Νέα παγκόσμια τάξη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Νέα παγκόσμια τάξη

Εργασία, κεφάλαιο και ιδέες στην Οικονομία τού power law

Επισκεφθείτε, για παράδειγμα, ένα εργοστάσιο στην κινεζική επαρχία Γκουανγκντόνγκ και θα δείτε χιλιάδες νέους ανθρώπους που εργάζονται κάθε μέρα, σε επαναλαμβανόμενες εργασίες ρουτίνας, όπως είναι η σύνδεση δύο τμημάτων ενός πληκτρολογίου. Αυτές οι θέσεις εργασίας απαντώνται πλέον σπάνια, αν όχι ποτέ, στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στον υπόλοιπο πλούσιο κόσμο. Αλλά μπορεί να μην υπάρχουν για πολύ στην Κίνα και τον υπόλοιπο αναπτυσσόμενο κόσμο επίσης, γιατί αφορούν ακριβώς στο είδος των εργασιών που είναι εύκολες να τις κάνουν τα ρομπότ. Καθώς οι ευφυείς μηχανές γίνονται φθηνότερες και πιο ικανές, θα αντικαταστήσουν ολοένα και περισσότερο την ανθρώπινη εργασία, ιδίως σε σχετικά δομημένα περιβάλλοντα όπως είναι τα εργοστάσια και ειδικά για τις πιο συνήθεις και επαναλαμβανόμενες εργασίες. Για να το θέσω διαφορετικά, οι μετεγκαταστάσεις [των παραγωγικών διαδικασιών] είναι συχνά μόνο ένας ενδιάμεσος σταθμός στον δρόμο προς την αυτοματοποίηση.

Αυτό θα συμβεί ακόμα και όπου το κόστος εργασίας είναι χαμηλό. Πράγματι, η Foxconn, η κινεζική εταιρεία που συναρμολογεί iPhones και iPads, απασχολεί πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενους χαμηλού εισοδήματος - αλλά τώρα, τους συμπληρώνει και τους αντικαθιστά με έναν αυξανόμενο στρατό από ρομπότ. Έτσι, αφότου πολλές θέσεις βιομηχανικής εργασίας μετακινήθηκαν από τις ΗΠΑ στην Κίνα, φαίνεται να εξαφανίζονται επίσης και από την Κίνα. (Αξιόπιστα δεδομένα για αυτή τη μετάβαση είναι δύσκολο να αποκαλυφθούν. Τα επίσημα κινεζικά στοιχεία αναφέρουν μείωση της τάξης των 30 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην βιομηχανία από το 1996, ή 25% επί του συνόλου, ακόμη και καθώς η παραγωγή τής μεταποίησης έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 70%, αλλά μέρος αυτής της πτώσης μπορεί να αντικατοπτρίζει κάποιες αναθεωρήσεις των μεθόδων συλλογής δεδομένων). Επιπλέον, καθώς η εργασία σταματά να κυνηγά το φθηνό εργατικό δυναμικό, θα κλίνει προς τα εκεί που βρίσκεται η τελική αγορά, δεδομένου ότι αυτό θα προσθέσει αξία με τη μείωση των χρόνων παράδοσης, τη μείωση του κόστους αποθεμάτων, και τα παρόμοια.

Οι αυξανόμενες δυνατότητες αυτοματοποίησης απειλούν μια από τις πιο αξιόπιστες στρατηγικές που έχουν χρησιμοποιήσει οι φτωχές χώρες για να προσελκύσουν επενδύσεις από το εξωτερικό: την προσφορά χαμηλών ημερομισθίων για να αντισταθμιστεί η χαμηλή παραγωγικότητα και τα χαμηλά επίπεδα δεξιοτήτων. Και η τάση αυτή θα επεκταθεί πέρα από την μεταποίηση. Διαδραστικά συστήματα φωνητικής απόκρισης, για παράδειγμα, μειώνουν την απαίτηση για άμεση αλληλεπίδραση πρόσωπο-με-πρόσωπο, προαναγγέλλοντας προβλήματα για τα τηλεφωνικά κέντρα (call centers) τού αναπτυσσόμενου κόσμου. Ομοίως, όλο και πιο αξιόπιστα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών θα περικόψουν τις μετεγγραφές που γίνονται τώρα συχνά στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Σε όλο και περισσότερες περιοχές, η πιο οικονομικά αποδοτική πηγή «εργασίας» γίνεται από έξυπνα και ευέλικτα μηχανήματα, σε αντίθεση με τους χαμηλόμισθους ανθρώπους σε άλλες χώρες.

Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Αν το φθηνό, άφθονο εργατικό δυναμικό δεν είναι πλέον ένας ξεκάθαρος δρόμος προς την οικονομική πρόοδο, τότε τι είναι; Μια «σχολή σκέψης» δείχνει προς τις αυξανόμενες εισφορές τού κεφαλαίου: τα υλικά και τα άυλα περιουσιακά στοιχεία που συνδυάζονται με την εργασία για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών σε μια οικονομία (σκεφτείτε τον εξοπλισμό, τα κτίρια, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, και ούτω καθ’ εξής). Όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Thomas Piketty στο best-seller βιβλίο του «Κεφάλαιο στον εικοστό πρώτο αιώνα» (Capital in the Twenty-first Century), η συμμετοχή τού κεφαλαίου στην οικονομία τείνει να αυξάνεται όταν το ποσοστό τής απόδοσής του είναι μεγαλύτερο από το γενικό ποσοστό τής οικονομικής ανάπτυξης, μια κατάσταση που ο ίδιος προβλέπει για το μέλλον. Η «εμβάθυνση του κεφαλαίου» των οικονομιών που προβλέπει ο Piketty θα επιταχυνθεί περαιτέρω καθώς τα ρομπότ, οι υπολογιστές και το λογισμικό (τα οποία είναι όλα μορφές κεφαλαίου) όλο και περισσότερο υποκαθιστούν τους εργαζόμενους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ακριβώς μιας τέτοιας μορφής τεχνολογική αλλαγή με βάση το κεφάλαιο, συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο.

Κατά την τελευταία δεκαετία, η ιστορικά συνεπής διαίρεση στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ του μεριδίου τού συνολικού εθνικού εισοδήματος που πηγαίνει στην εργασία και εκείνου που πηγαίνει στο φυσικό κεφάλαιο φαίνεται να έχει αλλάξει σημαντικά. Όπως σημείωσαν οι οικονομολόγοι Susan Fleck, John Glaser και Shawn Sprague στην μηνιαία έκθεση του Αμερικανικού Γραφείου Στατιστικών Εργασίας για το 2011, «το μερίδιο της εργασίας ήταν κατά μέσο όρο 64,3% από το 1947 μέχρι το 2000. Το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί κατά την τελευταία δεκαετία, πέφτοντας στο χαμηλότερο σημείο του κατά το τρίτο τρίμηνο του 2010, στο 57,8%». Οι πρόσφατες κινήσεις για να επανακάμψει η παραγωγή από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης της Apple να παράγει το νέο της υπολογιστή Mac Pro στο Τέξας, θα κάνει ελάχιστα για να αντιστραφεί αυτή η τάση. Για να είναι οικονομικά βιώσιμες, οι νέες εγχώριες εγκαταστάσεις παραγωγής θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυτοματοποιημένες.

Άλλες χώρες παρατηρούν παρόμοιες τάσεις. Οι οικονομολόγοι Λουκάς Καραμπαρμπούνης και Brent Neiman έχουν καταγράψει σημαντική πτώση στο ποσοστό τής εργασίας επί του ΑΕΠ σε 42 από τις 59 χώρες που μελετήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας, της Ινδίας και του Μεξικό. Περιγράφοντας τα ευρήματά τους, οι Καραμπαρμπούνης και Neiman είναι σαφείς ότι η πρόοδος των ψηφιακών τεχνολογιών αποτελεί σημαντική κινητήρια δύναμη αυτού του φαινομένου: «Η μείωση της σχετικής τιμής των επενδυτικών αγαθών, συχνά αποδίδεται στις προόδους στην τεχνολογία πληροφορικής και την εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που προκάλεσε τις επιχειρήσεις να απομακρυνθούν από την εργασία και να τείνουν προς το κεφάλαιο. Η χαμηλότερη τιμή των επενδυτικών αγαθών εξηγεί περίπου το μισό τής παρατηρούμενης μείωσης του μεριδίου τής εργασίας».