Η άλλη επανάσταση του Facebook | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άλλη επανάσταση του Facebook

Πώς το διαδίκτυο κάνει τους ανθρώπους δυσαρεστημένους με τις κυβερνήσεις τους
Περίληψη: 

Όλοι γνωρίζουν τώρα ότι το διαδίκτυο μπορεί να διευκολύνει τα μαζικά κινήματα διαμαρτυρίας. Αυτό που τείνει να παραβλέπεται, όμως, είναι ο άλλος ρόλος τού διαδικτύου σε πολιτικά κινήματα τέτοιου είδους, δηλαδή η επίδρασή του πριν οι διαδηλωτές βγουν καν στους δρόμους.

Η CATIE BAILARD είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Media και Δημοσίων Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington.

Τούτες τις μέρες, κάθε φορά που μια μεγάλη πολιτική διαδήλωση λαμβάνει χώρα κάπου στον κόσμο, φαίνεται να πυροδοτεί μια συζήτηση για τον ρόλο τού διαδικτύου στην διευκόλυνσή της, είτε επιτρέποντας στους διαδηλωτές να συσπειρώσουν υποστήριξη από εγχώριες αλλά και διεθνείς πηγές, να μεταδώσουν τις επί τόπου εξελίξεις, να ανακοινώνουν τα αιτήματά τους στους ηγέτες τής κυβέρνησης, είτε να καταγράφουν καταχρήσεις τής αστυνομίας. Αυτό, που τείνει να παραβλέπεται, όμως, είναι ο άλλος ρόλος τού διαδικτύου σε πολιτικά κινήματα αυτού του είδους -δηλαδή, η επίδρασή του πριν καν οι διαδηλωτές βγουν στους δρόμους. Το διαδίκτυο έχει προχωρήσει ήσυχα αλλά βαθιά την επιθυμία των πολιτών εξ αρχής να ενεργούν ή να οργανώνονται πολιτικά, επηρεάζοντας την αντίληψή τους για τις επιδόσεις των κυβερνήσεών τους.

Το διαδίκτυο, μαζί με τις σχετικές τεχνολογίες, υπήρξε επαναστατικό για την διανομή των πληροφοριών. Έχει μεταμορφώσει δραστικά και ταχύτατα το πώς πακετάρονται οι πληροφορίες ˙ Το πόσο γρήγορα και με ποιο κόστος οι πληροφορίες μπορούν να μεταδοθούν˙ Και το ποιά δίκτυα έχουν την εξουσία να καθορίζουν ποιος μπορεί να στέλνει και να λαμβάνει αυτές τις μεταδιδόμενες πληροφορίες. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα τον πιο γρήγορο εκδημοκρατισμό τής επικοινωνίας στην ιστορία.

Είχε επίσης σοβαρές επιπτώσεις για το πώς οι πολίτες παίρνουν τις πολιτικές αποφάσεις τους. Το διαδίκτυο επηρεάζει κυρίως τις αξιολογήσεις τού κοινού μέσω δύο μηχανισμών, τους οποίους αποκαλώ «κράτημα του καθρέφτη» και «άνοιγμα του παραθύρου». Το «κράτημα του καθρέφτη» περιγράφει το πώς το διαδίκτυο, με το να παρέχει ένα μεγαλύτερο και πιο ποικίλο φάσμα τοπικών πολιτικών πληροφοριών σε σύγκριση με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, επιτρέπει στους χρήστες να διακρίνουν καλύτερα και να προβληματίζονται σχετικά με την ποιότητα των κυβερνήσεών τους. Το «άνοιγμα του παραθύρου», αντίθετα, αφορά την παγκόσμια φύση τού διαδικτύου, το οποίο δίνει στους χρήστες μια καλύτερη κατανόηση των πολιτικών συνθηκών σε άλλες χώρες, ιδίως στις προηγμένες δημοκρατίες που είναι και οι πλέον ορατές στο διαδίκτυο. Αυτό παρέχει στους χρήστες μια ρεαλιστική κλίμακα με την οποία μπορούν να κάνουν συγκριτικές αξιολογήσεις για το πόσο καλά λειτουργούν οι δικές τους κυβερνήσεις.

Οι εμπειρικές δοκιμές επιβεβαιώνουν ότι το διαδίκτυο έχει σαφή και σταθερή επίδραση στο πώς νιώθουν οι πολίτες για τις κυβερνήσεις τους. Όπως θα το περίμενε κανείς, οι μηχανισμοί «κρατήματος του καθρέφτη» και «ανοίγματος του παραθύρου» ενισχύουν την ικανοποίηση των πολιτών για την κυβέρνηση σε προηγμένες δημοκρατίες, και την δημόσια δυσαρέσκεια σε χώρες με αδύναμες δημοκρατικές πρακτικές. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει επίσης ότι η επίδραση του διαδικτύου δεν είναι ούτε αυτόματη ούτε ομοιόμορφη -μια δημοκρατική κατάκτηση, όπως οι πιο επικριτικές αξιολογήσεις για τις χαμηλής απόδοσης κυβερνήσεις, δεν εκκινεί αυτόματα ένα φαινόμενο ντόμινο από εξ ολοκλήρου φιλο-δημοκρατικές κατακτήσεις στις συνήθειες και στις συμπεριφορές των πολιτών.

Πάρτε για παράδειγμα την Τανζανία, όπου διεξήγαγα ένα πείραμα τυχαιοποιημένου πεδίου για να δοκιμάσω την επίδραση της χρήσης τού διαδικτύου σχετικά με τις αξιολογήσεις των γενικών εκλογών τού 2010. Παρά το γεγονός ότι το διαδίκτυο προσφέρει άφθονες πληροφορίες σχετικά με την αμφισβητούμενη τιμιότητα των τότε επερχόμενων εθνικών εκλογών, τα αποτελέσματα του πειράματος έδειξαν ότι οι πολίτες τής Τανζανίας που είχαν πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές ήταν επίσης λιγότερο πιθανό να ψηφίσουν. Στο κάτω-κάτω, η πεποίθηση ότι οι εκλογές δεν θα ήταν δίκαιες μπορεί να παράγει δύο πολύ αποκλίνουσες απαντήσεις -μερικοί άνθρωποι ίσως να αισθανθούν την τάση να αντιδράσουν κατεβαίνοντας στους δρόμους, αλλά άλλοι μπορεί απλά να σηκώσουν τα χέρια τους ψηλά και να μείνουν σπίτι τους.

Εν τω μεταξύ, ένα άλλο πείραμα τυχαιοποιημένου πεδίου που διεξήχθη στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη αποκάλυψε ότι οι χρήστες τού διαδικτύου εκεί, οι οποίοι έγιναν πιο δυσαρεστημένοι με την ποιότητα των δημοκρατικών πρακτικών στην χώρα τους έγιναν επίσης και πιο πιθανό να εξετάσουν εναλλακτικές μορφές διακυβέρνησης ως προτιμότερες για την χώρα τους. Στο σύνολό της, λοιπόν, η έρευνα αποκαλύπτει ότι η επιρροή τού διαδικτύου είναι πολύπλοκη, και ότι σε μερικές περιπτώσεις θα έχει διφορούμενες συνέπειες για την δημοκρατία και τον εκδημοκρατισμό.

Οι επιδράσεις τής χρήσης τού διαδικτύου στις πολιτικές εκτιμήσεις τείνουν να είναι ιδιαίτερα έντονες σε υβριδικά καθεστώτα -κυβερνήσεις που, παρά το γεγονός ότι είναι σταθερά αυταρχικά, επιτρέπουν κάποια μορφή αποκαλούμενων εκλογών για διάφορους θώκους. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι εκλογές αποτελούν ασκήσεις ματαιότητας, με το αποτέλεσμα να έχει ήδη καθοριστεί από το κυβερνών κόμμα, ανεξάρτητα από το τι θα βγάλουν οι κάλπες. Παρά το γεγονός ότι οι ξένοι μπορεί να θεωρούν αυτού του είδους τις εκλογές σε μεγάλο βαθμό εικονικές, ωστόσο, οι πολίτες που ζουν σε τέτοιες χώρες επενδύουν συχνά σε αυτές σημαντική αξία. Τούτο έγινε φανερό στην πορεία προς την Αιγυπτιακή Επανάσταση του 2011, κατά την οποία ένα τμήμα τού κοινού που είχε αρχικά εξοργιστεί με την βιαιότητα της αστυνομίας έγινε περαιτέρω έξω φρενών με τις φαινομενικά νοθευμένες βουλευτικές εκλογές, με μαρτυρίες αυτοπτών να ενισχύονται από βίντεο που αναρτώντο και διανέμοντο σε απευθείας σύνδεση. Δεν πέρασε πολύς καιρός πριν αρχίσουν οι πολίτες να εκφράζουν την δυσαρέσκειά τους διαδηλώνοντας στους δρόμους και απαιτώντας αλλαγή τού καθεστώτος.