν τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις εντός των επομένων ημερών σε κοινή συνάντηση που ορίσθηκε να πραγματοποιηθεί στην Ιεριχώ. Η ατζέντα παραμένει άγνωστη, όπως άγνωστα παραμένουν και τα ζητήματα που συζητήθηκαν «επί σοβαρής βάσεως» στη συνάντηση της 14ης Αυγούστου στη Ιερουσαλήμ.

Παρ' όλ' αυτά, σαφέστατη παραμένει η βούληση της αμερικανικής πολιτικής ηγεσίας να υπερκερασθεί η όποια πολιτική δυσκαμψία στο εσωτερικό τόσο του Ισραήλ όσο και της Παλαιστινιακής Αρχής, προκειμένου να προωθηθεί η περιφερειακή πολιτική των ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr