Το Ferguson από μακριά

Καθώς ξεδιπλώνεται η αναταραχή στο Ferguson του Missouri, τα ερωτήματα σχετικά με την δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι για μια ακόμη φορά στην κορυφή των ειδήσεων σε όλο τον κόσμο. Το δυσάρεστο διεθνές προσκήνιο σε τέτοια εσωτερικά προβλήματα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Η αμερικανική φυλετική ανισότητα κυριαρχούσε τακτικά στην κάλυψη των διεθνών ειδήσεων κατά την διάρκεια της δεκαετίας τού 1950 και του 1960. Οι Αμερικανοί πολιτικοί τελικά αναγκάστηκαν να αντιδράσουν, εν μέρει για να προστατεύσουν την εικόνα τής Αμερικής στο εξωτερικό. Καθώς αντανακλάται το πώς θα χειριστεί τις διαμαρτυρίες στο Ferguson, η κυβέρνηση Ομπάμα θα κάνει καλά να εξετάσει το γεγονός ότι, σε προηγούμενες δεκαετίες, η ομοσπονδιακή παρέμβαση ήταν τελικά αναγκαία για την προστασία τόσο των ατομικών δικαιωμάτων όσο και των εξωτερικών σχέσεων των ΗΠΑ.

Η δολοφονία τού Michael Brown, ενός άοπλου έφηβου, από έναν αστυνομικό - και οι διαμαρτυρίες που προέκυψαν - ήταν πρωτοσέλιδο σε πολλές χώρες. Στις 20 Αυγούστου, η Al Watan της Σαουδικής Αραβίας [2] και οι Times του Κουβέιτ [3] δημοσίευσαν την ίδια συγκλονιστική φωτογραφία ενός αξιωματικού με εξάρτυση «ΜΑΤ» να στοχεύει με το όπλο του μια γυναίκα πεσμένη στο έδαφος. Η Gulf News των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων [4] παρουσίαζε λευκούς αξιωματικούς των δυνάμεων επιβολής τού νόμου με εξοπλισμό στρατιωτικού τύπου και μεγάλης ισχύος τουφέκια. Η κάλυψη των γεγονότων τού Ferguson ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένη στην Τουρκία, επίσης. Και τα πρακτορεία ειδήσεων σε όλη την Ευρώπη [5], την Αφρική και τη Νότια Αμερική έχουν παρακολουθήσει την ιστορία. Ιδιαιτέρως, η αναταραχή στο Ferguson είχε εξέχουσα θέση στην ρωσική κρατική τηλεόραση [6], θυμίζοντας την εκτεταμένη κάλυψη των αμερικανικών φυλετικών διακρίσεων κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου από την Σοβιετική Ένωση. Και στην Κίνα, ο σχολιασμός στο Xinhua [7], το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων, έλεγε πως το Φέργκιουσον δείχνει ότι ένα «φυλετικό χάσμα παραμένει μια βαθιά ριζωμένη χρόνια ασθένεια που κρατά διαιρεμένη την κοινωνία των ΗΠΑ».

Πολλοί ξένοι ρεπόρτερ που καλύπτουν την ιστορία, κατηγορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες για υποκρισία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν «επιτεθεί σε σχεδόν 200 χώρες σε όλο τον κόσμο για τις λεγόμενες χαμηλές επιδόσεις τους στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», έγραψε πρόσφατα ο Li Li, ένας δημοσιογράφος τού Xinhua. Αλλά «αυτό που πρέπει να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι να επικεντρωθούν στην επίλυση των δικών τους προβλημάτων και όχι πάντα να κουνούν το δάχτυλο σε άλλους». Ομοίως, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ τού Ιράν επέκρινε στο Twitter [8] τις επιδόσεις των ΗΠΑ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρουσιάζοντας φωτογραφίες από το Ferguson παράλληλα με ιστορικές εικόνες φυλετικού διαχωρισμού [9] και χρησιμοποιώντας το hashtag #Ferguson. Η κριτική από τον Χαμενεΐ και από κινεζικές πηγές θα μπορούσε να αναμένεται, αλλά η ιστορία δείχνει ότι οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται γενικά μια δικαιολογία για άλλα έθνη ώστε να αγνοούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο δικό τους έδαφος. Οι κατάφωρες ρατσιστικές διακρίσεις, επιπλέον, υπονομεύουν τις προσπάθειες των ΗΠΑ να απευθύνουν έκκληση στις καρδιές και τα μυαλά των λαών του κόσμου.

Για τους ιστορικούς των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η παγκόσμια αντίδραση στο Ferguson είναι συνήθης. Οι διαδηλώσεις ενάντια στον αμερικανικό ρατσισμό και τις διακρίσεις αποτελούσαν μια παγκόσμια ιστορία στις δεκαετίες τού 1950 και του 1960. Σκεφτείτε τι συνέβη το 1963. Διαδηλωτές υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα, μια πόλη με ενδημικές διακρίσεις. Οι άρχοντες της πόλης αντέδρασαν με το να πάρουν μια διαταγή δικαστηρίου εναντίον των πορειών διαμαρτυρίας. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν, ωστόσο, και διαδηλωτές συνελήφθησαν. Στην συνέχεια, στις αρχές Μαΐου, παιδιά οργάνωσαν μια ειρηνική πορεία και αντιμετώπισαν τις πυροσβεστικές μάνικες υψηλής πίεσης τού Αστυνομικού Επίτροπου Eugene "Bull" Connor, ο οποίος ισοπέδωνε διαδηλωτές πάνω σε κτήρια και τους έριχνε στο έδαφος. Εικόνες από ένα σκυλί τής αστυνομίας να επιτίθεται σε έναν νεαρό άνδρα στο έλεος ενός αστυνομικού σύντομα εμφανίστηκαν σε εφημερίδες σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο.

Στην Σοβιετική Ένωση, το Μπέρμιγχαμ απεικονίστηκε ως ένα ιδιαίτερα δραματικό παράδειγμα ρατσισμού, αλλά ο ρατσισμός ήταν ήδη από καιρό ένα θέμα στην Σοβιετική αντιαμερικανική προπαγάνδα. Οι Σοβιετικοί, συνειδητοποιώντας ότι η γνώση για τις αμερικανικές διακρίσεις ήταν διαδεδομένη, την χρησιμοποίησαν εκτενώς. Κινούμενα σχέδια του 1963 έδειχναν έναν αφροαμερικανό μαθητή να του απαγορεύεται η είσοδος στο σχολείο από έναν θυμωμένο Bull Connor, με μέλη τής Κου Κλουξ Κλαν, ρατσιστικά σύμβολα και καμένους σταυρούς στο παρασκήνιο. Αμερικανοί διπλωμάτες κατά την χρονική στιγμή ανησυχούσαν ότι η προπαγάνδα για τον ρατσισμό ήταν αποτελεσματική, επειδή συχνά βασιζόταν σε πραγματικές ιστορίες στις ειδήσεις.

Στον υπόλοιπο κόσμο, ιδιαίτερα στην Αφρική και την Ασία, η απλή αναφορά στο Μπέρμιγχαμ ήταν επίσης εξαιρετικά επιζήμια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν βάλει πολλή προσπάθεια στην προώθηση της αφήγησης ότι οι ΗΠΑ ήταν στον δρόμο για την φυλετική ισότητα και ότι η πρόοδος από την σκλαβιά στην ελευθερία ήταν απόδειξη της ανωτερότητας της δημοκρατίας. Το Μπέρμιγχαμ υπονόμευσε το επιχείρημα αυτό. Λίγο αφότου η πόλη εξερράγη από την βία, η Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ ανέφερε ότι «η σημαντική βελτίωση τα τελευταία δύο χρόνια στην Νιγηρία, σε σχέση με την δημόσια κατανόηση της προόδου στις φυλετικές σχέσεις στις ΗΠΑ, διαβρώθηκε με ταχείς ρυθμούς». Η αμερικανική πρεσβεία στην Άκρα τής Γκάνα, σημείωσε ότι οι ΗΠΑ «σίγουρα έχασαν έδαφος» λόγω της κρίσης. Όταν Αφρικανοί ηγέτες συναντήθηκαν για πρώτη φορά για να σχηματίσουν τον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας, λιγότερο από τρεις εβδομάδες μετά την διαδήλωση, πέρασαν ένα ψήφισμα στο οποίο εξέφραζαν την ανησυχία τους και καλούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να «βάλουν ένα τέλος σε αυτές τις απαράδεκτες αθέμιτες πρακτικές οι οποίες πιθανόν θα επιδεινώσουν σοβαρά τις σχέσεις μεταξύ των αφρικανικών λαών και κυβερνήσεων ... και των Ηνωμένων Πολιτειών τής Αμερικής».

Καθώς η κρίση στο Μπέρμιγχαμ εξελισσόταν, πολλοί κοίταξαν προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ John F. Kennedy για ανάληψη δράσης. Όπως θα το έθετε αργότερα ο σύμβουλος για τα πολιτικά δικαιώματα, Burke Marshall, οι Αμερικανοί έμειναν να αναρωτιούνται, «Γιατί δεν κάνετε κάτι;». Τελικά, ο πρόεδρος είχε κάνει κάτι. Δηλαδή, έστειλε τον Marshall στο Μπέρμιγχαμ, όπου συναντήθηκε με τους ηγέτες τού κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα και της τοπικής αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεων, και επεξεργάστηκαν ένα σχέδιο συμβιβασμού για την κατάργηση των διακρίσεων στην πόλη και την απελευθέρωση των φυλακισμένων διαδηλωτών. Αλλά μέχρι τότε το Μπέρμιγχαμ ήταν κάτι περισσότερο από μια τοπική κρίση - ήταν επίσης μια κρίση εθνική και διεθνής. Εξαιτίας αυτού, η διαχείρισή της απαιτούσε περισσότερα.

Τον επόμενο μήνα, ο κυβερνήτης τής Αλαμπάμα, George Wallace, ο οποίος είχε υποσχεθεί «διακρίσεις για πάντα», αγνόησε μια δικαστική απόφαση και εμπόδισε δύο αφροαμερικανούς φοιτητές από το να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα. Αυτό πυροδότησε ένα νέο γύρο παγκόσμιων και εθνικών επικρίσεων. Ο Γενικός Εισαγγελέας, Robert Kennedy, σχολίασε ότι τα συνεχιζόμενα προβλήματα ήταν άσχημα για την χώρα και «άσχημα για εμάς σε όλο τον κόσμο». Σε έναν παθιασμένο λόγο εκείνον τον Ιούνιο [10], ο John F. Kennedy αποκάλεσε τα πολιτικά δικαιώματα ως κρίσιμο ηθικό ζήτημα. «Εμείς κηρύττουμε την ελευθερία σε όλο τον κόσμο», είπε. «Αλλά είμαστε εμείς που θα πούμε στον κόσμο και, πολύ πιο σημαντικό, σε κάθε έναν από εμάς ότι αυτή είναι η γη τής ελευθερίας εκτός από τους νέγρους;».

Τελικά, ο Κένεντι απάντησε στο δικό του ερώτημα με ένα νομοσχέδιο-ορόσημο για τα πολιτικά δικαιώματα, το οποίο έθεσε την βάση για την Πράξη Πολιτικών Δικαιωμάτων τού 1964. Όταν συζητείτο στο Κογκρέσο, ο υπουργός Εξωτερικών Dean Rusk, ο υπεύθυνος για την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής, ήταν ένας από τους πρωταρχικούς κυβερνητικούς υποστηρικτές του. Οι διεθνείς υποθέσεις, βέβαια, δεν ήταν ο μόνος - ή έστω ο πιο σημαντικός – παράγοντας που έδινε κίνητρο για την μεταρρύθμιση των πολιτικών δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά οι ηγέτες των ΗΠΑ κατέληξαν να δουν τα ίσα δικαιώματα ως ζωτικής σημασίας για την εικόνα των ΗΠΑ στο εξωτερικό και για την καταπολέμηση του Ψυχρού Πολέμου. Και στο τέλος, η αποφασιστική δράση εγχωρίως, η οποία αντιμετώπισε τουλάχιστον εν μέρει τις διακρίσεις, την στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, καθώς και την βίαιη καταστολή των ακτιβιστών των πολιτικών δικαιωμάτων, βελτίωσε την εικόνα των ΗΠΑ στο εξωτερικό. Ο Rusk εξέφρασε την χαρά του όταν ψηφίστηκε η νομοθεσία για τα πολιτικά δικαιώματα, λέγοντας ότι «η χώρα αυτή εκλαμβάνεται ως ηγέτης εκείνων που επιθυμούν να είναι ελεύθεροι, και αυτό που κάνουμε εδώ έχει μια σημασία πολύ πέρα από τα σύνορά μας». Ο πρωθυπουργός τής Ουγκάντα Milton Obote ήταν «ενθουσιασμένος» από την ψήφιση του νομοσχεδίου, και σκεπτόταν ότι θα περιέκοπτε την κομμουνιστική κριτική εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αφρική.

Υπάρχουν μεγάλες ομοιότητες στις περιπτώσεις τού Birmingham και του Ferguson. Και στις δύο περιπτώσεις, δραματικές εικόνες από την υπερβολική χρήση βίας εναντίον αφροαμερικανών διαδηλωτών για τα πολιτικά δικαιώματα έχουν τραβήξει την προσοχή σε όλο τον κόσμο. Αλλά μια άλλη στιγμή στην ιστορία τού αμερικανικού κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα είναι εξίσου διδακτική συγκριτικά: Η κρίση στο Λιτλ Ροκ [11] του Αρκάνσας την περίοδο 1957-58. Αφότου το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κήρυξε τον φυλετικό διαχωρισμό ως αντισυνταγματικό, ένας ομοσπονδιακός δικαστής διέταξε ότι εννέα αφροαμερικανοί φοιτητές μπορούσαν να εισαχθούν στο Central High School της πόλης για το σχολικό έτος 1957-1958. Σε απάντηση, ο κυβερνήτης τού Αρκάνσας, Orval Faubus, κάλεσε στην Εθνική Φρουρά. Οι στρατιώτες εμπόδισαν τους φοιτητές από το να μπουν στο σχολείο καθώς μεγάλα πλήθη λευκών διαμαρτύρονταν για την ενσωμάτωση.

