Στο μυαλό τού Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Στο μυαλό τού Πούτιν

Ο Alexander Dugin και η φιλοσοφία πίσω από την εισβολή στην Ουκρανία
Περίληψη: 

Η Ευρασιατική ιδεολογία τού Αλεξάντερ Ντούγκιν έχει επηρεάσει μια ολόκληρη γενιά Ρώσων συντηρητικών και ριζοσπαστών και έχει προσφέρει την διανοητική βάση για την εισβολή στην Ουκρανία. Η φιλοσοφία μέχρι στιγμής έχει λειτουργήσει προς όφελος του Πούτιν, αλλά το αν μπορεί να την ελέγξει όπως έχει κάνει με τόσους πολλούς άλλους, είναι ένα ερώτημα που μπορεί να καθορίσει την μακροζωία του στην προεδρία.

Ο ANTON BARBASHIN είναι αναλυτής και ερευνητής Διεθνών Σχέσεων με έδρα στη Μόσχα.
Η HANNAH THOBURN είναι αναλύτρια για την Ευρασία στο Foreign Policy Initiative.

Από τότε που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η Ρωσία έχει ψάξει μάταια για μια νέα μεγάλη στρατηγική - κάτι που να ορίζει το ποιοι είναι οι Ρώσοι και πού πηγαίνουν. «Στην ρωσική ιστορία κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, υπήρξαν διάφορες περίοδοι – της μοναρχίας, του ολοκληρωτισμού, της περεστρόικα, και, τελικά, μια δημοκρατική πορεία ανάπτυξης», είπε ένα-δύο χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν. «Κάθε στάδιο είχε την δική του ιδεολογία », συνέχισε, αλλά τώρα «δεν έχουμε καμία».

Για να καλύψει το κενό, το 1996, ο Γιέλτσιν όρισε μια ομάδα μελετητών ώστε να εργαστούν μαζί για να βρουν αυτό που οι Ρώσοι αποκαλούν ως Russkaya ideya («ρωσική ιδέα»), αλλά κατέληξαν με άδεια χέρια. Περίπου την ίδια εποχή, διάφορες άλλες ομάδες ανέλαβαν επίσης το ίδιο έργο, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού συντηρητικών Ρώσων πολιτικών και στοχαστών που αυτοαποκαλούνται Soglasiye vo imya Rossiya («Συμφωνία στο όνομα της Ρωσίας»). Μαζί με πολλούς άλλους Ρώσους διανοούμενους της εποχής, ήταν βαθιά ενοχλημένοι από την αδυναμία τού ρωσικού κράτους, κάτι που πίστευαν ότι έπρεπε να διορθωθεί ώστε η Ρωσία να επιστρέψει στην δίκαιη δόξα της. Και γι’ αυτούς, αυτό συνεπαγόταν την επιστροφή στην ρωσική παράδοση της ισχυρής κεντρικής κυβέρνησης. Το πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό, αφηνόταν για το μέλλον.

Ο Πούτιν, με τον οποίο πολλοί από τους Soglasiye εξακολουθούν να έχουν δεσμούς, έτυχε να συμφωνεί με τα ιδανικά τους και τους γενικούς τους στόχους. Ήρθε στην εξουσία το 1999 με μια πανεθνική εντολή για σταθεροποίηση της ρωσικής οικονομίας και του πολιτικού συστήματος. Χάρη στην αύξηση των παγκόσμιων ενεργειακών τιμών, γρήγορα επιτεύχθηκε αυτός ο στόχος. Μέχρι τα τέλη τής δεκαετίας τού 2000, είχε αποκτήσει ένα περιθώριο ώστε να επανέλθει στο ζήτημα της ρωσικής ιδέας. Η Ρωσία, άρχισε να υποστηρίζει, ήταν ένας μοναδικός πολιτισμός. Δεν θα μπορούσε να χωρέσει άνετα σε ευρωπαϊκά ή ασιατικά πλαίσια και έπρεπε να ζει με τους δικούς της μοναδικούς ρωσικούς κανόνες και την ηθική της. Και έτσι, με την βοήθεια της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Πούτιν άρχισε μια μάχη εναντίον των φιλελεύθερων (Δυτικών) χαρακτηριστικών που ορισμένα τμήματα της ρωσικής κοινωνίας είχαν αρχίσει να υιοθετούν. Κινήσεις του που καταδικάστηκαν από την Δύση - όπως η ποινικοποίηση της «ομοφυλοφιλικής προπαγάνδας» και η καταδίκη των μελών των Pussy Riot, ενός φεμινιστικού punk-rock μουσικού συγκροτήματος, σε δύο χρόνια φυλάκιση για χουλιγκανισμό - ήταν δημοφιλείς στην Ρωσία.

