Από τις σκιές τής Τιενανμέν

Το παρελθόν έχει έναν παράξενο τρόπο να αντηχεί στο παρόν, ως σαν τα πεινασμένα φαντάσματα της ιστορίας να μην σταματούν μέχρι να χορτάσουν. Κατά τις τελευταίες δύο εβδομάδες, το Χονγκ Κονγκ έχει βουτήξει όχι μόνο στην βροχή αλλά και στην ιστορία, καθώς αναπτύχθηκε ένα φοιτητικό μποϊκοτάζ σε αυτό που συνόψισε ο Gady Epstein [1] του Economist ως «η πρώτη μεγάλης κλίμακας διαδήλωση φοιτητών υπέρ τής δημοκρατίας, που ξέσπασε σε κινεζική πόλη από το 1989». Οι ομοιότητες των διαδηλώσεων και της καταστολής στην πλατεία Τιενανμέν είναι πράγματι εντυπωσιακές - και αποθαρρυντικές, δεδομένης της έκβασης εκείνης της όμορφης και τρομερής άνοιξης. Αλλά το 1989 δεν είναι η μόνη λυδία λίθος για το Κίνημα της Ομπρέλας στο Χονγκ Κονγκ. Η εξέταση του ευρύτερου ιστού των ιστορικών παραλληλισμών αποκαλύπτει ότι τα παιδιά που κατέλαβαν το κέντρο του Χονγκ Κονγκ έχουν ήδη κερδίσει.

Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν με μια απόφαση που ελήφθη στο Πεκίνο στις 31 Αυγούστου, όταν το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο επικύρωσε ένα απογοητευτικό σχέδιο για την εκλογή τού κυβερνήτη τού Χονγκ Κονγκ το 2017. ΟΙ δημοκράτες τού Χονγκ Κονγκ θέλουν η πόλη να επιλέξει τον δικό κορυφαίο αξιωματούχο μέσω λαϊκής ψήφου, αλλά η καθολική ψηφοφορία αποδείχθηκε ότι ήταν λίγο παραπάνω ριζοσπαστική από όσο μπορούσαν να ανεχθούν οι μανδαρίνοι τού Πεκίνου, σύμφωνα με τα εκατό χρόνια τής αντίστασής τους στην αυτο-διακυβέρνηση. Κινέζοι πολίτες έχουν εκλέξει τους δικούς τους εθνικούς ηγέτες μόνο μια φορά, στις δύσμοιρες εκλογές τού 1912, έναν χρόνο μετά την πτώση τής δυναστείας των Qing. Αρχικά, ο Μάο Τσε Τουνγκ είχε υποσχεθεί μια συμμετοχική, σοσιαλιστική μορφή «Νέας Δημοκρατίας», αλλά αυτό σύντομα έδωσε την θέση του σε ένα ολοκληρωτικό, από πάνω προς τα κάτω μονοπώλιο της πολιτικής εξουσίας. Στην δεκαετία τού 1980, ο Κινέζος ηγέτης Deng Xiaoping χορήγησε καθυστερημένα στους χωρικούς την δύναμη να εκλέγουν τους άρχοντές τους, αλλά αυτό το πρωτοποριακό πείραμα «δημοκρατίας σε επίπεδο βάσης» δεν προχώρησε ποτέ σε επίπεδο περιφέρειας ή πόλης, πόσω μάλλον στην εθνική ηγεσία.

Έτσι, οι εκλογές στο Χονγκ Κονγκ το 2017 – που σηματοδοτεί την εικοστή επέτειο της «παράδοσής» του από βρετανική αποικία σε κινεζικό προσάρτημα - θα μπορούσε να ήταν μια ιστορική ευκαιρία για την προώθηση της μακράς πορείας τής χώρας προς την αυτο-διακυβέρνηση, ένα μέλλον που οραματίστηκε για πρώτη φορά ο «Πατέρας τού Έθνους», γεννημένος στην Καντώνα επαναστάτης Sun Yat-sen (ο οποίος πήγε στο κολέγιο στο Χονγκ Κονγκ). Αντί να εμπιστευθεί στους κατοίκους τού Χονγκ Κονγκ το μεγάλο πείραμα, όμως, το Πεκίνο τους προσέφερε μια εκλογή τύπου Ποτέμκιν. Μόνο υποψήφιοι επιλεγμένοι από μια εκλογική επιτροπή 1200 ατόμων θα μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα - ένα είδος εκλογικού σώματος από την ανάποδη. Οι Κινέζοι, με άλλα λόγια, εξακολουθούν να μην απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη να επιλέξουν τους δικούς τους ηγέτες.

