Η ατελής τουρκική ειρήνη

Ωστόσο, κάποια πράγματα έχουν παραμείνει ίδια. Το PKK και οι συνήθεις Κούρδοι δεν έχουν ακόμη αποκηρύξει οριστικά την βία. Το καλοκαίρι του 2012, παίρνοντας θάρρος από τα κέρδη τους στην γειτονική Συρία, οι αντάρτες ξεκίνησαν μια σειρά από σημαντικές επιθέσεις γύρω από την Hakkari, εμπλέκοντας τον τουρκικό στρατό σε ανοιχτή σύγκρουση για εβδομάδες. Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, περισσότερα από εκατό άτομα έχασαν την ζωή τους στις μάχες. Η κυβέρνηση Ερντογάν, εν τω μεταξύ, απεχθάνεται να αποξενώσει την εθνικιστική της βάση, έχει επανειλημμένα αποφύγει σημαντικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, επιστρέφοντας σε συμβολικές, αποσπασματικές λύσεις, σε αεροπορικές επιδρομές εναντίον βάσεων του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ, καθώς και σε μέτρα καταστολής τής αστυνομίας εναντίον Κούρδων ακτιβιστών στο εσωτερικό.

Το αποτέλεσμα ήταν ένας ακόμη γύρος αλληλοκατηγοριών, αύξησης της δυσπιστίας και ανεξέλεγκτης βίας. Μεταξύ Ιουνίου 2011 και Μαρτίου 2013, σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση [1] από το International Crisis Group, η κουρδική διένεξη απαίτησε συνολικά τουλάχιστον 928 ζωές - συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 304 ανδρών των δυνάμεων ασφαλείας, της αστυνομίας και της πολιτοφυλακής, 533 μαχητών, και 91 πολιτών - ένα επίπεδο αιματοχυσίας που δεν είχε υπάρξει από το 1990.

Οι δύο πλευρές, ωστόσο, κατέληξαν σε μια σημαντική διέξοδο νωρίτερα φέτος. Στις 21 Μαρτίου, ο Οτσαλάν, μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με Τούρκους αξιωματούχους - η πρώτη φορά που του είχε επιτραπεί να πάρει κεντρικό μέρος στην ειρηνευτική διαδικασία - ανακοίνωσε κατάπαυση του πυρός. «Αφήστε τα όπλα να σιγήσουν και τις ιδέες να μιλήσουν», έγραψε σε μια δήλωση, διατάζοντας τους αντάρτες να ξεκινήσουν να αποσύρονται από την Τουρκία.

Παρά το γεγονός ότι η κατάπαυση του πυρός έχει κρατήσει, η ειρηνευτική διαδικασία έχει έκτοτε αρχίσει να δείχνει σημάδια κόπωσης. Ο Ερντογάν, αναμενόταν να ανταποδώσει στην απόσυρση του ΡΚΚ, προσφέροντας στους Κούρδους πρόσθετα δικαιώματα και κάποιο είδος τοπικής διακυβέρνησης, -κάτι για το οποίο υπεξέφευγε εδώ και μήνες-, αντί να ασχολείται με τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις [2] που σάρωσαν την Τουρκία στη διάρκεια του καλοκαιριού. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ένας ηγέτης τού ΡΚΚ ανακοίνωσε ότι η απόσυρση των ανταρτών είχε ανασταλεί και ότι η κατάπαυση του πυρός κρεμόταν τώρα από μια κλωστή. Ο Ερντογάν απάντησε ότι η ανάκληση των ανταρτών δεν είχε διεξαχθεί εξαρχής με καλή πίστη, υποστηρίζοντας ότι το 80-90% των μαχητών δεν είχε φύγει ακόμα από την Τουρκία.

