Το παιχνίδι τού ισπανικού θρόνου

Και σαν τα πράγματα να μην ήταν αρκετά άσχημα για την βασιλική οικογένεια, ο γαμπρός τού βασιλιά, δούκας τής Πάλμα ντε Μαγιόρκα Inaki Urdangarín, ένας ολυμπιονίκης που το γύρισε σε επιχειρηματίας, παραπέμφθηκε σε δίκη με τις κατηγορίες τού εκβιασμού, του ξεπλύματος χρήματος και της φοροδιαφυγής. Αυτή ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία τής Ισπανίας που ένα μέλος τής βασιλικής οικογένειας είχε αντιμετωπίσει τέτοιες ποινικές διώξεις. Τα πράγματα έγιναν πιο ενοχλητικά με τις αποκαλύψεις ότι η κόρη τού Χουάν Κάρλος, σύζυγος τού Urdangarín, είχε επωφεληθεί από τις ατασθαλίες τού συζύγου της. Το 2013, κατά την εμφάνισή της στο δικαστήριο για να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την συμμετοχή της σε φερόμενα εγκλήματα του συζύγου της, ο ισπανικός Τύπος είχαν την ευκαιρία να μεταδώσει τις εξωφρενικές δαπάνες της για το λεγόμενο Μικρό Παλάτι, μια κατοικία στα προάστια της Βαρκελώνης που φέρεται να είναι εφοδιασμένο με έπιπλα αξίας περίπου 4.000.000 ευρώ.

ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Οι σφυγμομετρήσεις τής κοινής γνώμης αποκαλύπτουν το βαρύ τίμημα που έχουν κοστίσει στην μοναρχία τα σκάνδαλα. Ιστορικά, το στέμμα κάλυπτε με την αξιοπιστία του όλους τους ισπανικούς θεσμούς, αλλά αυτό σήμερα δεν ισχύει καθόλου. Σε μια έρευνα το 2013 από το Κέντρο Κοινωνιολογικών Σπουδών τής Ισπανίας, η μοναρχία έλαβε την χαμηλότερη κατάταξη από τότε που ξεκίνησαν δημοσκοπήσεις για το θέμα άρχισε: 3,6 με άριστα το δέκα. Ήρθε πίσω από την αστυνομία, τις ένοπλες δυνάμεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τον δημόσιο συνήγορο. Πιο ανησυχητικά, ίσως, οι πολίτες όλο και περισσότερο πολώνονται για την μοναρχία. Για ένα μεγάλο μέρος τής μετά-Φράνκο εποχής, απολάμβανε υποστήριξη από όλο το πολιτικό φάσμα. Σήμερα, το μόνο τμήμα τού κοινού που δίνει στη μοναρχία περισσότερο από πέντε στην κλίμακα αξιοπιστίας είναι οι δεξιοί ψηφοφόροι που συνδέονται με το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα. Όσοι είναι στην αριστερά αξιολογούν τη μοναρχία πιο σκληρά, με ένα ασήμαντο 2,7.

Οι μοναρχικοί ελπίζουν ότι η παραίτηση του βασιλιά θα χρησιμεύσει ως ένα είδος λύτρωσης. Και, στην πραγματικότητα, υπάρχουν ήδη ορισμένες ενδείξεις ότι αυτό συμβαίνει. Η ειδησεογραφική κάλυψη της απόφασής του έχει επικεντρωθεί στο πώς η βασιλεία τού Juan Carlos έχει αγγίξει τις ζωές όλων των Ισπανών: Η εκπληκτική του προδοσία προς το καθεστώς τού Φράνκο το 1975 όταν διέταξε τον στρατό να ετοιμάσει το έθνος για μια μετάβαση στη δημοκρατία, η ομιλία του προς το έθνος το βράδυ τής στρατιωτικής εξέγερσης το 1981 στην οποία ο ίδιος διαβεβαίωσε τους Ισπανούς ότι η μετάβαση προς την δημοκρατία δεν θα αντιστραφεί, οι παρήγορες εμφανίσεις του μετά τις εκρήξεις το 2004 στον σιδηροδρομικό σταθμό Atocha της Μαδρίτης, που σκότωσαν περίπου 200 άτομα.