Πιστοί στην επιμονή τού Πούτιν ότι η Ρωσία δεν μπορεί να κριθεί με δυτικούς όρους, οι νέοι συντηρητικοί τού Πούτιν δεν περιέχουν αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς ορισμούς. Στην πραγματικότητα, το κύριο χαρακτηριστικό που μοιράζονται είναι η αντίθεση στον φιλελευθερισμό. Εκεί που οι συντηρητικοί σε αυτά τα μέρη τού κόσμου φοβούνται το μεγάλο κράτος και τοποθετούν το άτομο πρώτα, οι Ρώσοι συντηρητικοί υποστηρίζουν την κρατική εξουσία και βλέπουν τα άτομα να υπηρετούν αυτό το κράτος. Βασίζονται σε μια μακρά παράδοση ρωσικού αυτοκρατορικού συντηρητισμού [1] και, ειδικότερα, Ευρασιανισμού. Αυτός ο άξονας είναι στην ουσία αυταρχικός, παραδοσιακός, αντι-αμερικανικός και αντι-ευρωπαϊκός. Δίνει αξία στην θρησκεία και στην δημόσια υποταγή. Και, πιο σημαντικό για τα σημερινά πρωτοσέλιδα, είναι επεκτατικός.

ΡΩΣΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

Οι ρίζες τού Ευρασιατισμού βρίσκονται στην ρωσική Επανάσταση των Μπολσεβίκων, αν και πολλές από τις ιδέες που περιέχει έχουν πολύ μεγαλύτερη ιστορία στην Ρωσία. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε, δύο εκατομμύρια Ρώσοι αντι-μπολσεβίκοι εγκατέλειψαν την χώρα. Από την Σόφια μέχρι το Βερολίνο και στην συνέχεια στο Παρίσι, μερικοί από αυτούς τους εξόριστους Ρώσους διανοούμενους εργάστηκαν για να δημιουργήσουν μια εναλλακτική λύση στο σχέδιο των Μπολσεβίκων. Μια από αυτές τις εναλλακτικές λύσεις έγινε τελικά η ιδεολογία τού Ευρασιατισμού. Οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας κατέθεσαν ευθέως την άποψη ότι οι Ρώσοι εκδυτικιστές και οι μπολσεβίκοι ήταν αμφότεροι λάθος: Οι εκδυτικιστές επειδή πίστευαν ότι η Ρωσία ήταν ένα (σε υστέρηση) κομμάτι τού ευρωπαϊκού πολιτισμού και έκαναν εκκλήσεις για την ανάπτυξη της δημοκρατίας. Οι μπολσεβίκοι επειδή συμπέραιναν ότι το σύνολο της χώρας χρειάζεται αναδιάρθρωση μέσω της ταξικής αντιπαράθεσης και μιας παγκόσμιας επανάστασης της εργατικής τάξης. Αντίθετα, τόνιζαν οι Ευρασιατιστές, η Ρωσία αποτελούσε έναν μοναδικό πολιτισμό, με τον δικό της δρόμο και ιστορική αποστολή: να δημιουργήσει ένα διαφορετικό κέντρο εξουσίας και πολιτισμού που δεν θα είναι ούτε ευρωπαϊκός ούτε ασιατικός, αλλά θα έχει χαρακτηριστικά και των δύο. Οι Ευρασιατιστές πίστευαν στην επερχόμενη πτώση τής Δύσης και ότι ερχόταν η ώρα τής Ρωσίας ως το πρωταρχικό πρότυπο του κόσμου.

Το 1921, οι εξόριστοι στοχαστές Georges Florovsky, Nikolai Trubetzkoy, Petr Savitskii, και Petr Suvchinsky δημοσίευσαν μια συλλογή άρθρων με τίτλο «Έξοδος προς την Ανατολή» (Exodus to the East) [2], η οποία σηματοδότησε την επίσημη γέννηση της Ευρασιατιστικής ιδεολογίας. Το βιβλίο επικεντρωνόταν στην ιδέα ότι η γεωγραφία τής Ρωσίας είναι η μοίρα της και ότι δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να κάνει ένας κυβερνήτης για να αποστασιοποιηθεί από τις ανάγκες τής εξασφάλισης των εδαφών του. Με δεδομένη την απεραντοσύνη τής Ρωσίας, πίστευαν, οι ηγέτες της πρέπει να σκέπτονται αυτοκρατορικά, να καταστρέφουν και να αφομοιώνουν τους επικίνδυνους πληθυσμούς σε κάθε σύνορο. Εν τω μεταξύ, θεωρούσαν οποιαδήποτε μορφή δημοκρατίας, ανοικτής οικονομίας, τοπικής αυτοδιοίκησης ή κοσμικής ελευθερίας, ως άκρως επικίνδυνη και απαράδεκτη.