Το ερώτημα τώρα στο μυαλό τού καθενός είναι αν οι μεταρρυθμίσεις τής 30ης Σεπτεμβρίου θα επαρκέσουν για να διασώσουν την εύθραυστη ειρηνευτική διαδικασία από τον πλήρη εκτροχιασμό. Οι περισσότεροι Κούρδοι είναι θυμωμένοι. Λένε ότι το νέο πακέτο, το οποίο περιλαμβάνει επίσης μια σειρά από νόμους που δεν σχετίζονται με το κουρδικό ζήτημα, όπως είναι ο νόμος άρσης τής απαγόρευσης της ισλαμικής μαντίλας στα κρατικά ιδρύματα, είναι περισσότερο μια προσπάθεια ανταπόκρισης στην συντηρητική βάση του ΑΚΡ εν όψει των τοπικών και προεδρικών εκλογών τού επόμενου έτους. Αυτό δεν είναι «πακέτο δημοκρατίας», δήλωσε σε Τούρκους δημοσιογράφους ο συμπροεδρεύων του BDP, Γκουλτάν Κιζανάκ, παραπέμποντας στον όρο τον οποίο χρησιμοποίησε ο Ερντογάν για τον χαρακτηρισμό των μεταρρυθμίσεων. «Είναι ένα πακέτο εκλογών».

Για το BDP και την εκλογική του βάση, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι τι περιλαμβάνει το πακέτο τής κυβέρνησης, αλλά τι αφήνει εμφανώς απ’ έξω. Και αφήνει την κουρδική εκπαίδευση στα δημόσια σχολεία, τις συνταγματικές τροποποιήσεις ως προς τον επαναπροσδιορισμό τής τουρκικής υπηκοότητας, τη μερική αμνηστία για τους μαχητές τού ΡΚΚ, και τις αλλαγές στη σαρωτική αντιτρομοκρατική νομοθεσία που επιτρέπει στην αστυνομία και τα δικαστήρια να φυλακίζουν χιλιάδες Κούρδους ακτιβιστές. Οι Κούρδοι μπορεί να έχουν χαιρετίσει την υπόσχεση Ερντογάν να εξετάσει τη μείωση του ορίου τού 10%, αλλά θέλουν να δουν άμεσα πράξεις, όχι κι άλλα λόγια.

Παρ’ όλ’ αυτά, οι αλλαγές πρέπει να είναι τόσες που να μπορούν να κρατήσουν σε κίνηση για την ώρα την ειρηνευτική διαδικασία. «Ο χρόνος μπορεί ακόμη να μην είναι κατάλληλος για κάτι όπως η εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα, αλλά θα έπρεπε να είναι δυνατή σε λίγα χρόνια από τώρα», λέει ο Vahap Coskun, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Dicle του Ντιγιαρμπακίρ. «Οι Κούρδοι δεν πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι επαρκείς, αλλά η διαδικασία θα συνεχιστεί». Ο Hugh Pope, διευθυντής τής Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων της Τουρκίας, εξηγεί, «δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια πλευρά που να θέλει να αρχίσει τον πόλεμο και πάλι. Με την προεκλογική περίοδο να είναι προ των πυλών, η κυβέρνηση επιθυμεί να μην διασαλεύσει την κατάσταση της ασφάλειας». Το ίδιο ισχύει και για το PKK, λέει. «Οι συνομιλίες έχουν την καλύτερη ευκαιρία για διεθνή νομιμοποίηση».

Ο ίδιος ο Οτσαλάν φαίνεται να συμφωνεί. Σε μια σειρά από δηλώσεις που έκανε σε Κούρδους πολιτικούς και συγγενείς που τον επισκέφθηκαν στη φυλακή, την περασμένη εβδομάδα, ο ηγέτης τού ΡΚΚ απέρριψε τις νέες μεταρρυθμίσεις ως άσχετες, αλλά εκτίμησε ότι υπάρχει ελπίδα για την ειρηνευτική διαδικασία. «Οι εις βάθος διαπραγματεύσεις πρέπει να ξεκινήσουν χωρίς περαιτέρω απώλεια χρόνου», είπε. «Οι διαπραγματεύσεις πρέπει να είναι ουσιαστικές και πρέπει να παράγουν αποτελέσματα».

«W» ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ

Οι Κούρδοι της Τουρκίας φαίνεται να ακολουθούν το παράδειγμα του Οτσαλάν: κερδίζουν χρόνο, διατηρούν την πίστη τους στο διάλογο, κι ελπίζουν ότι οι ακόμη περισσότερες μεταρρυθμίσεις δεν είναι πολύ μακριά στον ορίζοντα. Το ίδιο ισχύει και για την οικογένεια των Ακκίς.