Κατά συνέπεια, η σκηνή στήθηκε τον Σεπτέμβριο για κάποιο είδος πολιτικής ανταπάντησης στην εντολή τού Πεκίνου. Καθώς ακτιβιστικές ομάδες όπως η Occupy Central (η απάντηση του Χονγκ Κονγκ στο Occupy Wall Street) προθερμαίνοντο για μη βίαιη αντίσταση, ήταν οι φοιτητές των λυκείων και των πανεπιστημίων που πήραν ξαφνικά το προβάδισμα μποϊκοτάροντας τα μαθήματά τους μαζικά. Ο Joshua Wong, ένας 17χρονος, μέλος τής φοιτητικής οργάνωσης Scholarism, οδήγησε τις διαδηλώσεις στο κατώφλι τού κτιρίου τού κυβερνήτη, και η αστυνομία συνέλαβε τον Wong και ψέκασε με πιπέρι τους συμπατριώτες του. Ασυναίσθητα, επανέλαβαν το ίδιο λάθος όπως το Πεκίνο τον Μάιο του 1919 και το Κομμουνιστικό Κόμμα τον Απρίλιο του 1989, όταν η κακομεταχείριση και η σύλληψη των φοιτητών απλώς τροφοδότησε μεγαλύτερες διαμαρτυρίες και μεγαλύτερη αλληλεγγύη των πολιτών. Η 40ωρη κράτηση του Wong, σε συνδυασμό με περισσότερη αστυνομική επιθετικότητα, συμπεριλαμβανομένης της ρίψης δακρυγόνων κατά του πλήθους στις 28 Σεπτεμβρίου, έφερε περισσότερους από 100.000 διαδηλωτές στους δρόμους ακριβώς την ώρα για τις διακοπές τής «Εθνικής Ημέρας» την 1η Οκτωβρίου. Οι μαθητές γιόρτασαν τα 65 χρόνια από τότε που ο Μάο ίδρυσε την Λαϊκή Δημοκρατία καταλαμβάνοντας τους δρόμους τού κέντρου τού Χονγκ Κονγκ και απαιτώντας δημοκρατία.

Εκείνο το Σαββατοκύριακο, έτυχε να είμαι στην Ταϊβάν επικεφαλής μιας ομάδας Νοτιοκορεατών φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Yonsei για ένα διάλογο με φοιτητές στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ταϊβάν. Οι μαθητές συνέκριναν και αντιπαρέβαλαν σχέσεις μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Κορέας με την δυναμική μεταξύ της Ταϊβάν και της Κίνας. Κατέστη σαφές ότι οι συμμετέχοντες στην Ταϊβάν παρακολουθούσαν το Χονγκ Κονγκ με προσήλωση. Ένας φοιτητής παρατήρησε ότι το Χονγκ Κονγκ ήταν κάτι σαν ταϊβανέζικο «πρόβατο επί σφαγή», αποκαλύπτοντας την μοίρα τού νησιού τους οψέποτε γίνει η επανένωση. Ένας νεαρός καθηγητής περιέγραψε πώς η αύξηση του εμπορίου με την ηπειρωτική χώρα επιδεινώνει την ανισότητα στην Ταϊβάν, όπως ακριβώς και στο Χονγκ Κονγκ. Αργότερα μάθαμε ότι ώρες πριν από τον διάλογο των φοιτητών μας, καθώς ο Wong μιλούσε σε πλήθη φοιτητών στο Χονγκ Κονγκ, ένας 18χρονος ακτιβιστής τής ανεξαρτησίας τής Ταϊβάν που ονομάζεται Yen Ming-wei πέταξε το βιβλίο «Προδομένη Φορμόζα» στον πρόεδρο της Ταϊβάν, Ma Ying-jeou, για την αποτυχία να αντισταθεί στο Πεκίνο. Γραμμένο από έναν Αμερικανό αξιωματικό τής U.S. Foreign Service που στάθμευε στην Ταϊβάν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το βιβλίο περιγράφει την βίαιη καταστολή τού Κινέζου ηγέτη Τσιάνγκ Κάι-σεκ στους διαφωνούντες τής Ταϊβάν, ξεκινώντας με την διαβόητη σφαγή τής 28ης Φεβρουαρίου τού 1947.

Καθώς η αντιπροσωπεία των φοιτητών μας επισκεπτόταν το Μουσείο «228 Incident» τής Ταϊπέι, το οποίο μνημονεύει τα θύματα της 28ης Φεβρουαρίου, οι εξελίξεις έπαιρναν μια βίαιη στροφή στην περιοχή Mong Kok τού Χονγκ Κονγκ, όπου ένα μείγμα από δυσαρεστημένους μεσήλικες κατοίκους και πληρωμένους κακοποιούς, μερικοί με δεσμούς με την Mafia, επιτέθηκαν στις σκηνές των φοιτητών που διαμαρτύροντο. Στην ηπειρωτική χώρα, το να στέλνεις κακοποιούς και να κρατάς πίσω την αστυνομία είναι ένα τυπικό πρωτόκολλο για τα διεφθαρμένα τοπικά στελέχη που θέλουν να φιμώσουν τους επικριτές τους - ένα παράδειγμα κακόβουλης κατάχρησης της κρατικής εξουσίας που οδήγησε τον πρόεδρο Xi Jinping να ξεκινήσει μια πανεθνική εκστρατεία για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αλλά «η πολιορκία τής Mong Kok» επίσης υπενθύμισε την αιματοχυσία από τον Τσιάνγκ Κάι-σεκ κατά την διάρκεια της «Άνοιξης της Σαγκάης» το 1927, όταν εξαπέλυσε μέλη τής Πράσινης Συμμορίας να αφηνιάζουν μέσα στην πόλη, δέρνοντας και δολοφονώντας αντιφρονούντες, ηγέτες συνδικαλιστών και κομμουνιστές ακτιβιστές. Ευτυχώς, κανείς δεν τραυματίστηκε σοβαρά στο Mong Kok, αλλά το φάντασμα της πολιτικής βίας ρίχνει μια πιο σκούρα σκιά πάνω από τις διαδηλώσεις.

Οι Αρχές στο Πεκίνο εξέλαβαν αυτό το ξέσπασμα «χάους» ως την ευκαιρία για να προειδοποιήσουν τους φοιτητές να μην πιέσουν περαιτέρω εναντίον των τακτικών δυνάμεων του «κράτους δικαίου», δηλαδή, της αστυνομίας και του κυβερνήτη. Μέχρι τότε, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της ηπειρωτικής χώρας σιγούσαν αισθητά σχετικά με τις διαδηλώσεις. Αλλά τώρα, η βασική εφημερίδα τού Κομμουνιστικού Κόμματος, η Λαϊκή Ημερησία, άρχισε να κανονιοβολεί τους φοιτητές σαρκάζοντας την «ονειροπόλησή» τους ότι θα ξεκινήσουν μια «χρωματική επανάσταση» στην ηπειρωτική χώρα. Το σχόλιο της εφημερίδας, την 1η Οκτωβρίου, ήταν αρκετό για να στείλει ρίγη στην σπονδυλική στήλη οποιουδήποτε είναι αρκετά μεγάλος για να θυμάμαι την 26η Απριλίου 1989, όταν η Λαϊκή Καθημερινή δημοσίευσε ένα κύριο άρθρο που στηλίτευε τις πορείες των φοιτητών ως «μη πατριωτικές αναταραχές». Εκείνο το άρθρο, υπογεγραμμένο από τον Deng, εξόργισε τους έντονα πατριώτες φοιτητές και έθεσε αυτούς και τους κομματικούς ηγέτες σε μια πορεία σύγκρουσης που κατέληξε στο αίμα.

Αλλά ίσως η Ομοσπονδία Φοιτητών τού Χονγκ Κονγκ, παρά το γεγονός ότι γεννήθηκε μετά την σφαγή τής Τιενανμέν, έχει μελετήσει τα μαθήματά της. Σε απάντηση του άρθρου τής 1ης Οκτώβρη, οι ηγέτες των φοιτητών επέμειναν ότι το δικό τους «Κίνημα της Ομπρέλας» δεν είναι η «Επανάσταση της Ομπρέλας», και ότι ο αγώνας τους ήταν για τις εκλογές στο Χονγκ Κονγκ, όχι στην Κίνα. Υιοθετώντας την συνετή στρατηγική των τοπικών διαδηλωτών στην ηπειρωτική χώρα, οι φοιτητές επικέντρωσαν τις επικρίσεις τους στην κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ, όχι του Πεκίνου. Περιπαικτικές αφίσες ξεφύτρωσαν χλευάζοντας τον νυν κυβερνήτη C.Y. Leung, αλλά άφησαν ήσυχο τον Xi.

Παρά την αυτοσυγκράτηση των φοιτητών, κατά το δεύτερο Σαββατοκύριακο των διαδηλώσεων, το Occupy Central φαινόταν να κατευθύνεται προς μια τραγική κατάληξη. Η Λαϊκή Καθημερινή είχε χαρακτηρίσει τις διαδηλώσεις ως όχι μόνο παράνομες, αλλά ισοδύναμες με προδοσία. Ο Leung προειδοποίησε απειλητικά ότι οι δρόμοι πρέπει να καθαρίσουν μέχρι την Δευτέρα «ειδ’ άλλως…». Ο διοικητής τής αστυνομίας που διέταξε την ρίψη δακρυγόνων υπερασπίστηκε χωρίς διάθεση απολογιών την δράση του και δήλωσε δημοσίως ότι ήταν διατεθειμένος να το πράξει ξανά. Φοβούμενος μια επανάληψη της 4ης Ιουνίου, ο Bao Tong, ο οποίος ήταν ένας ρεφορμιστής κομματικός αξιωματούχος εκείνες τις ημέρες και είναι τώρα ένας από τους πιο εξέχοντες υποστηρικτές τής δημοκρατίας στο Πεκίνο, συνέστησε στους φοιτητές [2] να κάνουν ένα διάλειμμα «για χάρη της ανάπτυξης του μελλοντικού χώρου. Για το αύριο». Κατά την διάρκεια τεταμένων και μπερδεμένων, όπως αναφέρθηκε, συζητήσεων την Κυριακή το βράδυ, οι φοιτητές, επικριθέντες για την έλλειψη κεντρικής ηγεσίας, εφάρμοσαν την δημοκρατία στην πράξη - μερικοί αποφάσισαν να υπερασπιστούν τα οδοφράγματα, πολλοί αποφάσισαν να πάνε σπίτι τους.

Όταν το «αύριο» ήρθε, το πρωί τής Δευτέρας, τα μεγάλα πλήθη είχαν διασπαρεί, αλλά ένας πυρήνας φοιτητών κράτησε τους πολύτιμους χώρους διαμαρτυρίας τους. Ήσυχα, είχαν δει την μπλόφα τού κράτους, και αθόρυβα, είχαν κερδίσει, αν και αυτό που ήρθε μετά παρέμενε αβέβαιο.

Οι πιθανότητες το Πεκίνο να ακυρώσει την απόφασή του για το 2017 είναι ελάχιστες. Αλλά στην ιστορία τής διαμαρτυρίας των φοιτητών στην σύγχρονη Κίνα, η νίκη στην μάχη ήταν λιγότερο σημαντική από τον αγώνα για την αιτία. Η πρώτη φοιτητική διαδήλωση της σύγχρονης Κίνας, με αιχμή τού δόρατος δύο νεαρούς διανοούμενους από την Καντώνα (τον Kang Youwei και τον Liang Qichao) να επισκέπτονται το Πεκίνο για να περάσουν τις εξετάσεις των δημοσίων υπαλλήλων το 1895, απέτυχε να παράξει πρακτικά αποτελέσματα. Το κοσμοϊστορικό κίνημα της 4ης Μαΐου του 1919 είχε επίσης μικρή άμεση επίπτωση. Και φυσικά, τα φοιτητικά αιτήματα για δημοκρατία το 1989 είχαν συνθλιβεί από τα τανκς που τους απομάκρυναν από την πλατεία Τιενανμέν.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ιστορία τής σύγχρονης Κίνας που να είναι πλήρης χωρίς να λέει τις ιστορίες αυτών των κινημάτων, και όταν τοποθετηθούν μαζί, χαράζουν μια εναλλακτική πορεία για το κινεζικό έθνος. Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο σχετικά με την προοπτική της αυτο-διακυβέρνησης στην Κίνα, και δεν υπάρχουν σωστά ή λάθος κύματα της ιστορίας για να ακολουθήσει κανείς. Αλλά ούτε, όπως υποστήριξε ένας πρώην αξιωματούχος τής κυβέρνησης Ομπάμα [3], είναι μια «πραγματικότητα» ότι «το Πεκίνο δεν πρόκειται να χάσει» και ότι η έκκληση των φοιτητών για πραγματική δημοκρατία είναι ένα απλό «άπιαστο όνειρο». Αυτά που καταγράφει η ιστορία είναι μεγάλες και σκληρές μάχες μεταξύ ανταγωνιστικών οραμάτων πολιτικής ζωής και κοινωνικής τάξης, και οι φοιτητές στο Χονγκ Κονγκ έχουν ακουστεί και έχουν κάνει το όραμά τους γνωστό. Κατά τις τελευταίες δύο εβδομάδες, έχουν αναβιώσει μια παράδοση που δεν ανάγεται μόνο στο 1989, αλλά σε όλη την διαδρομή έως το 1895 και φτάνει στον πυρήνα τής σύγχρονης κινεζικής ταυτότητας. Ακόμα κι αν η δική τους πλευρά είναι μέχρι στιγμής η ηττημένη, κρατούν την δάδα τής κινεζικής δημοκρατίας αναμμένη.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικάe: http://www.foreignaffairs.com/articles/142159/john-delury/out-of-tiananm...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.economist.com/news/china/21621846-days-student-led-unrest-hon...
[2] http://sinosphere.blogs.nytimes.com/2014/10/05/bao-tong-recalling-tianan... Main&action=Click&contentCollection=World&pgtype=Blogs&region=Body&_r=0#more-20279
[3] http://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2014/10/02/ex-obama-ad...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr