Ο ανέντιμος μεσολαβητής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο ανέντιμος μεσολαβητής

Γιατί δεν πρέπει να δοθεί εμπιστοσύνη στις ειρηνευτικές προσπάθειες του Κατάρ
Περίληψη: 

Η διπλωματική παρέμβαση του Κατάρ στην Γάζα εξέθεσε τους κινδύνους που ενέχονται στην ευρύτερη μεγάλη στρατηγική του. Παρά το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική τού Κατάρ δεν έχει αλλάξει, δεν πρόκειται πλέον να είναι σε θέση να παρουσιάζεται ως ουδέτερος κριτής.

Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την Ασφάλεια στην Μέση Ανατολή στο Κέντρο Brent Scowcroft για την Διεθνή Ασφάλεια στο Atlantic Council.

Για όποιον έχει παρακολουθήσει την εξωτερική πολιτική τού Κατάρ κατά την τελευταία δεκαετία ή είχε την ευκαιρία να διαβάσει το άρθρο 7 του συντάγματος της χώρας που ισχύει από το 2003 και το οποίο αναφέρει ρητά ότι η χώρα πρέπει να προσπαθήσει να είναι μια διεθνής ειρηνοποιός, οι πρόσφατες προσπάθειες της Ντόχα να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς δεν θα πρέπει να αποτελούν καμία έκπληξη. Η διαμεσολάβηση υπήρξε η «εργαλειοθήκη» τής πρόσφατης εξωτερικής πολιτικής τού Κατάρ˙ Έκανε παρόμοιες διπλωματικές παρεμβάσεις στην Υεμένη το 2007 και το 2008, στον Λίβανο το 2008 και στο Σουδάν το 2009 και το 2010.

Το πολιτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η τελευταία διπλωματική παρέμβαση του Κατάρ, εντούτοις, έχει αποκαλύψει τους κινδύνους που ενυπάρχουν στην ευρύτερη στρατηγική του. Η παρέμβαση της Ντόχα στην Γάζα έρχεται μέσα σε έναν θερμό πόλεμο δια πληρεξουσίων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και μια συνεχιζόμενη διαμάχη εντός ενός άνευ προηγουμένου πολωμένου Συμβουλίου Συνεργασίας τού Κόλπου (ΣΣΚ) (Gulf Cooperation Council, GCC) τού οποίου το Κατάρ είναι μέλος. Παρά το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική τού Κατάρ δεν έχει αλλάξει, δεν πρόκειται πλέον να είναι σε θέση να εμφανίζεται ως ουδέτερος κριτής.

Η Ντόχα κινητροδοτείται σαφώς από την πεποίθηση ότι, σε μια εποχή που η επιρροή των παραδοσιακών περιφερειακών δυνάμεων – η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία πάνω απ’ όλους - είναι πιθανόν να εξασθενεί, μπορεί να κερδίσει έδαφος ή ακόμα και να ξεπεράσει τους ομολόγους της. Στόχος τού Κατάρ έχει να υποστηρίξει και να χρηματοδοτήσει την άνοδο των πολιτικών Ισλαμιστών (συγκεκριμένα, την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τις θυγατρικές της), την οποία θεωρεί ως την μεγαλύτερη και βαθύτερη πολιτική δύναμη της περιοχής, και έτσι να αυξήσει την επιρροή της. Η δημόσια στρατηγική της για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν να παρουσιάσει τον εαυτό της ως έναν ακούραστο διαμεσολαβητή στς πιο πιεστικές συγκρούσεις τής περιοχής.

