Κρίση νομιμοποίησης στην Λιβύη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κρίση νομιμοποίησης στην Λιβύη

Ο κίνδυνος της επιλογής στρατοπέδου στο μετα-κανταφικό χάος
Περίληψη: 

Υπάρχουν τώρα δύο παράλληλες κυβερνήσεις στην Λιβύη, κάτι που έχει οδηγήσει σε μια κοινωνία που κομματιάζεται από το χάος. Αλλά θα ήταν λάθος να αναγνωριστεί κάποια πλευρά ως η νόμιμη εξουσία τής χώρας.

Ο FREDERIC WEHREY είναι ανώτερος συνεργάτης στο Middle East Program τού Carnegie Endowment for International Peace και συγγραφέας τού βιβλίου «Ending Libya’s Civil War: Reconciling Politics, Rebuilding Security».
Ο WOLFRAM LACHER είναι συνεργάτης τού Middle East and Africa Research Division στο German Institute for International and Security Affairs και ο συγγραφέας τού «Fault Lines of the Revolution».

Ενώ ένα μεγάλο μέρος τής προσοχής τού κόσμου έχει κολλήσει στο Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της al-Sham (ISIS), η Λιβύη κατακερματίζεται. Τα αεροδρόμιά της κείτονται σε ερείπια που καπνίζουν, οι ξένοι διπλωμάτες έχουν φύγει και η άλλοτε εκδηλωτική κοινωνία των πολιτών έχει πτοηθεί μετά από μια έξαρση δολοφονιών.

Το χάος τής Λιβύης έχει απεικονιστεί ποικιλοτρόπως ως ένας ανταγωνισμός μεταξύ ισλαμιστών εναντίον πιο κοσμικών παρατάξεων˙ Μεταξύ των νεότερων «επαναστατών» έναντι παλαιότερων τεχνοκρατών και στρατιωτικών αξιωματούχων τού καθεστώτος τού Μουαμάρ αλ-Καντάφι˙ Ή μεταξύ των δύο αντίπαλων πόλεων στα δυτικά, την Μισράτα και την Ζιντάν. Η σύγκρουση στην Λιβύη είναι όλα αυτά τα πράγματα. Στον πυρήνα της, όμως, η πάλη γίνεται για δύο κέντρα εξουσίας - που αποτελούνται από αστικά, φυλετικά και παραστρατιωτικά δίκτυα – τα οποία συναγωνίζονται για τον μανδύα τής νομιμότητας σε μια χώρα που στερείται από πρακτικούς θεσμούς. Και εκεί βρίσκεται το αίνιγμα. Κατά την διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών, αυτές οι πολλαπλές ομάδες έχουν ενωθεί σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα που έχουν ίσες αξιώσεις στην εξουσία.

Υπάρχουν τώρα δύο κυβερνήσεις στην Λιβύη. Η μια είναι στην ανατολική πόλη τού Τομπρούκ, και υποστηρίζεται από τα απομεινάρια τού εκλεγμένου κοινοβουλίου, την Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives, HOR). Η άλλη, η οποία εδρεύει στην πρωτεύουσα Τρίπολη, έχει λάβει de facto τον έλεγχο των Υπουργείων, στηριζόμενη σε μια χούφτα πρώην μελών τού προκατόχου τής HOR, του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου (General National Congress, GNC), για να παρέχουν μια επίφαση νομιμοποίησης. Η κάθε μια συνδέεται με ένα συνασπισμό δυνάμεων πολιτοφυλακών: Εκείνοι που υποστηρίζουν τα απομεινάρια τού κοινοβουλίου έχουν ονομάσει τον εαυτό τους «Επιχείρηση Αξιοπρέπεια»˙ Εκείνοι που τους αντιτάσσονται αποκαλούνται «Επιχείρηση Αυγή». Και κάθε μια είναι αποδέκτης χρημάτων, βαρέως οπλισμού και υποστήριξης από εξωτερικές δυνάμεις – η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν υποστηρίξει την «Αξιοπρέπεια», ενώ το Κατάρ, το Σουδάν και η Τουρκία υποτίθεται ότι στηρίζουν την «Αυγή». Σε αντίθεση με κάποια σχόλια, και οι δύο πλευρές έχουν κάνει χρήση βίας εναντίον αμάχων και εκλεγμένων οργάνων, και οι δύο δείχνουν λίγα σημάδια συμβιβασμού.

Η «Επιχείρηση Αξιοπρέπεια» γεννήθηκε αυτό το καλοκαίρι ως μια στρατιωτική εκστρατεία με επικεφαλής τον Khalifa Hifter, πρώην στρατηγό τού στρατού τής Λιβύης, εναντίον ισλαμιστών παραστρατιωτικών ομάδων στην ανατολική πόλη τής Βεγγάζης – συμπεριλαμβανομένης της διαβόητης Ανσάρ αλ Σαρία, αλλά και λιγότερο ριζοσπαστικών ομάδων όπως η Libya Shield One. Ο Hifter κέρδισε την υποστήριξη των ανατολικών φυλών, των φεντεραλιστικών πολιτοφυλακών και των δυσαρεστημένων στρατιωτικών μονάδων που ήταν αντίθετες με την κυριαρχία τού αντιπάλου στρατοπέδου στο δυσλειτουργικό νομοθετικό σώμα τής χώρας, το GNC. Εκείνο το στρατόπεδο, με επικεφαλής την Misrata και άλλες πόλεις, καθώς και ισλαμικά κινήματα, ενώθηκε υπό μια ατζέντα κάθαρσης των ελίτ τού παλαιού καθεστώτος και προώθησης των πρώην επαναστατικών δυνάμεων ως τον πυρήνα ενός νέου στρατού. Η εκστρατεία σύντομα εξαπλώθηκε στην Τρίπολη και στις δυτικές περιοχές τής χώρας, όταν ο Hifter σφυρηλάτησε μια συμμαχία με φατρίες πολιτοφυλακής από την πόλη Ζιντάν, οι οποίες φρουρούσαν το αεροδρόμιο της Τρίπολης και είχαν μακρές μάχες με πολιτοφυλακές από την κοντινή πόλη Misrata για τον έλεγχο της πρωτεύουσας.

Στη συνέχεια, οι εκλογές τού Ιουνίου για το HOR έφεραν απώλειες για τους συμμάχους τού στρατοπέδου υπό την ηγεσία τής Μισράτα και μια νίκη για τις καθιερωμένες ελίτ συμμάχους με τον Hifter και την Ζιντάν. Φοβούμενοι ότι η ισορροπία δυνάμεων στην πρωτεύουσα θα στραφεί εναντίον τους, οι μισρατινοί και οι ισλαμιστικές παραστρατιωτικές ομάδες ξεκίνησαν την «Επιχείρηση Αυγή» - μια στρατιωτική εκστρατεία για να εκδιώξουν τους ζιντανίτες από το αεροδρόμιο και όλη την Τρίπολη. Μια πλειάδα πολιτοφυλακών από μικρότερες πόλεις σύντομα ενεπλάκη στις μάχες με τις δυνάμεις από τη Μισράτα. Οι δυνάμεις τής «Αυγής» ώθησαν τους ζιντανίτες έξω από την πρωτεύουσα και ενοποίησαν τον έλεγχό τους. Στην Βεγγάζη, οι ετερόκλητες ισλαμιστικές παραστρατιωτικές ομάδες τής πόλης συνδύασαν την δύναμη πυρός τους για να αναγκάσουν τις δυνάμεις τού Hifter να υποχωρήσουν από την πόλη (με την εξαίρεση του αεροδρομίου τής πόλης).

Στο πλαίσιο αυτού του αδιεξόδου, τα μέλη τού κοινοβουλίου που συνδέονται με την συμμαχία Hifter-φεντεραλιστές-ζιντανίτες μετακίνησαν το νεοεκλεγέν HOR στην ανατολική πόλη τού Τομπρούκ, εν μέσω μποϊκοτάζ από 30 μέλη του που συνδέονται με το στρατόπεδο στο οποίο ηγείται η Μισράτα. Ο πρωθυπουργός τής Λιβύης, Abdullah al-Thinni, διάλεξε ξεκάθαρα το στρατόπεδο της «Αξιοπρέπειας», παρά τις προηγούμενες επιφυλάξεις του για την εκστρατεία τού Hifter. Φατρίες τής συμμαχίας «Αυγή» απάντησαν με την αναβίωση της ετοιμοθάνατης GNC στην Τρίπολη και διόρισαν δικό τους πρωθυπουργό, τον Omar al-Hassi, ο οποίος αξίωσε τον έλεγχο των υφιστάμενων οργάνων τής κυβέρνησης. Με κάθε πλευρά να αρνείται να αναγνωρίσει τη νομιμότητα της άλλης, η πολιτική εξουσία έχει γίνει απόλυτα κομματική.