Οι γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας βρίσκουν τον δρόμο τους

«Άλλαζα πάνες στον αδελφό μου όταν ήταν μωρό, και τώρα; Είμαι μια 42χρονη μητέρα, και τον χρειάζομαι να υπογράφει όταν ταξιδεύω στο εξωτερικό;» Η διαζευγμένη φίλη μου από την Σαουδική Αραβία και εγώ, πίναμε τσάι στο Al Faisaliah Hotel στο Ριάντ, και δεν μπορούσε να κρύψει την αποστροφή της. Έχοντας μια εντυπωσιακή βασιλική ομορφιά, εργάζεται σε μια υψηλής ισχύος διεθνή θέση και διαθέτει περιορισμένη υπομονή για την ασφυκτική «προστασία» τής κουλτούρας της προς τις γυναίκες.

Ωστόσο, ακόμη και αυτή η γνωστική σκεπτικίστρια θα μπορούσε να δει τα σημάδια τής προόδου για τις γυναίκες τού βασιλείου. «Αλλάζει», τόνισε. «Είμαστε σε μια διορθωτική φάση». Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο Ριάντ και στην Τζέντα, αυτή είναι η άποψη που άκουσα ξανά και ξανά από Σαουδάραβες και δυτικούς. «Η χώρα βρίσκεται σε μια τροχιά εκσυγχρονισμού, αν και όχι πάρα πολύ γρήγορη», μου είπε ο πρόσφατα αποχωρήσας Πρεσβευτής των ΗΠΑ, Τζέιμς Σμιθ. Μαζί με τη σύζυγό του, Τζάνετ, μια πρώην καθηγήτρια στην Εθνική Σχολή Πολέμου, ο Σμιθ ξόδεψε σχεδόν πέντε χρόνια ασχολούμενος με τον πολιτισμό τού βασιλείου. «Υπάρχει μια ανισορροπία πολιτικά που έστω και λίγο ευνοεί τους εκσυγχρονιστές», και συνέχισε, «μια αναδυόμενη κρίσιμη μάζα θυγατέρων - στις πανεπιστημιουπόλεις και σε θέσεις εργασίας – οι οποίες θα κάνουν την διαφορά».

Δεν είναι πιθανό να ακούσετε την άποψη αυτή στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Ευρώπη. Η Σαουδική Αραβία παραμένει η μόνη χώρα στην γη που απαγορεύει στις γυναίκες να οδηγούν, μια δραστηριότητα που ειδικά για τους δυτικούς ταυτίζεται με τις βαθιά ριζωμένες έννοιες της ελευθερίας, της κινητικότητας και της ανεξαρτησίας. Είναι κρίμα που η γυναίκα δεν μπορεί να οδηγήσει ως το εμπορικό κέντρο, στο γραφείο του γιατρού, ακόμη και στη δική της δουλειά - αλλά πρέπει, αντίθετα, να φορά την μπούρκα στο πίσω κάθισμα. Ακριβώς το γεγονός ότι οι γυναίκες που οδηγούν στους δρόμους τής χώρας θεωρούνται διαδηλώτριες κάνει την Σαουδική Αραβία να φαίνεται ότι έχει κολλήσει σε ένα μακρινό αιώνα.

Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πιο περίπλοκη από ό, τι πιστεύουν οι περισσότεροι δυτικοί. Οι γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας έχουν σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο μόλις στα τελευταία πέντε χρόνια. Περισσότερες γυναίκες από ποτέ αποφοιτούν από το κολέγιο, ακολουθούν σταδιοδρομία και μιλούν ελεύθερα, ειδικά στις κοινωνικές πλατφόρμες των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Πέρυσι, ο βασιλιάς Αμπντάλα διόρισε 30 γυναίκες στο Συμβούλιο Shura, ένα 130μελές συμβουλευτικό όργανο που προτείνει νόμους στον μονάρχη. Στα νέα μέλη περιλαμβάνονται ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αξιωματούχοι τής δημόσιας υγείας καθώς και δύο πριγκίπισσες. Και, όπως λέει ο Σμιθ, δεν φείδονται λόγων. Απέναντι στους Σαουδάραβες κληρικούς που τις έχουν καταγγείλει ως πόρνες, αυτές οι νομοθέτες εργάζονται για να αλλάξουν τις πολιτικές στο βασίλειο για την υγειονομική περίθαλψη, τους γάμους ανηλίκων, την ανδρική κηδεμονία, και - ναι – την οδήγηση. Ο βασιλιάς έχει ήδη υπογράψει έναν νέο νόμο, ο οποίος συντάχθηκε από τρία από τα νέα μέλη τής Σούρα, που επιτρέπει στις γυναίκες να υποβάλουν αίτηση για δάνεια ακινήτων, ανεξάρτητα από την οικογενειακή τους κατάσταση. Και το επόμενο έτος, οι γυναίκες θα έχουν το δικαίωμα να συμμετάσχουν στις τοπικές εκλογές, τέσσερα χρόνια αφότου ο βασιλιάς τούς έδωσε το δικαίωμα να ψηφίσουν σε αυτές.

Οι γυναίκες παίζουν επίσης ένα νέο ρόλο στα δικαστήρια της χώρας. Τον περασμένο Οκτώβριο, τέσσερις γυναίκες στην Σαουδική Αραβία έγιναν [1] οι πρώτες με άδεια θηλυκοί δικηγόροι τής χώρας. Στο παρελθόν, οι γυναίκες με πτυχία νομικής μπορούσαν να εργαστούν ως σύμβουλοι, αλλά τους απαγορευόταν η εμφάνιση στο δικαστήριο ή το να λειτουργούν δικά τους δικηγορικά γραφεία. Τώρα, μπορούν να κάνουν και τα δύο, κάτι που θα βοηθήσει όχι μόνο τις φιλόδοξες νέες δικηγόρους αλλά και τους πελάτες τους. Σε ένα ανδροκρατούμενο σύστημα το οποίο θεωρείται ευρέως εχθρικό προς τις γυναίκες, ιδίως στον τομέα τού οικογενειακού δικαίου, οι νεοεισερχόμενοι θα είναι σε θέση «να λάβουν υπόψη τους και να δημοσιοποιούν αντιφάσεις κατά την εφαρμογή του νόμου», λέει ο Σμιθ, ο οποίος προσθέτει ότι αν και η αλλαγή είναι «πρωτοποριακή», θα χρειαστεί χρόνος για να φανούν τα αποτελέσματα.

Δεν είναι μόνο οι ελίτ γυναίκες επαγγελματίες οι οποίες βλέπουν τους ρόλους τους να αλλάζουν, είτε. Στην πραγματικότητα, η εν εξελίξει διαδικασία τής «Σαουδικοποίησης» - μια κυβερνητική πολιτική που αποσκοπεί στην αντικατάσταση σε μεγάλο βαθμό τού ξένου εργατικού δυναμικού τής χώρας με Σαουδάραβες – παραπλεύρως αναμορφώνει το τοπίο για όλες τις γυναίκες που θέλουν να εργαστούν, καθώς και για τους συζύγους που εκτιμούν το επιπλέον οικογενειακό εισόδημα. Η φίλη μου στο απογευματινό τσάι, κατ’ αρχήν μού επισήμανε τον Adel bin Muhammad Fakeih, τον υπουργό Εργασίας τής Σαουδικής Αραβίας, τον αφανή ήρωα στο να επιτραπεί στις γυναίκες να προσμετρηθούν στην ποσόστωση Σαουδαράβων εργαζομένων μιας εταιρείας. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, 454.000 γυναίκες τής Σαουδικής Αραβίας εργάζονται σήμερα, σε σύγκριση με 50.000 το 2009. Το Υπουργείο ανακοίνωσε πρόσφατα [2] ότι, σε τρία χρόνια, τα καταστήματα με είδη ένδυσης και αξεσουάρ μόνο για γυναίκες θα πρέπει να προσλαμβάνουν μόνο γυναίκες εργαζόμενες.

Και θα υπάρχει αφθονία εκπαιδευμένων εργαζομένων για να καταλάβουν αυτές αλλά και πιο εξειδικευμένες θέσεις εργασίας. Οι γυναίκες σήμερα αποτελούν την πλειοψηφία των Σαουδαράβων αποφοίτων κολεγίου και των κατόχων μεταπτυχιακών. Όταν ο βασιλιάς Αμπντάλα ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σχεδιάζει να στείλει 100.000 νέους Σαουδάραβες σε πανεπιστήμια στο εξωτερικό με κρατικές υποτροφίες [3], διέθεσε περίπου το ένα τρίτο από αυτές τις υποτροφίες για γυναίκες. Ακόμη και οι συντηρητικοί πατέρες μπορούν να στηρίξουν τις φιλοδοξίες των θυγατέρων τους για σταδιοδρομία. «Οι Σαουδάραβες είναι τόσο περήφανοι για τις κόρες τους όσο και για τους γιους τους», λέει ο Σμιθ. «Δεν νομίζω ότι [η μοναρχία] σκέφθηκε τις ακούσιες συνέπειες αυτής της πίστης στην εκπαίδευση».