Δεν είναι σαφές, όμως, το αν η υπεραξία που δημιουργείται από την παραίτηση του Juan Carlos θα μεταφερθεί στον μελλοντικό βασιλιά. Θα πρέπει να βοηθήσει ότι ο Φελίπε είναι ανέγγιχτος από το σκάνδαλο και ότι είναι δημοφιλής: περισσότερο από το 60% των πολιτών έχει θετική γνώμη γι’ αυτόν, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις. (Δεν βλάπτει ότι παντρεύτηκε μια λαϊκή, την πριγκίπισσα Letizia, πρώην παρουσιάστρια στην τηλεόραση). Αλλά οι προκλήσεις που θα κληρονομήσει είναι τρομερές. Παρά τα σημάδια μιας εκκολαπτόμενης ανάκαμψης, η οικονομία παραμένει εύθραυστη. Ακόμα κι αν η μοναρχία δεν έχει άμεσο έλεγχο επί των οικονομικών θεμάτων, η σοβαρότητα της κρίσης τείνει να χρωματίσει το πώς βλέπουν οι Ισπανοί σχεδόν τα πάντα. Το σημείο αυτό τονίστηκε στις αντι-μοναρχικές συγκεντρώσεις που ξέσπασαν σε μεγάλες πόλεις τής Ισπανίας την ημέρα τής παραίτησης τού Χουάν Κάρλος, συμπεριλαμβανομένης μιας στη Μαδρίτη που προσήλκυσε περίπου 10.000 ανθρώπους που απαιτούσαν μια Τρίτη Δημοκρατία.

Η μοναρχία έχει επίσης απόλυτη ανάγκη από αναμόρφωση. Υπό το φως των πρόσφατων σκανδάλων, τα κόμματα της αριστεράς ζήτησαν μεγαλύτερη διαφάνεια στην χρήση δημοσίων πόρων από τον βασιλικό οίκο. Ένα νομοσχέδιο, μέσα από το ισπανικό κοινοβούλιο θα υποχρεώσει τη μοναρχία να αναφέρει τα έξοδά της όπως και κάθε άλλος δημόσιος οργανισμός. Ο Juan Carlos, προς τιμήν του, έχει υιοθετήσει την ιδέα αυτή. Ένα πρόβλημα που δεν έχει αντιμετωπιστεί είναι ότι η ισχύουσα νομοθεσία τής διαδοχής δεν επιτρέπει στην μεγαλύτερη κόρη τού Felipe και της Letizia, Ινφάντα Λεονόρ, να κληρονομήσει τον θρόνο. Πράγματι, αν είχαν ένα αγόρι πριν μεταρρυθμιστεί το κληρονομικό δίκαιο, θα ήταν ο νόμιμος κληρονόμος τού θρόνου. Αυτό είναι αρκετά ειρωνικό - και ενοχλητικό - σε μια χώρα που υπερηφανεύεται ότι είναι μια από τις πιο κοινωνικά προοδευτικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως υπονοείται από την απαγόρευση σεξιστικών διαφημίσεων, τις ποσοστώσεις των δύο φύλων για να εξασφαλιστεί η ισότητα μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας και την κυβέρνηση, και η νομιμοποίηση του γάμου ατόμων τού ιδίου φύλου, η πρώτη στον κόσμο από έθνος με πλειοψηφία Καθολικών.

ΤΑ ΕΡΕΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΕΛΙΠΕ

Ωστόσο, το καθοριστικό ζήτημα στην ισπανική πολιτική που θέτει την μεγαλύτερη πρόκληση (και δημιουργεί την μεγαλύτερη ευκαιρία) για τον επόμενο βασιλιά είναι οι περιφερειακές αποσχιστικές τάσεις. Τον Νοέμβριο, η αυτόνομη περιοχή τής Καταλονίας θα θέσει το ζήτημα της ανεξαρτησίας σε δημοψήφισμα. Η Μαδρίτη αντιτίθεται στο δημοψήφισμα, υποστηρίζοντας ότι είναι παράνομο, διότι το σύνταγμα που εγκρίθηκε με δημοψήφισμα το 1978, αναφέρει ρητά ότι το ισπανικό έδαφος είναι «αδιαίρετο». Οι Καταλανοί ηγέτες παραμένουν απτόητοι και έχουν ήδη ανακοινώσει ότι η παραίτηση του Juan Carlos δεν θα εκτροχιάσει τα σχέδιά τους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα απορρίψουν μια παρέμβαση από το στέμμα.