Στρατηγικές των μικρών κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Θα ήταν εύκολο να υποστηρίξει κάποιος ότι στη δεδομένη χρονική συγκυρία με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας στην οικονομία, την πολιτική, αλλά και την κοινωνία, η ανάληψη της εκ περιτροπής προεδρίας τής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποτελεί δυσχέρεια και βαρύ φορτίο ή ίσως και μια «καυτή πατάτα» για την ελληνική κυβέρνηση. Το αντίθετο επιχείρημα φαίνεται εκ πρώτης όψεως παράδοξο, αν σκεφτούμε την κατάσταση στο εσωτερικό τής ΕΕ αυτή την στιγμή, την εικόνα τής Ελλάδας στην Ένωση τα τελευταία χρόνια, την καχυποψία ή/και την δυσαρέσκεια κάποιων από τους εταίρους μας, τους πόρους που χρειάζεται να δαπανηθούν, την ένταση και τον ευρωσκεπτικισμό στο εσωτερικό, καθώς και την εύθραυστη πολιτική σταθερότητα της τελευταίας περιόδου.

Υπό μια διαφορετική οπτική, όμως, η ανάληψη της προεδρίας δεν είναι ένα επιπλέον πρόβλημα, αλλά ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις που έχει επιβάλει η απώλεια της ισχύος μας και τα αλλεπάλληλα πλήγματα στην εθνική μας κυριαρχία. Ανάμεσα σε αυτές τις προκλήσεις η πιο σημαντική είναι να χαράξουμε μία στρατηγική για την ενίσχυση της ισχύος μας στην ΕΕ με ορίζοντα πέρα την επόμενη δόση και τα νέα μέτρα. Με την ανάληψη της εκ περιτροπής προεδρίας τής ΕΕ μας δίνεται μια σπουδαία δυνατότητα σε αυτό το πλαίσιο, να επιδιορθώσουμε την εικόνα τής χώρας και να πετύχουμε την ανόρθωση του κύρους της στο εξωτερικό. Το κύρος ενός κράτους στις διεθνείς σχέσεις αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές ισχύος [1]. Αν και μη μετρήσιμο μέγεθος, η φήμη κάθε κράτους, ιδιαίτερα των μικρών κρατών, είναι σημαντική για να πετύχει τα αποτελέσματα που επιθυμεί. Χαρακτηριστικά, ο Ισοκράτης [2] στο έργο του «Πολιτεία και Ηγεσία» συμβουλεύει «…τίποτε να μην θεωρούμε πολυτιμότερο από την καλή μας φήμη μεταξύ των κρατών. Το καλό όνομα προσδίδει εξουσία.» Δυστυχώς, το προηγούμενο διάστημα μια σειρά λαθεμένων χειρισμών στην διαχείριση της κρίσης [3] έπληξε την εικόνα τής χώρας στην Ένωση, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι άλλων χωρών, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, ή ακόμη και η Κύπρος που αντιμετώπισαν περίπου την ίδια κατάσταση, αφαιρώντας κεφάλαιο από τη διαπραγματευτική της ικανότητα και τελικώς χειροτερεύοντας τις επιπτώσεις τής κρίσης στο εσωτερικό και το εξωτερικό.

Μια αποτελεσματική ελληνική προεδρία θ’ αποτελέσει την εκκίνηση μιας διαφορετικής πορείας στον ευρωπαϊκό δρόμο, αφήνοντας πίσω την διαδρομή που ακολουθήσαμε κατά τη διάρκεια της κρίσης και την ρητορική τού μνημονίου και μαζί της τις δυσμενείς συνέπειες για την χώρα εντός και εκτός των συνόρων μας. Έτσι, η αξιοποίηση της ευκαιρίας της εκ περιτροπής προεδρίας τού Συμβουλίου τής ΕΕ μπορεί να βοηθήσει την χώρα μας να βελτιώσει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα την θέση της στην ΕΕ και να γίνει η αρχή μιας νέας αφήγησης για την Ελλάδα στην Ευρώπη και για την Ευρώπη στην Ελλάδα.

Βεβαίως, μια τέτοια ανατροπή δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη. Απαιτεί συγκεκριμένη στρατηγική: κατανόηση της σημασίας τής ισχύος εντός τής ΕΕ και της εκ περιτροπής προεδρίας μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πολιτική βούληση απ’ όλες τις πλευρές, ικανότητα, δημιουργικότητα, γνώση των μέσων που διαθέτουμε, των τακτικών που μπορούμε να ακολουθήσουμε και των σκοπών που θέλουμε να πετύχουμε. Σε αυτήν την βάση η κατάλληλη στρατηγική για να υιοθετήσει η Ελλάδα σήμερα και στο μέλλον είναι αυτή των μικρών κρατών-μελών.

Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το ότι διέπεται από μια περισσότερο ώριμη αναρχία σε σύγκριση με το άναρχο και ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα, δεν ξεφεύγει από τον κανόνα τής διεθνούς πολιτικής που θέλει την ισχύ να αποτελεί το νόμισμα στις διεθνείς σχέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι ίσως μια από τις σημαντικότερες και συχνότερες παραπομπές στην παγκόσμια βιβλιογραφία των διεθνών σχέσεων γίνεται στον Θουκυδίδη και τον διάλογο των Μηλίων όπου οι Αθηναίοι προειδοποιούν ότι το Δίκαιο έχει κάποια ισχύ μόνο μεταξύ ίσων και ότι αλλιώς «οι ισχυροί πράττουν αυτό που θέλουν και οι αδύναμοι υποφέρουν εκείνο που μπορούν» [4].

Ο διαχωρισμός σε μεγάλα και μικρά κράτη-μέλη στην Ένωση είναι υπαρκτός τόσο στην καθημερινή πρακτική όσο και στη βιβλιογραφία. Μπορεί τυπικά τα κράτη-μέλη να θεωρούνται ισότιμα, ωστόσο η τάση των μεγαλύτερων δυνάμεων να διαμορφώνουν την πολιτική τής Ένωσης επισήμως ή ανεπίσημα, είναι υπαρκτή [5]. Αρκεί να επικαλεστούμε όρους όπως ο «Γαλλο-γερμανικός άξονας», που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις σχέσεις Γαλλίας-Γερμανίας ως ατμομηχανή για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, το διοικητήριο, γνωστό ως directoire, και οι συντομογραφίες B3 (Big Three) και EU3 που συμβολίζουν την ηγεσία και τις ad hoc συνέργειες της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου κυρίως στον τομέα τής εξωτερικής πολιτικής, ή τις ηγεμονικές τάσεις που εμφανίζει η Γερμανία την τελευταία περίοδο. Τις τρεις μεγάλες δυνάμεις ακολουθούν σε status η Ιταλία, η Ισπανία και η Πολωνία ως μεσαίες δυνάμεις και στη συνέχεια όλες οι υπόλοιπες χώρες, δηλαδή η πλειοψηφία των κρατών-μελών [6].