Αυτή η αναμέτρηση αποτέλεσε μια μεγάλη διεθνή ιστορία, με καθημερινή κάλυψη από τον ξένο Τύπο. Αντανακλώντας την αρχική απουσία ηγεσίας από τον πρόεδρο Dwight D. Eisenhower, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την επιμονή του ως ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Δυτική Ευρώπη κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η εφημερίδα London Times σχολίασε ότι «το ξινό αστείο είναι το σημερινό: Αν ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ ήταν ζωντανός όλα αυτά δεν θα είχαν συμβεί».

Ο πρόεδρος τελικά επενέβη, και παρά την υπόσχεσή του να μην χρησιμοποιήσει ομοσπονδιακό στρατό για να επιβάλει την κατάργηση των διακρίσεων, έστειλε την 101η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία για να κάνει ακριβώς αυτό. «Οι εχθροί μας επιχαίρουν για αυτό το περιστατικό και το χρησιμοποιούν παντού για να συκοφαντήσουν ολόκληρο το έθνος μας», είπε ο Αϊζενχάουερ σε ομιλία του ανακοινώνοντας την απόφασή του. Ο Αϊζενχάουερ καθυστέρησε αλλά η αποφασιστική του δράση χαιρετίστηκε σε όλο τον κόσμο και θεωρήθηκε ως απόδειξη ότι, παρά τις ενέργειες των ρατσιστών κυβερνητών πολιτειών, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν με την πλευρά τής δικαιοσύνης.

Αλλά αυτή η ιστορία έχει ένα ελάχιστα γνωστό επίλογο. Η πολιτεία τού Αρκάνσας τελικά αντέδρασε με την ψήφιση ενός νόμου τοποθέτησης μαθητών που, στην ουσία, γραφειοκρατικοποίησε τις διακρίσεις δημιουργώντας μια δυσκίνητη διοικητική διαδικασία που λίγοι αφροαμερικανοί θα ήταν σε θέση να ακολουθήσουν. Όταν ένας παρόμοιος νόμος από την πολιτεία τής Βόρειας Καρολίνας πήγε προς επανεξέταση από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, το Δικαστήριο αρνήθηκε, επιτρέποντας στον νόμο να ισχύσει. Άλλες πολιτείες βασίστηκαν σε αυτήν την πρακτική, έτσι ώστε η πραγματική ενσωμάτωση υπήρχε στην θεωρία, αλλά όχι στην πράξη. Ο διεθνής τύπος δεν το πρόσεξε.

Η ισχυρή προεδρική ηγεσία ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση προηγούμενων κρίσεων σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματα. Βοήθησε στην αποκατάσταση των ζημιών στην αμερικανική εικόνα, και μείωσε την βαρύτητα του επιχειρήματος ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν υποκριτικές στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τότε, όπως και τώρα, η προστασία των δικαιωμάτων εξυπηρετεί τις διεθνείς σχέσεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, το αν αυτό οδηγήσει επίσης σε πραγματική δικαιοσύνη στο Ferguson, εξαρτάται από μια συνεχή προσπάθεια μόλις ο ξένος Τύπος ασχοληθεί με άλλα.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141929/mary-l-dudziak/ferguson-fr...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/Cold-War-Civil-Rights-Twentieth-Century/dp/0691152...
[2] http://www.newseum.org/todaysfrontpages/pop_up.asp?fpVname=SAU_AW&ref_pg...
[3] http://www.newseum.org/todaysfrontpages/pop_up.asp?fpVname=KUW_KT&ref_pg...
[4] http://www.newseum.org/todaysfrontpages/pop_up.asp?fpVname=UAE_GN&ref_pg...
[5] http://www.lemonde.fr/ameriques/article/2014/08/18/a-ferguson-pas-de-cou...
[6] http://www.nytimes.com/2014/08/20/world/europe/russia-iran-and-egypt-hec...
[7] http://news.xinhuanet.com/english/indepth/2014-08/18/c_133564928.htm
[8] http://www.ibtimes.com/irans-ayatollah-khamenei-condemned-america-twitte...
[9] https://twitter.com/khamenei_ir
[10] http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=9271
[11] http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=45950

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr