Ολλανδική καταστροφή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ολλανδική καταστροφή

Η πτήση 17 τής Malaysia Airlines και το μέλλον των ολλανδο-ρωσικών σχέσεων
Περίληψη: 

Προκειμένου να κερδίσουν ένα παραπάνω δολάριο από το εμπόριο των ρωσικών φυσικών πόρων, ευρωπαϊκά έθνη, όπως η Ολλανδία, χαμογελούν επί μεγάλο χρονικό διάστημα ενώ το Κρεμλίνο συνεχίζει να τα εξευτελίζει. Αλλά τώρα η κατάρριψη του πολιτικού αεροσκάφους, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της Μόσχας να καλύψει τον ρόλο της στην τραγωδία, θα αναγκάσει πιθανότατα την Ευρώπη να αποκτήσει ρεαλισμό σχετικά με τον ανατολικό της γείτονα.

Ο MITCHELL A. ORENSTEIN είναι καθηγητής και επικεφαλής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Northeastern. Είναι επίσης συνεργάτης στο Minda de Gunzburg Center for European Studies και στο Davis Center for Russian and Eurasian Studies στο Πανεπιστήμιο Harvard.

Υποτίθεται ότι θα ήταν μια χρονιά ορόσημο για τις ολλανδο-ρωσικές σχέσεις. Αλλά το φθινόπωρο του 2013, μια υπό κυβερνητική αιγίδα γιορτή για τους αρκετών αιώνων δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών έληξε σε ένα περίεργο κλίμα. Τον Νοέμβριο, ο Ολλανδός βασιλιάς Willem-Alexander πέρασε από το Κρεμλίνο για μια φιλική επίσκεψη στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Εκείνη την εποχή, η Ρωσία κρατούσε ένα πλοίο τής Greenpeace υπό ολλανδική σημαία μαζί με το πλήρωμά του, με την κατηγορία τής πειρατείας (αργότερα υποβαθμίστηκε σε χουλιγκανισμό). Και στην Ολλανδία, ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων διαμαρτύρονταν για την επίσκεψη, υπό το πρίσμα των αυστηρών νόμων τής Ρωσίας κατά της ομοφυλοφιλικής «προπαγάνδας». Η εφημερίδα The Guardian δεν υπερέβαλε όταν χαρακτήρισε το «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία», όπως ονομαζόταν η γιορτή, ως «μια ισχυρή υποψηφιότητα για την λιγότερο επιτυχημένη διπλωματική πρωτοβουλία τής πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας».

Η κατάρριψη της πτήσης 17 τής Malaysia Airlines, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 193 Ολλανδών υπηκόων, βάζει την αποτυχημένη γιορτή «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία» σε ένα νέο πρίσμα. Προκειμένου να κερδίσουν ένα παραπάνω δολάριο από το εμπόριο των ρωσικών φυσικών πόρων, ευρωπαϊκά έθνη, όπως η Ολλανδία, χαμογελούν επί μεγάλο χρονικό διάστημα ενώ το Κρεμλίνο συνεχίζει να τα εξευτελίζει. Αλλά τώρα η κατάρριψη του πολιτικού αεροσκάφους, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της Μόσχας να καλύψει τον ρόλο της στην τραγωδία, θα αναγκάσει πιθανότατα την Ευρώπη να αποκτήσει ρεαλισμό σχετικά με τον ανατολικό της γείτονα.

Για την Ολλανδία, η ιστορία ξεκινά το 2006, όταν η Ρωσία επέμεινε ότι η Royal Dutch Shell έπρεπε να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους τού έργου Σαχαλίνη-2, μια προσπάθεια να αξιοποιήσει και να εξάγει το πετρέλαιο που βρίσκεται στο κοίτασμα κάτω από τη νήσο Σαχαλίνη τής Ρωσίας - το μεγαλύτερο συνδυασμένο έργο πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Εκείνη την εποχή, η Royal Dutch Shell κατείχε το 55% των μετοχών στο έργο, η ιαπωνική Mitsui το 25% και η ιαπωνική Mitsubishi το 20%. Η Μόσχα, χωρίς κανένα μερίδιο, αισθάνθηκε εξαπατημένη. Με το να επιδώσει στην Shell έναν λογαριασμό 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για υποτιθέμενες περιβαλλοντικές ζημιές, κατάφερε να αναγκάσει την Shell και τους εταίρους της να πουλήσουν το 50% των μετοχών τού έργου στην ρωσική Gazprom για 7,45 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μετοχές των διεθνών εταίρων μειώθηκαν κατά το ήμισυ, και η Royal Dutch Shell έγινε μέτοχος μειοψηφίας. Σύμφωνα με την εφημερίδα New York Times, ο διευθύνων σύμβουλος της Shell, Jeroen van der Veer, αντί να παλέψει με τον Πούτιν, απλώς τον ευχαρίστησε για την «υποστήριξή» του. Η εφημερίδα The Times είχε πηχυαίο τίτλο «Η κατηγορηματική διπλωματία τού Πούτιν σπάνια αμφισβητείται». [1]

