Η μεγάλη ανασκαφή

Για εκείνους που επικεντρώθηκαν στο πώς να βρουν την εύλογη αξία στον τομέα τής εξόρυξης, κάποιοι συμφωνούν στην αποτελεσματικότητα του διαμοιρασμού 40-60, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι συμπιέζει πάρα πολλές μεταβλητές σε μια απλή φόρμουλα. Επιπλέον, άλλοι υποστηρίζουν ότι ο διαμοιρασμός των κερδών είναι ο λάθος τρόπος για να σκεφτεί κάποιος για το θέμα. Στους μεταλλωρύχους, λένε, θα πρέπει να προσφέρεται μόνο ό, τι είναι απαραίτητο για να τους αποτρέψει από το να εγκαταλείψουν το έργο, το οποίο θα μπορούσε να είναι πολύ λιγότερο από το 60% των κερδών. Αλλά, με όλο και περισσότερες χώρες να προσλαμβάνουν συμβούλους και να συγκρίνουν στοιχεία, αυτή η ιδέα θα μπορούσε να αποδειχθεί άνευ αντικειμένου. Εάν καθιερωθεί ένα ποσοστό - με άλλα λόγια, αν η αγορά γίνει διαφανής - τότε λιγότεροι και από τις δύο πλευρές είναι πιθανό να επιμείνουν για περισσότερα ή να συμφωνήσουν για λιγότερα. Ο κίνδυνος να εμπλακούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η υπερηφάνεια και ο εγωισμός θα μειωνόταν.

Αν και είναι γενικά παραδεκτό ότι οι εξορυκτικές εταιρείες θα προσποριστούν λιγότερο κέρδος αν η διαφάνεια όντως δημιουργήσει μεγαλύτερη λογοδοσία, οι μεταλλωρύχοι μπορούν επίσης να επωφεληθούν από την δημοσιοποίηση. Η δημοσιοποίηση των ταμειακών ροών θα μπορούσε να τους απομονώσει από κατηγορίες από διεφθαρμένους ή λαοπλάνους πολιτικούς, και θα μπορούσε να περιστείλει τις θεωρίες συνωμοσίας που συχνά ευδοκιμούν όταν οι φτωχές χώρες κάνουν το πρώτο άλμα τους στην παγκόσμια οικονομία. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μεταλλωρύχοι όσο και οι παραγωγοί ενέργειας χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις προσπάθειες για διαφάνεια. Η Rio Tinto, για παράδειγμα, δημοσίευσε στο διαδίκτυο την συμφωνία για τις επενδύσεις στο Oyu Tolgoi. Και οι εταιρείες εξόρυξης είναι μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης για την ΕΙΤΙ. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, το 55% του προϋπολογισμού των 3.700.000 δολαρίων τού οργανισμού για το 2012 προήλθε από τις εταιρείες φυσικών πόρων και τους μετόχους τους. Καθώς το κύριο καθήκον τής ομάδας είναι να συγκρίνει το τι ισχυρίζονται οι μεταλλωρύχοι ότι πληρώνουν στις κυβερνήσεις με το τι λένε οι κυβερνήσεις ότι παίρνουν από τις εταιρείες εξόρυξης πόρων, η συμμετοχή των επιχειρήσεων είναι εκ των ων ουκ άνευ. Οι μεταλλωρύχοι επίσης όλο και περισσότερο συμμετέχουν σε συζητήσεις με τις κυβερνήσεις και τους ντόπιους που πλήττονται από τα ορυχεία. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την καναδική «Πρωτοβουλία Devonshire» που χρηματοδοτείται από τις εξορυκτικές εταιρείες, και η οποία παρέχει μια πλατφόρμα για τους μεταλλωρύχους, τις κυβερνήσεις και τις κοινότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες να επιλύουν προβλήματα που σχετίζονται με τα έργα εξόρυξης.

Η υποστήριξη των εταιρειών εξόρυξης πόρων στην ατζέντα τής διαφάνειας δεν είναι, ωστόσο, απεριόριστη: το 2013, το Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, το American Petroleum Institute, και δύο άλλες ομάδες μήνυσαν επιτυχώς την αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και την ανάγκασαν να ακυρώσει ένα μέρος τού νόμου Dodd-Frank που θα τους είχε αναγκάσει να αποκαλύπτουν τις πληρωμές άνω των 100.000 δολαρίων σε ξένες κυβερνήσεις.

ΒΑΣΙΣΤΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ

Θα οδηγήσουν όλα αυτά τελικά σε ομαλότερη σχέσεων μεταξύ των μεταλλωρύχων και των χωρών υποδοχής και την καλύτερη χρήση των εσόδων από τις κυβερνήσεις υποδοχής; Η δημοσιοποίηση, φυσικά, δεν αποτελεί εγγύηση για αλλαγή - οι πολίτες στις πλούσιες σε πόρους χώρες πρέπει να καταλάβουν ποιές πληροφορίες είναι διαθέσιμες και πώς να τις χρησιμοποιούν. Στη Μογγολία, τρία χρόνια μετά την υπογραφή τής συμφωνίας για το Oyu Tolgoi, πολλοί (συμπεριλαμβανομένων στελεχών επιχειρήσεων και δημοσίων υπαλλήλων) είχαν εκπλαγεί από το ότι το σχετικό έγγραφο ήταν διαθέσιμο στο διαδίκτυο. Και αν η εμπειρία τής Μογγολίας καταδεικνύει την ανάγκη για διαφάνεια, της Νιγηρίας υποδηλώνει ότι η διαφάνεια δεν είναι αρκετή. Το 2003, η κυβέρνησή της δεσμεύτηκε να εφαρμόσει τους κανόνες τής EITI. Μέχρι το 2009, η Νιγηρία κηρύχθηκε συμβατή με αυτούς τους κανόνες, παρά το γεγονός ότι παρέμεινε μια από τις πλέον διαβόητα διεφθαρμένες χώρες τού κόσμου και παρότι οι περισσότεροι Νιγηριανοί παρέμειναν σε άγνοια των στοιχείων που ήταν πλέον διαθέσιμα από την ΕΙΤΙ. Η Γουινέα είναι μια παρόμοια περίπτωση: είναι ανάμεσα σε μια χούφτα χώρες που έχει δεσμευθεί να δημοσιεύουν όλες τις συμβάσεις εξόρυξης μέσω ενός δικτυακού τόπου (www.resourcecontracts.org [2]) που δημιουργήθηκε πρόσφατα από το Revenue Watch (Παρατηρητήριο Εισοδήματος) και διάφορους εταίρους στον αναπτυξιακό τομέα. Αλλά η διαφθορά συνέχισε, και η Γουινέα παραμένει κοντά στην Νιγηρία σε κατατάξεις, όπως εκείνη του «Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς» τής Διεθνούς Διαφάνειας. Στη λίστα τού 2013 κατέκτησαν την 144η και 150η θέση, αντίστοιχα, μεταξύ 177 χωρών και περιοχών.

Εν ολίγοις, η διαφάνεια δεν έχει ακόμη δημιουργήσει λογοδοσία. Ο κόσμος θα πρέπει να περιμένει για το επόμενο βήμα καθώς οι διαθέσιμες πληροφορίες θα γίνονται πιο ολοκληρωμένες. Η ΕΙΤΙ τώρα ενθαρρύνει την υποβολή εκθέσεων σε μια βάση «ορυχείο προς ορυχείο» (αντί για τον κλάδο στο σύνολό του), αλλά δεν μπορεί να το επιβάλλει. Όμως, όταν αυτή η οργάνωση και άλλες καταφέρουν να προμηθευτούν αρκετά «ορυχείο προς ορυχείο» δεδομένα θα είναι δυνατό να παρακολουθούν εάν επιβάλλονται οι συμβατικοί όροι και να εντοπίσουν τους συνήθεις τρόπους φοροδιαφυγής. Αυτό θα βοηθήσει να καλυφθούν κενά, να εκπαιδευτούν οι εφοριακοί και να επιλυθούν τυχόν άλλα προβλήματα που εμποδίζουν τον τομέα από το να λειτουργεί ομαλά.