Το σενάριο των ξένων μαχητών

Για πολλούς παρατηρητές, οι εκτιμώμενοι 11.000 ξένοι μαχητές που έχουν εισρεύσει στην Συρία κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της, αποτελούν ανησυχητικά σημάδια μιας αυξανόμενης τάσης προς διεθνικές συγκρούσεις. Και, κατά μια έννοια, έχουν δίκιο. Από το 2001, περίπου 20.000 εξωγενείς αντάρτες, κυρίως τζιχαντιστές, έχουν μετακινηθεί σε ζώνες πολέμου από το Αφγανιστάν ως το Ιράκ και τη Νιγηρία, είτε για να πάρουν μέρος σε τοπικές ομάδες ανταρτών είτε για να δημιουργήσει ερείσματα για την αλ Κάιντα και άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι κυβερνήσεις έχουν ξοδέψει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια προσπαθώντας να αναχαιτίσουν αυτήν την περιαγωγή μαχητών, και εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότερα στην προσπάθειά τους να τους επανεντάξουν πίσω στις χώρες καταγωγής τους.

Από μια άλλη άποψη, ωστόσο, οι παρατηρητές κάνουν λάθος. Οι ξένοι μαχητές μπορεί να φαίνεται ότι αποτελούν ένα χαρακτηριστικό του πολέμου στον εικοστό πρώτο αιώνα, αλλά, στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα καινούργιο. Κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων, πάνω από 70 εξεγέρσεις έχουν γίνει επιτυχώς διακρατικές. Υπήρξαν ξένοι μαχητές σε τουλάχιστον έναν στους πέντε σύγχρονους εμφύλιους πολέμους. Ο κατάλογος περιλαμβάνει τον Λόρδο Βύρωνα και την Φιλελληνική Επιτροπή τού Λονδίνου, η οποία βοήθησε τους Έλληνες στον πόλεμο για την ανεξαρτησία τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1820, τους άτακτους εθελοντές που εντάχθηκαν στον στρατό τού Sam Houston στον πόλεμο της ανεξαρτησίας τού Τέξας το 1836, η συμμαχία των αριστερών που καθοδηγούντο από την Κομμουνιστική Διεθνή και υποστήριζαν την Ρεπουμπλικανική φατρία και οι Ιρλανδοί Καθολικοί αντικομμουνιστές που υποστήριξαν τους εθνικιστές στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο την περίοδο 1936-1939, και οι εβραϊκές παραστρατιωτικές ομάδες που πολέμησαν στον ισραηλινό πόλεμο της Ανεξαρτησίας το 1948.

Όπως και στις προηγούμενες δεκαετίες, ξένοι μαχητές έχουν συμμετάσχει και σε πιο πρόσφατες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο. Ο καθένας ξέρει για την παρουσία τους στη Μέση Ανατολή, αλλά υπάρχουν και άλλοι. Στα τέλη τής δεκαετίας τού 1990, 200 Αλβανο-Αμερικανοί πολέμησαν στο πλευρό τού Απελευθερωτικού Στρατού τού Κοσσυφοπεδίου. Λίγα χρόνια αργότερα, μέλη τού Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (ΙΡΑ) εγκατέλειψαν την Κολομβία αφού συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι εκπαίδευαν αντάρτες των Επαναστατικών Ένοπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC). Και σήμερα, αρκετές χιλιάδες ξένοι μαχητές, που αποτελούν αυτό που τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ονομάσει «αντάρτες τής διασποράς», έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρη την περιοχή των Αφρικανικών Μεγάλων Λιμνών, κάποιοι συνδεδεμένοι με τον Στρατό τής Αντίστασης του Κυρίου, άλλοι από ομάδες ανταρτών της Ρουάντα.

Αν και οι διακρατικές εξεγέρσεις περιλαμβάνουν εξαιρετικά διαφορετικές ομάδες σε διάφορες συγκρούσεις και εποχές, εξακολουθούν να έχουν πολλά κοινά. Κατ’ αρχήν, οι εν λόγω δυνάμεις νικούν: οι διακρατικές εξεγέρσεις έχουν κερδίσει σχεδόν το ήμισυ των εμφυλίων πολέμων στους οποίους έχουν πολεμήσει, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από το ποσοστό επιτυχίας των εξεγέρσεων συνολικά. Αρκετοί Ισραηλινοί πρωθυπουργοί έχουν παραδεχθεί ότι η νίκη τού Ισραήλ το 1948, στηρίχθηκε στους βετεράνους τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που βοήθησαν το νεοσύστατο κράτος εναντίον των αραβικών στρατών. Σε άλλες συγκρούσεις στην ιστορία, εξέχοντες ξένοι μαχητές είτε συνέβαλλαν στην επέκταση των εξεγέρσεων είτε τις καθιστούσαν δυσκολότερο να κατασταλούν: ο μαρκήσιος ντε Λαφαγιέτ, ο Γάλλος στρατηγός που πολέμησε με τους Αμερικανούς αντάρτες κατά την διάρκεια του Επαναστατικού Πολέμου, ο Ιταλός στρατηγός Giuseppe Garibaldi ο οποίος υποστήριξε την Ρεπουμπλικανική εξέγερση στην Βραζιλία το 1830, και ο Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι, ο οποίος διαμόρφωσε την αλ Κάιντα στο -υπό την κατοχή των ΗΠΑ- Ιράκ. Τα σχέδια των στρατολογήσεων για τόσο διαφορετικούς μαχητές είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια και, λόγω αυτού του γεγονότος, όλα έχουν την ίδια αχίλλειο πτέρνα.

ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗΣ

Οι αντάρτικες ομάδες, από τον τεξανικό στρατό το 1836 μέχρι τις θυγατρικές τής αλ Κάιντα στην Συρία σήμερα, χρησιμοποιούν την απόγνωση αντί την αισιοδοξία για την στρατολόγηση μελών. Σε γενικές γραμμές, λένε στους νεοσύλλεκτους ότι χάνουν τον πόλεμο της επιβίωσης και ότι αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή απειλή. Μπορεί να μην φαίνεται σαν το πιο πειστικό επιχείρημα, ιδιαίτερα για μαχητές οι οποίοι, εφόσον ενταχθούν, πρέπει να παραβιάζουν μια σειρά νόμων και να πάρουν τα όπλα σε ένα άγνωστο έδαφος. Αλλά λειτουργεί. Τέτοιες ομάδες μπορεί να πείσουν ένα νεοσύλλεκτο ότι αυτός -ή αυτή- αποτελεί κομμάτι μιας απειλούμενης κοινότητας και είναι υποχρεωμένος να την υπερασπιστεί. Η στρατηγική λειτουργεί καλύτερα με τους ξένους νεοσύλλεκτους που μοιράζονται την ιδεολογία τού κινήματος, την εθνικότητα ή την θρησκεία, αλλά οι οποίοι, σε αντίθεση με τους τοπικούς μαχητές, δεν έχουν άμεσους δεσμούς με κοινότητες και οικογένειες στην γραμμή τού πυρός.