Η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν σοβαρά προβλήματα με τις περιφερειακές πολιτικές σκοπιμότητες του Κατάρ. Αντί για έναν έντιμο διαμεσολαβητή, θεωρούν την Ντόχα έναν παρείσακτο που έχει την πρόθεση να υπονομεύσει το περιφερειακό στάτους κβο - και τα συμφέροντά τους στους τομείς τής πολιτικής και της ασφάλειας. Ο ηγέτης τού Κατάρ, σεΐχης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ Θάνι αντιλαμβάνεται ότι οι χώρες αυτές εκλαμβάνουν την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως μια σημαντική πολιτική απειλή, και κάνουν ό, τι μπορούν για να την συντρίψουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει πάρει μέτρα για να εξασφαλίσει ότι το Κατάρ δεν είναι διπλωματικά απομονωμένο: Έχει συνεργαστεί με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν˙ Έκανε την Ουάσιγκτον γνώστη των διπλωματικών σχεδίων του˙ Σταθεροποίησε τις σχέσεις με το Ιράν˙ Και βελτίωσε τις σχέσεις με το Ομάν. Επιπλέον, ο Θάνι, όπως και ο πατέρας του που προηγήθηκε από αυτόν ως κυβερνήτης τού Κατάρ, πιστεύει ότι οι πιθανές ανταμοιβές τής δυναμικής εξωτερικής πολιτικής του υπερτερούν των κινδύνων της αποξένωσης άλλων περιφερειακών παικτών.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το Κατάρ έχει ασχοληθεί με την παλαιστινιακή πολιτική. Τον Οκτώβριο του 2006, μεσολάβησε μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ, ενώ ένα χρόνο αργότερα το Ριάντ επισκίασε την Ντόχα με το να μεσολαβήσει στην συμφωνία τής Μέκκας, η οποία σχημάτισε μια κυβέρνηση παλαιστινιακής ενότητας, αν και βραχύβια. Λίγο αφότου ξέσπασε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος, ο Khalid Meshaal, ένας πολιτικός αρχηγός τής Χαμάς, αναχώρησε από την Δαμασκό, όπου είχε φιλοξενηθεί από την κυβέρνηση της Συρίας, και εγκαταστάθηκε στη Ντόχα. Από εκεί, υπό την καθοδήγηση της ηγεσίας τού Κατάρ, ο Μεσάαλ συνέχισε να συντονίζει τις πολιτικές και στρατιωτικές δραστηριότητες της ομάδας του στην Γάζα.

Αλλά τώρα, το Κατάρ επιδιώκει ανοιχτά να αναλάβει τον παραδοσιακό ρόλο τής Αιγύπτου ως μεσολαβητής μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών. Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι η Χαμάς απέρριψε το πρόσφατο σχέδιό τους περί κατάπαυσης του πυρός μόνο επειδή το Κατάρ ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε να επιτύχει μια καλύτερη συμφωνία. Η Χαμάς (και το Κατάρ) ισχυρίζονται τώρα ότι οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός πρέπει να περιλαμβάνει άρση των οικονομικών αποκλεισμών που επιβάλλονται από το Ισραήλ και την Αίγυπτο στην Λωρίδα τής Γάζας και την επιστροφή σε μια συνεννόηση που τερμάτισε τον προηγούμενο γύρο μαχών το 2012, η οποία υποσχόταν να σταματήσουν οι παλαιστινιακές επιθέσεις με ρουκέτες εναντίον τού νότιου Ισραήλ και να διευκολυνθούν οι συνοριακές διελεύσεις.

Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι και ο αιγυπτιακός στρατός - οι οποίοι έχουν ήδη μια μνησικακία απέναντι στο Κατάρ επειδή χρηματοδοτούσε τον Mohammed Morsi, τον προηγούμενο πρόεδρο της Αιγύπτου - δεν θα παραδώσουν χωρίς μάχη τον φάκελο του παλαιστινιακού ζητήματος στην Ντόχα, ειδικά καθώς τα γεγονότα στην Γάζα, η οποία συνορεύει με την αιγυπτιακή επικράτεια του Σινά, επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια της Αιγύπτου. Αλλά η πολιτική μάχη τού Καΐρου θα περιπλακεί από το γεγονός ότι ο μισός αιγυπτιακός λαός υποστηρίζει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, και ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό συμπάσχει με τα δεινά τού παλαιστινιακού λαού και στηρίζει το άνοιγμα των αιγυπτιο-παλαιστινιακών συνόρων.