Η γεωπολιτική των Καθολικών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η γεωπολιτική των Καθολικών

Ο Πάπας, ο Ερντογάν, η Συρία και η Ουκρανία
Περίληψη: 

Ευρισκόμενος στην Τουρκία, ο Πάπας έχει ως στόχο να ενισχύσει το κύρος τού πολιορκούμενου Τούρκου Πατριάρχη απέναντι σε μια περιφρονητική τουρκική κυβέρνηση και μια συχνά αλαζονική θεσμική κόρη, την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ο VICTOR GAETAN είναι διεθνής ανταποκριτής για την National Catholic Register.

Τις τελευταίες ημέρες τού Νοεμβρίου, ο Πάπας Φραγκίσκος θα χρησιμοποιήσει μια επίσκεψη στην Τουρκία για να προωθήσει δύο στόχους: Να κερδίσει μεγαλύτερη προστασία για τους Χριστιανούς στην Μέση Ανατολή και να φέρει την Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία πιο κοντά. Τίποτε από αυτά τα δύο δεν είναι καινούργιο˙ Ο Πάπας Βενέδικτος ο XVI ήταν στην Κωνσταντινούπολη πριν από οκτώ χρόνια με μια παρόμοια ατζέντα και σχεδόν ταυτόσημο πρόγραμμα [1]. Αλλά οι πόλεμοι στο Ιράκ, την Συρία, καθώς και την Ουκρανία έχουν κάνει την αποστολή τού Φραγκίσκου πιο επείγουσα από ποτέ.

PAPA TURCA

Η Τουρκία δεν είχε ποτέ μεγάλο καθολικό πληθυσμό, αλλά η χώρα δεσπόζει στην ιστορία τής Εκκλησίας. Οι Καθολικοί πιστεύουν ότι η μητέρα τού Ιησού, η Μαρία, πέθανε στην Έφεσο (σήμερα Selçuk). Η Τουρκία είναι επίσης η γενέτειρα του Αγίου Παύλου, του οποίου τα ιεραποστολικά ταξίδια στην Μικρά Ασία και οι μεταγενέστερες επιστολές στις νέες χριστιανικές κοινότητες αποτελούν διάφορα βιβλία τής Καινής Διαθήκης. Περαιτέρω, το Βιβλίο τής Αποκάλυψης γράφτηκε στο νησί τής Πάτμου, έξω από τις τουρκικές ακτές. Η Τουρκία αποτελεί επίσης μια από τις παλαιότερες επίσημες διμερείς σχέσεις τού Βατικανού: Το Βατικανό και η Τουρκία συνήψαν διπλωματικές σχέσεις το 1868, περισσότερα από 100 χρόνια πριν από το Ηνωμένο Βασίλειο (1982), τις Ηνωμένες Πολιτείες (1984), και το Μεξικό (1992).

Η σχέση δεν είναι πάντα εύκολη. Όταν ανέλαβε την εξουσία στην Τουρκία στις αρχές τής δεκαετίας τού 1920, ο Κεμάλ Ατατούρκ δημιούργησε ένα ριζικά αντι-θρησκευτικό καθεστώς. Το κράτος κατάσχεσε εκκλησιαστική περιουσία, απαγόρευσε την θρησκευτική περιβολή, απαγόρευσε την δημόσια προβολή θρησκευτικών συμβόλων, και έκανε τους Μουσουλμάνους ιμάμηδες δημόσιους υπαλλήλους. Ακόμα κι έτσι, ο καθολικός αρχιεπίσκοπος, Angelo Roncalli, ευσυνείδητα αντιπροσώπευε το Βατικανό στην Τουρκία μεταξύ 1934 και 1944, καθώς και η ταπεινότητα και ο σεβασμός του για τον τουρκικό πολιτισμό τον έκανε δημοφιλή και αποτελεσματικό διπλωμάτη.

Μιλούσε άπταιστα τουρκικά, επέτρεπε να χρησιμοποιείται η τουρκική σε εκκλησιαστικές τελετές και έγγραφα, καθώς και θαύμαζε ανοιχτά την μουσουλμανική αφοσίωση στην προσευχή. Προσέγγισε την Ορθόδοξη Εκκλησία, όταν μια μαζική ανταλλαγή πληθυσμών έστειλε πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες, πολλοί από τους οποίους ζούσαν στην Τουρκία εδώ και αιώνες, στην Ελλάδα. Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Roncalli χρησιμοποίησε την θέση του για να βοηθήσει τους Εβραίους να δραπετεύσουν από τον Χίτλερ και να φτάσουν στην Παλαιστίνη μέσω Τουρκίας.

Ο Roncalli έφερε στην Ρώμη το 1958 τις δεξιότητες που επέδειξε στην Τουρκία, όταν έγινε ο Πάπας Ιωάννης ΧΧΙΙΙ. Μέχρι σήμερα αποκαλείται «Papa Turca» στην Τουρκία. Είναι στο ανεκτικό, ανοιχτόκαρδο πνεύμα τού Ιωάννη XXIII, που αγιοποιήθηκε νωρίτερα φέτος με την επιμονή τού Φραγκίσκου, που ο σημερινός ποντίφικας πρέπει να προσεγγίσει με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αυτή την εβδομάδα.

ΕΤΑΙΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ

Παρά τις εκκλήσεις από τους Τούρκους αρχιτέκτονες και οικολόγους να αποφύγει να επισκεφθεί τον Ερντογάν στο αμφιλεγόμενο νέο παλάτι του που χτίστηκε με πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια σε ένα προστατευμένο δάσος, ο Φραγκίσκος συμφώνησε να είναι ο πρώτος αρχηγός κράτους που τον υποδέχονται στο «White Palace».

Αν και μπορεί να φαίνεται παράταιρο για τον περιβόητα λιτό ποντίφικα να εμφανιστεί στο φανταχτερό παλάτι τού Ερντογάν, το Βατικανό δεν εξέτασε τις στυλιστικές επιλογές τού προέδρου που σχετίζονται με την αποστολή αυτή. Ούτε ο Πάπας θα ακολουθήσει τη συμβουλή ορισμένων σχολιαστών να μιλήσει για αντιχριστιανική προκατάληψη και βία [2] στην χώρα, που πολλοί πιστεύουν ότι υποδαυλίζεται από ορισμένους Τούρκους αξιωματούχους, και που έχει οδηγήσει σε αρκετές δολοφονίες υψηλού προφίλ τα τελευταία οκτώ χρόνια- συμπεριλαμβανομένου του αποκεφαλισμού ενός αγαπητού επισκόπου από τον οδηγό του. Πριν από δύο χρόνια, ο Ερντογάν Μπαϊρακτάρ, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας, δήλωσε ότι «ο Χριστιανισμός δεν είναι πλέον θρησκεία [3]» αλλά μια κουλτούρα, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν αξίζει ούτε σεβασμό, ούτε θεσμική αναγνώριση.

Αντ’ αυτού, ο Πάπας θα δώσει έμφαση στα σημεία συμφωνίας με τον Ερντογάν. Μετά την Καθολική κατήχηση, ο Φραγκίσκος τονίζει την κοινή χριστιανική και μουσουλμανική πίστη σε έναν Θεό. Το Ισλάμ θεωρεί ότι ο Ιησούς είναι προφήτης, γεννήθηκε από μια παρθένα, και η Μαρία είναι η πιο συχνά αναφερόμενη γυναίκα στο Κοράνι. Ο Φραγκίσκος θα επισκεφθεί τον Οίκο τής Μαρίας στο Σελτσούκ, ένα δημοφιλές μουσουλμανικό τέμενος και τόπο προσκυνήματος των Καθολικών, αναδεικνύοντας έτσι τα κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο θρησκειών.

Ο Φραγκίσκος θα επικεντρωθεί επίσης στον κοινό εχθρό των δύο ηγετών: Τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τα περισσότερα από τα θύματα του Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS) ήταν Μουσουλμάνοι. Αλλά η ομάδα έχει επίσης στοχεύσει συστηματικά χριστιανικές κοινότητες. Στην Μοσούλη το περασμένο καλοκαίρι, το ISIS μαρκάριζε τα χριστιανικά σπίτια και διέταξε τους κατοίκους να αλλαξοπιστήσουν, να εγκαταλείψουν την πόλη, να πληρώσουν φόρο ή να πεθάνουν. Στο Χαλέπι, εν τω μεταξύ, δύο υψηλόβαθμοι Ορθόδοξοι επίσκοποι απήχθησαν τον Απρίλιο του 2013 και δεν έχουν βρεθεί έκτοτε.

Μεταξύ άλλων τραγωδιών, η δολοφονία τού Frans van der Lugt, ενός αγαπητού γεννημένου στην Ολλανδία Ιησουίτη που αρνήθηκε να εγκαταλείψει την εκκλησία του στην πόλη Χομς, ήταν ιδιαίτερα καταστροφική. Καθώς η σύγκρουση εντεινόταν, έστειλε μηνύματα βίντεο σε Δυτικούς συναδέλφους του που τεκμηρίωναν την πείνα και την απομόνωση των γειτόνων του στην πόλη Χομς, υπό συνεχή βομβαρδισμό. Ο ιερέας έμεινε, ακόμη και όταν παρέμειναν μόνο 24 Χριστιανοί. Την ημέρα που έπρεπε να υπογραφεί η κατάπαυση του πυρός στης οποίας την διαπραγμάτευση είχε βοηθήσει, ένας μασκοφόρος εκτελεστής τον πυροβόλησε στο πρόσωπο στον κήπο του μοναστηριού του.