Πυρηνικά δίκαια και άδικα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πυρηνικά δίκαια και άδικα

Γιατί ένας νομικός όρος μπλόκαρε τις διαπραγματεύσεις με το Ιράν

Σύμφωνα με ένα σενάριο «διαφυγής», το Ιράν θα μπορούσε να μετατρέψει γρήγορα την εγκατάσταση παραγωγής ουρανίου χαμηλού βαθμού εμπλουτισμού για καύσιμο αντιδραστήρα σε παραγωγή ουρανίου υψηλού βαθμού εμπλουτισμού κατάλληλο για όπλα. Ο χρόνος που θα χρειαζόταν στο Ιράν για να γίνει πυρηνική δύναμη - μετρημένος από το πόσο καιρό θα χρειαστεί για να παράξει ουράνιο κατάλληλο για μια και μόνη πυρηνική βόμβα σε ένα δεδομένο εργοστάσιο - υπόκειται σε διάφορα τεχνικές προϋποθέσεις και αβεβαιότητες, αλλά σαφώς μια βιομηχανικής κλίμακας εγκατάσταση εμπλουτισμού με δεκάδες χιλιάδες μηχανήματα φυγοκέντρησης θα δημιουργήσει για το Ιράν την δυνατότητα να αποκτήσει μια βόμβα πριν μπορέσει ο οποιοσδήποτε να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Σύμφωνα με ένα σενάριο «υπεκφυγής», το οποίο είναι πιο πιθανό, το Ιράν θα μπορούσε να επιδιώξει να δημιουργήσει μυστικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού για την κατασκευή πυρηνικών όπλων στα κρυφά, αντιμετωπίζοντας μικρότερο κίνδυνο ανίχνευσης και προληπτικής δράσης πριν να είναι πολύ αργά. Μια βιομηχανικής κλίμακας εγκατάσταση εμπλουτισμού θα βοηθήσει σε αυτό, επίσης. Το Ιράν θα μπορούσε να εκτρέψει μέρος των πόρων που προορίζονται για την μεγάλη εγκατάσταση σε μια μικρότερη συγκεκαλυμμένη μονάδα. Θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιήσει την δικαιολογία τής επίσημης εγκατάστασης για την ανάπτυξη πιο προηγμένων και ισχυρών τύπων μηχανών φυγοκέντρησης. Η IAEA έχει μια σειρά από τρόπους για να προσπαθήσει να ανιχνεύσει συγκεκαλυμμένες εγκαταστάσεις, αλλά σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλύτερες είναι οι εμφανείς εγκαταστάσεις, τόσο πιο δύσκολο είναι να ανιχνεύσει το αν την εξαπατούν.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους εταίρους τους, αυτά τα σενάρια είναι πολύ πιθανά. Πιστεύουν ότι ο κύριος σκοπός τού προγράμματος εμπλουτισμού του Ιράν είναι να δημιουργήσει μια δυνατότητα για την παραγωγή πυρηνικών όπλων. Ως εκ τούτου, ο πρωταρχικός στόχος τους είναι να περιορίσουν την φυσική ικανότητα του ιρανικού προγράμματος εμπλουτισμού, έτσι ώστε το Ιράν να μην μπορεί να παράγει πυρηνικά όπλα και για να εξασφαλιστεί ότι, υπό την προσεκτική παρακολούθηση των διεθνών επιθεωρητών, κάθε εμπλουτισμός που θα κάνει το Ιράν θα γίνεται αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς.

Με αυτή την έννοια, δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις τής περασμένης εβδομάδας χτύπησαν σε έναν τοίχο. Για χρόνια, οι πυρηνικές διαπραγματεύσεις έχουν κολλήσει σε αυτό ακριβώς το σημείο: νομικοί όροι που καμουφλάρουν το κεντρικό ζήτημα των διαπραγματεύσεων. Οι «Μόνιμοι 5 συν 1» (οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία) πιστεύουν ότι το Ιράν επιδιώκει να αποκτήσει την δυνατότητα για πυρηνικά όπλα, και το Ιράν αρνείται να δεχτεί την υποχρέωσή του να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Θεωρητικά, θα πρέπει να είναι δυνατός ένας συμβιβασμός στο θέμα τού εμπλουτισμού. Οι Μόνιμοι 5 συν 1 και το Ιράν θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια τελική συμφωνία που θα επιτρέψει στο Ιράν να διατηρήσει το εγχώριο πρόγραμμα εμπλουτισμού, αλλά να επιβάλλουν πρακτικά όρια στο μέγεθος και το πεδίο εφαρμογής του, έτσι ώστε το Ιράν να μην μπορεί να παράγει γρήγορα μεγάλες ποσότητες ουρανίου για στρατιωτική χρήση. Η συμφωνία θα περιλαμβάνει, επίσης, πρόσθετα μέτρα ελέγχου που θα ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο διαφυγής ή υπεκφυγής. Το Ιράν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το δικαίωμά του να εμπλουτίζει ουράνιο έγινε σεβαστό, αλλά έχει επιλέξει να περιορίσει την άσκηση των δικαιωμάτων του για να παράσχει εγγυήσεις ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι αποκλειστικά ειρηνικό. Για να αποδεχθεί μια τέτοια συμφωνία, όμως, η Τεχεράνη θα πρέπει να πάρει μια στρατηγική απόφαση να εγκαταλείψει (τουλάχιστον για την ώρα) τις προσπάθειές της να αποκτήσει πυρηνικά όπλα ως αντάλλαγμα για την ολοκληρωμένη ανακούφισή της από τις κυρώσεις.

Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι η πίεση των οικονομικών κυρώσεων - η οποία επέφερε την εκλογή τού προέδρου Χασάν Ρουχανί και την προθυμία τού Ιράν να διαπραγματευτεί εξ αρχής - μπορεί να έχει οδηγήσει ήδη σε μια τέτοια στρατηγική στροφή. Είναι πιο πιθανό, ωστόσο, ότι το Ιράν προσφέρει μόνο ελιγμούς τακτικής για να επιβραδύνει ή να περιορίσει ορισμένα στοιχεία τού πυρηνικού του προγράμματος με την ελπίδα να αρθούν οι κυρώσεις χωρίς ουσιαστικά να θυσιάσει τον μακροπρόθεσμο στόχο του για απόκτηση πυρηνικών όπλων. Επιδιώκοντας μια σταδιακή προσέγγιση για την εξάλειψη των δυνατοτήτων τού Ιράν για πυρηνικά όπλα, οι 5 + 1 έχουν δηλώσει ότι είναι έτοιμοι να δεχθούν ένα μεταβατικό στάδιο που επιβραδύνει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με αντάλλαγμα την περιορισμένη άρση των κυρώσεων, ελπίζοντας να διατηρήσουν επαρκή μόχλευση των κυρώσεων (και την απειλή μελλοντικών κυρώσεων) ώστε τελικά να αναγκάσουν το Ιράν να αποδεχθεί μεγαλύτερα όρια και παρεμβατική παρακολούθηση.

Το εάν οι διαπραγματευτές μπορούν να συμφωνήσουν σε μια τέτοια τελική κατάσταση είναι αμφισβητήσιμο: δεν υπάρχουν ενδείξεις επί του παρόντος ότι ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες τού Ιράν για πυρηνικά όπλα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και μια ενδιάμεση συμφωνία είναι προτιμότερη από την συνεχιζόμενη επέκταση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν προς ένα πυρηνικό όπλο.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140270/gary-samore/nuclear-rights...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr