Ελληνική πολιτιστική διπλωματία

Δεν παραλείπεται, τέλος, να υπογραμμισθεί ο σημαντικός ρόλος τής κοινωνίας τών πολιτών, οι οργανώσεις τής οποίας, σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, είναι σε θέση να συνεισφέρουν καταλυτικά στην επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων της Πολιτιστικής Διπλωματίας. Πρόκειται για τη λεγόμενη ‘Δημόσια Διπλωματία’, στην οποία θα μπορούσαμε να εντάξουμε, ειδικότερα, την Εκπαιδευτική Διπλωματία, ένα ελληνικό παράδειγμα της οποίας περιγράφεται αμέσως κατωτέρω. Στόχος της Εκπαιδευτικής Διπλωματίας είναι η δημιουργία συνεργειών μεταξύ πολιτισμού, εκπαίδευσης και οικονομίας, προσελκύοντας στοχευμένο κοινό από το εξωτερικό. Αυτό μπορεί να λαμβάνει χώρα είτε στις εγκαταστάσεις εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είτε στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις επιλεγμένων Ελληνικών φορέων που ευρίσκονται σε περιοχές ιδιαίτερης φυσικής, ιστορικής και πολιτιστικής αξίας (λ.χ. Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Κοργιαλένειος Αναργύρειος Σχολή, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ευρωπαϊκού Δικαίου). Στο πλαίσιο αυτό, το εκπαιδευτικό-επιστημονικό κοινό θα φιλοξενείται για την πραγματοποίηση εξειδικευμένων προγραμμάτων σε ποικίλα θεματικά πεδία (αρχιτεκτονική, κλασσικές σπουδές, ολυμπισμός, ιατρική κ.ο.κ.).

Το ανωτέρω εγχείρημα, εκτός από την ανάδειξη των υποδομών των φορέων που διαθέτουν εγκαταστάσεις σε μοναδικές τοποθεσίες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και φυσικού κάλλους, αξιοποιεί φορείς τής τοπικής ‘κοινωνίας των πολιτών’, μέσω των πληροφοριών που παρέχουν οι Περιφέρειες, τα τοπικά Επιμελητήρια και άλλοι φορείς και προβάλλει αξιοθέατα και αρχαιολογικούς χώρους μέσω αντίστοιχων πολιτιστικών διαδρομών» (http://www.mfa.gr/politistike-diplomatia/).

Η πικρή διαπίστωση είναι ότι η κεντρική πολιτιστική στρατηγική τής Ελλάδας, η «φυσιολογική ροή», συνοψίζεται στην πρώτη παράγραφο του αποσπάσματος της ιστοσελίδας τού Υπουργείου και σε φιλολογικά ευχολόγια του τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, όπως περιγράφονται στις επόμενες παραγράφους.

Κι ενώ η Ελλάδα έχει αποδείξει ανάμεσα στην δεκαετία τού ’50 και την δεκαετία τού ’70 ότι μπορεί να αποκτήσει μια διεθνή δυναμική μέσα από την δουλειά τού Ελύτη, του Σεφέρη, του Ρίτσου, του Μητρόπουλου, της Κάλλας, της Παξινού, του Θεοδωράκη, της Μελίνας, είναι αμφίβολο αν μπορεί έστω και κατ’ ελάχιστο να επαναλάβει το εγχείρημα μέσα από την δουλειά τού Αβδελά, του Λάνθιμου, του Καραντζά, του Τσιόλκα και όλων των πολύ ταλαντούχων αποδεδειγμένα νέων δημιουργών και επιστημόνων.

Πριν από λίγες ημέρες έλαβα την ακόλουθη πρόσκληση: «Please come to an Open House in honor of author and translator Auguste Corteau, to celebrate his upcoming participation in the 2014 Iowa Writers Workshop». Την πρόσκληση υπέγραφε ο public affairs officer της Πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα. Το παράδοξο της συγκεκριμένης δράσης δεν έγκειται στην απολύτως θεμιτή προβολή τού εργαστηρίου συγγραφέων τής αμερικανικής πόλης, αλλά στο γεγονός ότι η συμμετοχή ενός Έλληνα συγγραφέα έχει προφανώς υψηλότερη προστιθέμενη αξία στην ατζέντα ενός Αμερικανού αξιωματούχου και, μάλιστα, με ειδίκευση στις δημόσιες υποθέσεις, παρά στην αντίστοιχη οποιουδήποτε άλλου ελληνικού φορέα πολιτισμού, αφού δεν υπάρχει μέχρι στιγμής αντίστοιχη δράση με ελληνική πρωτοβουλία στην Ελλάδα ή στις ΗΠΑ.

Αναφέρω χαρακτηριστικά μερικά από τα δεκάδες περιστατικά όπου η έλλειψη οποιασδήποτε κεντρικής στρατηγικής, η γραφειοκρατία και ο ανύπαρκτος συντονισμός των φορέων πολιτισμού όχι μόνο δεν επιτρέπουν την «ομαλή ροή», με την έννοια που σημειώνεται σε προηγούμενη παράγραφο, αλλά σχεδόν την αποκλείουν.

Τέτοια ήταν ο κακός, διεθνώς, επικοινωνιακός χειρισμός τής κλοπής τού διάσημου πίνακα του Pablo Picasso από την Εθνική Πινακοθήκη, η απόρριψή μας για τα γυρίσματα του νέου κύκλου της διεθνούς τηλεοπτικής επιτυχίας «Game Of Thrones», οι περίφημες επιστολές τού σκηνοθέτη Oliver Stone προς τον τότε Υπουργό Πολιτισμού πριν τα γυρίσματα της ταινίας του «Τροία», η αδυναμία τής κεντρικής κυβέρνησης να συμβάλλει κατ’ ελάχιστο στην διάσωση του μοναδικού αρχείου Καβάφη, γεγονός που επετεύχθη την τελευταία στιγμή χάρη στην επέμβαση ενός ιδιώτη, οι εκστρατείες αυτοθυσίας στα κοινωνικά δίκτυα για την αποτροπή κατάργησης εδρών νεοελληνικών σπουδών σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως η Σορβόννη.

Η ελληνική πολιτιστική διπλωματία, χωρίς την συνδρομή τής ιδιωτικής πρωτοβουλίας ή μεμονωμένων άξιων και φιλότιμων διπλωματών, θα ήταν εντελώς ανύπαρκτη.

Έχει κανείς αντίρρηση ότι η εξωστρέφεια και η μεθοδική δουλειά τής Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, του Μουσείου Μπενάκη, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, παλαιότερα και λιγότερο τώρα του Μεγάρου Μουσικής και άλλων μικρότερων αλλά εξίσου σημαντικών περιφερειακών πρωτοβουλιών (π.χ. φεστιβάλ Τήνου), της ομογένειας και ιδιωτών είναι αυτή που συντηρεί τη δυναμική τής Ελλάδας διεθνώς ακόμη και σήμερα;

Γνωρίζει κανείς, για παράδειγμα, την ύπαρξη του ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», στο Μοντεβιδέο τής Ουρουγουάης που από το 1978 έχει αφοσιωθεί στην προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Ελλάδας και Ουρουγουάης, την διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού ή μήπως ότι την διάδοση του ελληνικού βιβλίου στη Νέα Υόρκη, μέσω του μοναδικού ελληνικού βιβλιοπωλείου, την κάνει ένας ένθερμος φιλέλληνας από τη Νιγηρία;

Ή μήπως να θυμίσουμε ότι μια από τις πιο σημαντικές εκθέσεις στο εξωτερικό, η έκθεση «Από την αρχαιότητα στα βυζαντινά χρόνια» πραγματοποιήθηκε στο Olympic Tower στη Νέα Υόρκη αποκλειστικά με έξοδα του Ιδρύματος Ωνάση, οι άνθρωποι του οποίου συντόνισαν περισσότερα από 17 ελληνικά μουσεία και ιδιωτικές συλλογές και 14 εφορίες αρχαιοτήτων!