Η Ολλανδία, υπολογίζοντας ότι το εναπομείναν 27,5% του μεριδίου τού εν λόγω έργου ήταν καλύτερο από το τίποτα, αποφάσισε να χαμογελάσει και να ανεχθεί την οικονομική επιθετικότητα της Ρωσίας. Σε αντάλλαγμα, έγινε ο κορυφαίος προορισμός των εξαγωγών τής Ρωσίας από το 2010. Η Ολλανδία εισήγαγε κυρίως πετρελαϊκά προϊόντα αξίας 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Ρωσία το 2012, ή αλλιώς το 9,2% του συνόλου των εξαγωγών τής Ρωσίας (8,1% πάει στην Κίνα, 6,5% στην Γερμανία, και 5,7% στην Ουκρανία). Το αργό πετρέλαιο, επεξεργασμένο από ολλανδικά διυλιστήρια στο Ρότερνταμ, αντιπροσωπεύει τη μερίδα τού λέοντος. Και το 30% του αργού πετρελαίου και το 45% των προϊόντων πετρελαίου που εισέρχεται στο Rotterdam προέρχεται από την Ρωσία. Τέσσερις χιλιάδες ολλανδικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Ρωσία, καθιστώντας την Ολλανδία έναν από τους κορυφαίους επενδυτές στην Ρωσία, με επενδεδυμένα περισσότερα από 63 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η γιορτή «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία» σχεδιάστηκε για να πανηγυρίσει όλα αυτά. Ωστόσο, ακόμη και πριν από τον Νοέμβριο, η πρωτοβουλία πήγαινε άσχημα. Τον Απρίλιο, ο δήμαρχος του Άμστερνταμ, Eberhard van der Laan, σνόμπαρε τον Πούτιν κατά την διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου στο Άμστερνταμ, αναθέτοντας σε έναν αναπληρωτή του να τον συναντήσει και τοποθέτησε τις σημαίες με το ουράνιο τόξο μεσίστιες στο δημαρχείο τής πόλης. Περισσότεροι από χίλιοι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των γκέι συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο που έγινε η συνάντηση του Πούτιν με τον Ολλανδό πρωθυπουργό, Mark Rutte. Η Ρωσία απάντησε με μια πολλών εβδομάδων εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης που περιέγραφαν την Ολλανδία ως μια χώρα που διοικείται από παιδεραστές και εμπόρους χασίς.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν τον Σεπτέμβριο, όταν ο Ολλανδός υπουργός Πολιτισμού άνοιξε μια μεγάλη έκθεση έργων τού Piet Mondrian στη Μόσχα και απροσδόκητα εκμεταλλεύτηκε την περίσταση για να κατηγορήσει την Ρωσία για τις πολιτικές της σχετικά με τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, δίνοντας έμφαση στην σύνδεση μεταξύ της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της πολιτιστικής ελευθερίας. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας τής Ρωσίας, η οργάνωση-διάδοχος της KGB, κατάσχεσε το υπό ολλανδική σημαία πλοίο τής Greenpeace, Arctic Sunrise, και συνέλαβε το πλήρωμά του.

Στην συνέχεια, τον Οκτώβριο, η ολλανδική αστυνομία συνέλαβε τον Ντμίτρι Μποροντίν, τον υπ’ αριθμόν δύο διπλωμάτη στην πρεσβεία τής Ρωσίας στο Άμστερνταμ, με βάση πληροφορίες από τους γείτονές του ότι ήταν μεθυσμένος και χτυπούσε τα παιδιά του. Η επίσκεψη της αστυνομίας επισπεύθηκε από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα στο οποίο η σύζυγος του Μποροντίν είχε χτυπήσει σε τέσσερα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Ο Μποροντίν ισχυρίστηκε ότι οι αστυνομικοί τον χτυπούσαν με κλομπ και ότι η σύλληψή του παραβίασε την διπλωματική του ασυλία. Ο Πούτιν απαίτησε μια συγγνώμη. Οι Ολλανδοί δεν τον ικανοποίησαν, παρότι η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι ο Μποροντίν δεν έπρεπε να έχει συλληφθεί, αλλά αρνήθηκε να τιμωρήσει τον αστυνομικό που τον συνέλαβε.